Morgunblaðið - 19.10.1997, Blaðsíða 21

r
H
i
»
i
i
J
I
I
I
i
1
8
I
I
i
8
8
8
8
8
8
8
8
1
<
i
MORGUNBLAÐIÐ
Goðsögnin un
Fáar hljómsveitir eru sveipaðar annarri
eins dulúð og The Doors, en söngvari
hennar drakk sig í hel fyrir aldarfjórðungi.
? ———----------------------
Arni Matthíasson hlustaði á væntanlega
safnútgáfu helgaða hljómsveitinni.
FÁAR hljómsveitir hafa
heillað ungmenni eins og
bandaríska rokksveitin The
Doors. Hvorttveggja vai- að
tónlistin var hæfileg blanda af gríp-
andi laglínum og tilraunakenndum
hljómagraut og svo að söngvari
sveitarinnar og andlit hennar, Jim
Morrison, var fádæma snjall sviðs-
maður sem gætt gat ruglingslega og
oft innihaldsrýra texta merkingu og
dýpt. Þótt komið sé á fjórða áratug
frá því sveitin var stofnuð og vel á
þriðja frá því Morrison lést, minnast
menn enn The Doors og tónlistar
hljómsveitarinnar og á næstu dögum
kemur út safnkassi með tónlist The
Doors þar sem meðal annars er að
fínna töluvert af prufu- og tónleika-
upptökum, aukinheldur sem í kass-
anum, sem spannar fjóra diska, er
lag sem ekki hefur áður heyrst,
Orange County Suite, sem eftirlif-
andi Doors-liðar luku við fyrir
skemmstu.
im Morrison er merkileg fígúra í
bandarískri rokkgoðafræði, hann
lagði í mörgu grunninn að
rokksöngvara nútímans, þjáða snill-
ingnum sem heimurinn hafði undir.
Sviðsframkoma hans var byltingar-
kennd um miðjan sjöunda áratuginn,
þar sem hann engdist og skalf af
innibyrgðri frygð og losta, lét vel að
hljóðnemanum eða veltist um á gólf-
inu. Félagar hans í sveitinni lögðu
sitt af mörkum með óvenjulegri sam-
setningu, gitar, trommum og hljóm-
borði. Meðal sérkenna sveitarinnar
var að hún hafði engan bassaleikara,
heldur sá hljómborðsleikarinn, Ray
Manzarek, um bassaleikinn á Fend-
er Rhodes bassahljómborð samhliða
því sem hann ruddi frá sér
hljómaklösum og trillum á Vox, líkan
þeim sem Animals nýttu með góðum
árangri. Gítarleikarinn, Robbie Kri-
eger, sá um þá bassahljóma sem á
vantaði í bland við magnað gítarspil
og trymbillinn John Densmore gaf
jarðsambandið sem þeir félagar hans
áttu til að missa þegar mest gekk á.
Dulspekingur og skáld
Helgisögnin um Jim Morrison er
ekki síður sterk nú en fyrstu árin
eftir að hann lést og enn streyma að-
dáendur og pílagrímar að gröf hans í
Pére Laehaise í París. Myndin af
dulspekingnum og skáldinu var enn
styrkt með kvikmynd Olivers Stones
um Morrison og sveitina, sem, líkt
og annað sem Stone hefur gert, er
frekar byggt á óskhyggju og draum-
órum en sögulegum staðreyndum.
Þannig hafa félagar Morrisons
smám saman leyst frá skjóðunni um
geðsveiflur og sérkennilegt háttemi
Morrisons sem ágerðist eftir því sem
hann hvarf á vit Bakkusar. Manza-
rek hefur lýst því hvemig Morrison,
sem var vinur hans og stofnaði The
Doors með honum, átti til að eyði-
leggja eigur félaga sinna sér til
skemmtunar, eða gera þeim ljóta
grikki, sem ágerðust og ui-ðu ljótari
eftir því sem áfengissýkin ágerðist.
Samt sem áður voru félagar hans í
Doors ævinlega tilbúnir til að fyrir-
gefa honum og í viðtali sem birtist
við Manzarek fyrir skemmstu er
hann enn fullur trega og saknaðar
eftir Morrison.
