Morgunblaðið - 19.10.1997, Blaðsíða 10

10 B SUNNUDAGUR 19. OKTÓBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
„ERNESTO" með Ordónez feðgunum. Faðirinn, „E1 Niiío de la Palma“, var fyrir-
mynd nautabanans í „And The Sun Also Rises“, en síðasta bók Hemingways „The
Dangerous Summer" íjallar um Antonio sumarið 1959, þegar þessi mynd var tekin.
JARÐNESKAR leifar Orson Welles hvfla á búgarði Antonios Ordónez i Ronda. Þessa mynd
tók Miguel Martín í Ronda 1964. Nautabaninn lengst til vinstri er Julio Aparicio, „meistari“
Antonios er hann tók alternativa í Madríd og varð fullgildur torero 19 ára að aldri.
Nautabani aldarinnar
LIFANDI goðsögn" er eng-
inn orðaleppur þegar tal-
að er um Antonio Or-
dónez. Hann ber höfuð og
herðar yfir alla aðra menn í list-
grein sinni, nautaati, mesta „séní“
heimsins á sínu sviði á tuttugustu
öldinni líkt og t.d. landar hans Pa-
blo Picasso, Pablo Casals og
André Segovia, sem allir eru látn-
ir. En Antonio Ordóiiez lifir. Hann
lifir eins og kóngur og ríkir yfir
nautahringnum í heimabæ sínum
Ronda, vöggu nautaatsins, elsta
nautahring Spánar, sem er þjóðar-
gersemi eins og Ordónez sjálfur.
Starfsævi nautabanans er stutt,
líkt og ballettdansara. Þótt þessi
„gi'an maestro" sé ekki nema 65
ára, er einn og hálfur áratugur
síðan hann lagði múlettuna og
sverðið á hilluna.
„Eg hef bara einu sinni áður hitt
íslending,“ segir Don Antonio við
mig er við heilsumst í hliði Plaza de
Toros í Ronda. „Hann var
aficionado (nautaatsunnandi) eins
og þú. Varst það kannski þú?“ spyr
hann og horfír á mig, í senn rann-
sakandi og sposkur. Það stendur
heima að ég spjallaði við hann
nokkrar mínútur fyrir næstum ald-
arfjórðungi á kaffihúsi í Fuengirola
á Costa del Sol þar sem hann var í
fylgd með sameiginlegum kunn-
ingja okkar. Hann hefur auðvitað
breyst, lífsháskinn horfinn úr
svipnum og fjaðurmögnuð spennan
úr limaburðinum. Þess í stað ber
yfirbragð hans nú vott um ró og
visku.
Þetta er laglegur maður, yfirlæt-
islaus og hlýr í viðmóti, augun
greindarleg og kímin.
Klæðaval hans er ein-
hvers staðar mitt á milli
þess hefðbundna og
frjálslega. Þannig birtist
þessi gran maestro
nautatsins mér einmitt
sem persóna: Kurteis og
gætinn en samt óþvingað-
ur. Ég var viðbúinn því að samtal
okkar yrði stutt og mjög formlegt,
því að margir höfðu sagt mér að
hann forðaðist viðtöl og þyldi eng-
ar persónulegar spurningar. Það
reyndist rétt að hann var ekki op-
inskár um einkahagi og tregur að
gera upp á milli nafngreindra
nautabana, bæði lífs og liðinna. En
það var ljóst að ég var velkominn,
og hann hafði nægan tíma til að
tala við mig eins lengi og mér
þóknaðist að staldra við þarna í
Mecca nautaatsins. Mér finnst hinn
roskni Don Antonio einstaklega
viðfelldinn maður.
Antonio Ordónez Araujo er son-
ur Cayetanos Ordónez Aguilera,
Sumarið 1959
ferðaðist
Ernest
Hemingway
um Spán með
Ordófies
„Nino de la Palma“, eins af helstu
nautabönum sinnar tíðar, sem var
m.a. fyrirmynd nautabanans í bók
Hemingways „And The Sun Also
Rises“.
Eldri bræður Antonios tveir
voru báðir nautabanar, sömuleiðis
þrír föðurbræður hans, svo að það
kom líklega engum á óvart er hann
gerðist novillero 17 ára gamall og'
stóðst svo með láði próf sem full-
gildur nautabani, alternativa, í
Madríd 1951. Næstu árin vakti
ungi maðurinn frá Ronda mikla að-
dáun allra aficionados fyrir hug-
dirfsku, listfengi og staðfasta virð-
ingu fyrir sígildum þáttum þessa
tilkomumikla dauðadans manns og
dýrs, helgiathafnar sem á rætur í
ævafomri menningu Miðjarðarhaf-
slanda.
Átrúnaðargoð Hemingways
Þegar hinn ungi Antonio tók að
hasla sér völl, voru aðeins fáein ár
liðin frá því að dáðasti torero Spán-
ar á fyrri hluta aldarinnar, Mano-
lete, var drepinn af nauti í hringn-
um. Frægð hans sveif yfír vötnun-
um, og enginn þótti standast hon-
um snúning nema ef til vill Luis
Miguel Dominguín, skærasta
stjaman í lifenda tölu, borðnautur
greifa og hertoga, veiðifélagi
Francos og elskhugi ýmissa helstu
fegurðardísa hvíta tjaldsins, með
Övu Gardner fremst í sviðsljósinu.
