Morgunblaðið - 19.10.1997, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 19. OKTÓBER 1997 B 5
betur mega sín. í maí 1896 fór Pitte
ábóti um borð í danskt herskip.
Hann tekur land við ísland og hafn-
ar á Fáskrúðsfírði. Og þar, í firði
brúðunnar (La Pupée eins og þeir
kölluðu staðinn) hittir hann í mikilli
geðshræringu fiesta hásetana frá
Grand-Fort og Gravelines. Peir
voru um 180 talsins, komnir til Is-
lands á fiskiskipunum Augustine,
Belle Gabrielle, Départ, France,
Frégate, Gravelinoise, Hirondelle,
Mésange, Passe partout, Saint
Anne og Saint-Marie, Mére Aima-
ble ... A tveimur vikum komst
Pitte ábóti að raun um þær ömur-
legu aðstæður sem hásetarnir
bjuggu við. Hann tók meira að
segja þátt í hlutskipti þeirra um
borð í Frégate. Hann svaf þar, var
komið fyi’ir í skoti, nálægt vini sín-
um skipstjóranum Louis Sa-
voyen ... Til viðbótar flýtti hann
sér eitt sinn að komast til Grand-
Fort í pílagrímsferð, þar sem hann
þræddi strandbæina og tókst eftir
fjölmarga fundi að sannfæra menn
og losa um sjóði til að byggja spít-
ala... Hér fer á eftir ræðan sem
Pitte ábóti flutti í árslok 1896 í við-
urvist fullti-úa frá viðskiptadeild
þingsins í Dunkerque, Yungs hers-
höfðingja og Lemire ábóta, fulltrúa
frá Hazebrouck."
Eftir þennan formála hóf Pitte
ábóti á sviðinu, í viðurvist nefndra
heiðursmanna, að flytja sína áhrifa-
miklu ræðu með tillögu um að
byggja yrði spítala á Fáskruðsfirði.
Hlutverk voru líka í höndum sjó-
mannskvennanna, sem tóku undir
þetta og fluttu sínar tölur um eymd
sjómannanna og heimila þeirra.
Ein þeirra Michelle segir: „Þessi
atorka sjómannanna sem þú talar
um, ábóti, er í raun á kostnað bág-
inda okkar! Bágindin neyða okkur
til að lifa af. Sá sem er sterkur er
tekinn á haf út! Oh, þessi djöfuls
vesöld sem nagar okkur! Hún nag-
ar okkur eins og ryð étur járn!“ Og
Mie Terese segir síðar í þættinum
um norðurhafsförin þrjú sem aldrei
komu aftur: „Tuttugu og tveir
stráklingar frá Grand-Fort voru á
þessum þremur skipum. Já tuttugu
og tveir! Þar á meðal tveir minna
pilta og stelpnanna minna tveggja.
Fjórir frá mér sem aldan hefur tek-
ið til sín, bölvuð tæfan. Þetta er al-
gjör hörmung hjá okkur, ábóti,
ekkert nema vesöld." Og leikþátt-
urinn endar á söng, sem lýkur á
orðunum: Við erum hásetarnir sem
ekkert er minnst á. Sem ekkert er
minnst á og sem gleymdir eru. Sag-
an hefur þagað um okkar auma líf,
sem hefur liðið, grátið í hljóði og
beðið...“
Ekki er þessi tími þó fjær en svo
að Islendingunum var boðið að vera
við brúðkaup í Ráðhúsinu, þar sem
afi brúðarinnar var gamall Islands-
sjómaður. Panier borgarstjóri, sem
gifti, lagði út af þeim tengslum í
þessu borgaralega nútímabrúð-
kaupi.
Eftir hádegi þennan sunnudag
hélt sjómannahátíðin áfram með
opnu húsi í íþróttahúsi í Gravelines-
Les Huttes, þar sem bæjarfulltrú-
um, gestum og almenningi í bænum
var boðið upp á mat við vægu verði
og hljómsveitir léku. Var þar strax
I talsvert fjör og stiginn dans milli
rétta. Við veltum því fyrir okkur
. hvort fólk mundi af slíku fjöri
bregða sér í dans án áfengis um
miðjan sjómannadag á Islandi.