Þeir Manzarek og Morrison stofn-
uðu The Doors saman um mitt ár
1965. Um vorið útskrifuðust þeir úr
kvikmyndanámi og í aðgerðaleysi
sumarsins stakk Morrison upp á því
að þeir semdu tónlist saman. Morri-
son átti grúa af ljóðum og Manzarek,
sem var átta árum eldri og tónlistar-
menntaður, vannst létt að semja tón-
list við ljóðin. Manzarek var reyndar
í hljómsveit með bræðrum sínum,
sveit sem kallaðist Rick and the Ra-
vens, og Morrison gekk í þá sveit
sem söngvari. Rick and the Ravens
tók upp nokkrar prufur og reyndi að
komast á samning en þegar hvorki
gekk né rak gáfust bræður Manza-
reks upp á þófínu og þeir voru eftir
Morrison og Manzarek og trymbill-
inn John Densmore, sem var reynd-
ar djassáhugamaður og fékk að
skjóta inn djassfrösum ef honum
sýndist svo. Ekki tók langan tíma að
finna gítarleikara, Robbie Krieger,
sem heillaði þá með blúskunnáttu
sinni og flamenco-straumum. Þannig
skipuð og með nafn sem tekið var
eftir Aldous Huxley, sem sneri út úr
fyrir Willam Blake, The Doors, hélt
sveitin í leit að samningi og hóf stífa
spilamennsku.
Fyrsta vinnan var sem fastasveit í
klúbb þar sem þeir félagar fengu tíu
dali á kvöldi fyrir fimm tíma spila-
mennsku fjóra daga vikunnar. Fé-
lagamir nýttu klúbbinn sem æfínga-
pláss, enda yfirleitt frekar fátt um
manninn. Á þeim æfingum áttu lög
til að taka stakkaskiptum og þannig
teygðist úr einu helsta lagi sveitar-
innar, The End, út stuttri stemmu í
ellefu mínútna harmleik.
Svo stíft tónleikahald var vel til
þess fallið að þétta sveitina og slípa
og Manzarek segir að um líkt leyti
hafi sá Jim Morrison sem allir
þekktu orðið til, hlédrægt ungmenni
með skáldagrillur, orðið að losta-
fullri, athyglissjúkri stjömu. Hann
segir að þegar Morrison hafi áttað
sig á því hvaða áhrif hann gat haft á
áheyrendur með sviðsframkomu
sinni hafi hann sleppt fram af sér
beislinu, en fram að því var hann
vanur að syngja með bakið í við-
stadda. Smám saman vann sveitin
sér orð fyrir tónleikahald sitt, gríp-
andi lög og villta sviðsframkomu
Morrisons, en gekk þó bölvanlega að
komast á samning, enda stakk hún
svo í stúf við það sem þá fór fram á
vesturströndinni að engin útgáfa
vildi taka áhættuna á þvi að gera
samning við slíka furðufugla. Það var
ekki fyrr en Doors-menn settu sig í
samband við New York-fyriilækið
Elektra að hjólin fóm að snúast og
fyrsta breiðskífan var tekin upp á sex
dögum og gefin út 1967. Á henni var
dæmigerð Doors-blanda, grípandi
popplög eins og Light My Fire, blús
eins og Back Door Man, útgáfa af
lagi Brechts og Weills Alabama
Song, og langdregin tilgerð eins og
The End. Platan náði þegar mikilli
hylli, sat á breiðskífulistanum vestan-
hafs á annað ár og seldist reyndar í
stærra upplagi en dæmi vom til um
jaðarsveit eins og The Doors.