Antonio kvæntist Carmen, systur
Luis Miguels, og tók smám saman
að veita honum harðnandi sam-
keppni um „heimsmeistaratitilinn".
í lok sjötta áratugarins var vart
um annað talað í hópi afícionados
en keppni máganna, og
sumarið 1959 fékk banda-
ríska tímaritið Life Er-
nest Hemingway,
þekktasta afícionado
heims, til að ferðast um
Spán með Ordó’nez og
skrifa um röð af nautaöt-
um þar sem þessir tveir
leiddu saman hesta sína og hvor
um sig reyndi að sanna yfirburði
sína. Ur þessu ferðalagi varð til
bókin The Dangerous Summer, hin
síðasta sem Hemingway skrifaði.
Eftir þetta „hættulega sumar"
blandaðist fáum hugur um hver
væri el gran maestro nautaatsins.
Margir, þar á meðal Hemingway,
gengu svo langt að fullyrða að Ant-
onio Ordónez væri mesti nautabani
sem heimurinn hefði átt, að með-
töldum hinum fornfræga Pedro
Romero, sveitunga hans frá
Ronda. Érfitt mun að sanna eða af-
sanna slíkar fullyrðingar. En þegar
ég, höfundur þessarar greinar, sá
Ordónez í fyrsta sinn etja naut, á
Goyesca-hátíðinni í Ronda 1975,
árlegu nautaati sem þá var orðið
hið eina sem hann tók enn þátt í,
var mér strax Ijóst að þetta var
einstök stund, líkt og öll fyrri
reynsla mín af nautaati með mörg-
um helstu nautabönum samtímans
hefði aðeins verið undirbúningur
eða forleikur. Nú loksins hafði ég
séð nautaat.
Einn þekktasti leiklistargagn-
rýnandi aldarinnar, Bretinn Kenn-
eth Tynan, lýsti slíkri tilfinningu
vel í grein um Ordónez, sem hann
skrifaði eftir að hafa séð hann etja
naut á Goyesca-hátíðinni í Ronda
1972: „Ef einhver hefði á þessu
augnabliki vogað sér að segja að
maðurinn, sem við höfðum verið að
horfa á, væri ekki mesti listamaður
veraldar, hefði ég líklega gefið hon-
um á kjaftinn.
Nautaat er listgrein
Áður en ég fór að hitta Don Ant-
onio drakk ég morgunkaffi með
hálfníræðum heiðursmanni, Don
Miguel Martín, ljósmyndara í
Ronda, sem þekkt hefur flesta
helstu nautabana þessarar aldar.
Hann sagði m.a.:
„Ég hef tekið þúsundir mynda af
nautaati og nautabönum. En slíka
list, sem Antonio Ordónez sýndi,
hef ég aldrei séð hjá neinum öðrum
nautabana. Margir eru frábærir að
hugdirfsku og fæmi, ég ætla ekki
að gera lítið úr því, en þegar maður
hefur séð Antonio með capote
(þungu, bleiku og gulu skikkjuna)
eða múlettu (rauðu duluna) veit
maður um leið að hann hefur hlotið
einstaka náðargáfu í vöggugjöf.“
Aðspurður segir ljósmyndarinn:
„E1 Nino de la Palma, faðir Anoni-
os, var afskapleg fær nautabani
með fágaðan stíl. Hann setti band-
erillurnar (fjaðurspjótin) sjálfur og
gerði það betur en aðrir. Kannski
var hann næstum eins frábær með
capa eins og sonur hans, en með
múlettuna hef ég aldrei séð neinn
sem staðist gæti samjöfnuð við
Antonio."
Antonio Ordónez átti drýgstan
þátt í að auka hróður hins árlega
nautaats, Goyesca, sem kennt er
við listmálarann Francisco Goya
því að búningar nautabananna og
aðstoðarmanna þeirra eru í þeim
stíl sem varðveist heíúr í nautaats-
myndum Goya frá því í lok 18. ald-
ar, sama tíma og nautahringurinn í
Ronda var reistur. Fjöldi ferða-
manna leggur leið sína til Ronda,
og þegar ég geng inn á harðan, gul-
gráan sandvöllinn ásamt Don Ant-
onio eru þar tugir Japana, sem
munda ljósmyndavélar sínar að
bogadregnum steinbekkjum og
Strax sem ungur maður vakti Antonio
Ordónez mikla aðdáun fyrir hugdirfsku,
listfengi og staðfasta virðingu fyrir sígild-
um þáttum nautaatsins, þessa tilkomu-
mikla dauðadans manns og dýrs, helfflat-
hafnar sem á rætur í ævafornri menningu
Miðjarðarhafslanda. Örnólfur Árnason
heimsótti meistarann í Ronda, vöffgu
nautaatsins á Spáni.
STUND milli nauta. Á Goyescunni 1958.