Gjöful ár og erfið
Arin sem á eftir fylgdu vom liðs-
mönnum The Doors gjöful, ekki síð-
ur en erfið, þeir ferðuðust um þver
Bandaríkin til tónleikahalds og
vöktu hvarvetna athygli, ekki sist
fyrir framkomu Morrisons sem varð
æ sérkennilegri eftir því sem hann
drakk meira. Hljómsveitin sendi frá
sér sjö breiðskífur á næstu fjóram
ámm, þar af fimm hljóðversskífúr,
aukinheldur sem hún var á tónleika-
ferðalagi þá daga sem hún var ekki í
hljóðverinu. Allt tók þetta sinn toll
og þó þeir félagar Morrisons hafi
staðist raunina bærilega var hann
ekki í stakk búinn til þess, þunglynd-
ur að eðlisfari og drykkjan bætti síst
úr skák. Eftir á að hyggja má glöggt
sjá á framkomu hans, yfirlýsingum
og textum að hann var fyrir löngu
orðinn leiður á því að vera rokk-
stjama; hlutverkið veitti honum ekki
þá lífsfyllingu sem hann leitaði eftir.
Á frægum tónleikum í Miami sauð
uppúr, þegar Morrison var handtek-
inn og sakaður um að hafa sýnt á sér
kynfærin. Enn deila menn um hvað
gerðist en félagar hans þvertaka fyr-
ir að hann hafi aðhafst neitt til að
sfyggja siðprúða. Hvað sem því leið
spillti uppákoman eðlilega mjög öllu
tónleikahaldi í Bandaríkjunum, því
enginn vildi fá aðra eins villimenn í
heimsókn, og þegar Morrison var
sakfelldur fyrir athæfið varð það enn
til að draga úr áhuga tónleikahald-
ara á sveitinni. Um þetta leyti var
Morrison farinn að fitna mjög og
safnaði síðu skeggi til að fela vanlíð-
anina. I miðjum upptökum á breið-
skífunni LA Woman árið 1971 ákvað
hann að skipta um umhverfi til að ná
tökum á lífinu og hélt til Parísar með
vinkonu sinni. I júlíbyrjun lést hann
svo í baði, líkast til úr hjartaáfalli,
enda skrokkurinn orðinn mæddur á
sukki og óheilbrigðu líferni, og var
jarðaður í París eins og getið er. Fé-
lagar hans luku við plötuna og gerðu
reyndar tvær skífur til viðbótar, báð-
ar mesta klastur, en einnig hljóðrit-
uðu þeir tónlist við ljóðalestur
Morrisons og gáfu út 1978. Upp frá
því hefur ekkert frá sveitinni heyrst,
en þeir félagar iðjað við sitthvað
hver í sínu homi, þar til þeir komu
saman í tilefni af fyrirhugaðri útgáfu
á tónleikaupptökum og uppáhalds-
Iögum, og luku við upptökur á
Orange-sýslu svitunni, sex mínútna
lagi sem samið er við Ijóðasöng
Morrisons.
Þó Jim Morrison sé löngu liðinn
lifir minningin og sterkari nú en
nokkm sinni. Ekki er gott að segja
hvað veldur, því þó að tónlistin hafi
vissulega verið vel heppnuð að
mörgu leyti, er svo margt annað frá
svipuðum tíma sem elst hefur betur.
Víst var Morrison góður söngvari, en
þeir vom líka íjölmargir sem stóðu
honum framar, og þó hann hafi látið
þess getið að hann vildi að sín yrði
minnst sem ljóðskálds kæmust Ijóðin
hans varla inn í menntaskólablað. Því
verður þó ekki neitað að hann hafði
áberandi persónuleika sem smitaði
allt sem hann gerði og gerði að verk-
um að þeir sem á annað borð hrífast
gleyma honum ekki það sem eftir er.
Opið mánud.-föstud. 9:00 -
laugard. 10.-00 -
VÍ ft og féðn a ,
Barnaskíði frá 3.500.-
Skíði fyrir fullorðna frá 5.500.
Skórfrá 300-
Gönguskíði frá 3.500 -
Gönguskíðaskór frá 2.900.-
StaHrWÉ 1.190.-"-, •»_
Snjóbretti með afslætti.
Einnig töskur, gallar, húfur
og fleira á mikið lækkuðu verði
Bindingaásetningar unnar af
fagmönnum á fullkomnasta
skíðaverkstæði landsins.
Sendum um land allt
Glæsibæ, sími: 581 2922, fax: 581 4517
Aðeins í örfáa daga
T„ '
*