Okkur var sagt að hátíðin mundi
svo halda þarna viðstöðulaust
áfram fram á nótt og fjörið aukast
eftir því sem liði á kvöldið. En þá
voru íslensku gestirnir lagðir af
stað til síns heima.
| Áframhaldandi verkefni
í setningarræðu sinni í Ráðhús-
I inu hafði Leon Panier bæjarstóri í
Gravelines lagt áherslu á að hann
teldi mjög mikilvægt að efla tengsl-
in við vinabæina frá Íslandstíman-
um, Ploubaslanec og Fáskrúðs-
fjörð. Tók fram að hann vildi ekki í
slíkum vinabæjasamskiptum láta
nægja heimsóknir og hátíðir -
heldur leggja alla áherslu á að þróa
| nútímasamskiptin á sviði menning-
<. ar, fjármála, íþrótta o.s.fi’v. Hann
[ boðaði þá þegar vinnufund til að
I ræða ákveðin atriði í samskiptun-
um 1998 og 1999 annars vegar og
„A NÓS Marins. Disparue en
Islande" stóð á kransinum til
minningar um sjómennina sem
hurfu á íslandsmiðuni, sem
sendiherra Islands og bæjar-
stjórinn í Gravelines vörpuðu
á rúmsjó við blessunarorð
sóknarprestsins, en bátar með
fólki hópuðust í kring.
Morgunblaðið/EPá
ÞARNA komu þær daglega sjómannskonurnar og báðust fyrir. Þar nemur skrúðgangan staðar meðan
Panier bæjarsljóri og fulltrúar vinabæjarins Fáskrúðsfjarðar, Albert Kemp og Steinþór Pétursson, leggja
þar bljómsveig.
BRÚÐKAUP í Ráðhúsi Gravelines. Gamall íslandssjómaður (í hjóla-
stól) er afi brúðarinnar. Fyrir aftan hann Panier bæjarstjóri, sem gifti,
og í kring má sjá gesti frá Islandi.
SKRÚÐGANGAN leggur af stað um þröngar götur fiskimannahverfis-
ins Les Huttes. I broddi fylkingar fólk í búningum frá Islandstímanum.
ÞESSIR ungu íbúar Grand Fort
Philip þurfa nú ekki á miðin við
ísland. Þau tóku á móti gestum
við vígslu nýuppgerðs Sjó-
mannasafns sem geymir marg-
ar minjar frá Íslandstímanum.
hins vegar til lengi’i framtíðar. Sá
fundur var í Ráðhúsinu á sunnu-
dagsmorgun og lauk með undir-
skrifaðri viljayfirlýsingu um áfram-
haldandi samstarf. Bæjarstjórarnir
skrifuðu undir, svo og þeir sem
komu að einstökum verkefnum
Reyndust tillögur hans í þrennu
lagi a.m.k. og mistengdar bæjar-
stjórnunum. I fyrsta lagi að haldið
skyldi áfram heimsóknum unglinga
milli bæjanna. Sagði hann frá því
að Gravelinesbúar væru að gera
upp gamlan bát, sem þeir reyndar
höfðu sýnt gestunum, og eru að
gæla við þá hugmynd að geta siglt
á honum með franska unglinga til
Fáskrúðsfjarðar og haldið þá segl-
um þöndum með íslenska unglinga
til baka. Gæti verið ungt fólk 16-26
ára sem ynni þar í þrjár vikur í
sjálfboðavinnu eitthvert þarft verk.
Sagði hann að vísu ekki víst að bát-
urinn yrði tilbúinn til að halda
þannig upp á 10 ára afmæli vina-
bæjarsambandsins 1998. Albert
Kemp, forseti bæjarstjornar á Fá-
skrúðsfirði, sagði þá velkomna burt
séð frá hátíðum.
Þá innleiddi borgarstjórinn ann-
að mál, sem gæti orðið 1998, en þar
kæmi Fáskrúðsfjörður ekki nema
að hluta inn í. A fundinum var
læknirinn Debora Monick Vanbelle
frá krabbavarnarsamtökunum „Au
dela“, sem sérstaklega sinnir
krabbameinsveikum börnum og
skipuleggur sjóði til að gera þeim
lífið svo ljúft sem unnt er. Margir
sjúklinganna eiga þá æðstu ósk að
ferðast og hefur verið orðið við því,
meira að segja farið með þá upp á
hæstu fjöll víða um álfur. A árinu
1998 er uppi hugmynd um að fara
með 4-5 krabbameinsveika til ís-
lands og leyfa þeim að hjóla spöl og
spöl eftir mætti kringum landið og
stoppa í bæjum. Hún hugðist setja
sig í samband við sjúki’ahús og aðra
aðila á þessu sviði í Reykjavík og
vék því máli til sendiherra Islands
um fyrirgreiðslu, en þarna var reif-
að hvort Fáskrúðfjörður gæti orðið
með sem einn aðilinn í að skipu-
leggja hjólatúrinn á vegum vina-
sambandsins við Gravelines, sem
væri reiðubúin til að koma sem einn
aðili inn í þetta. Svo og stofnunin
INSERM, Institut National de la
Santé et de la Recherche Medicale,
í Strassburg, hafi ég rétt skilið. En
þarna voru líka á fundinum frá
CAES deild þeirrar stofnunar
Elisabeth Reichman deildarstjóri
og Nicolas Regnauld frá sömu
stofnun.
Franski spítalinn
Þau höfðu raunar verið boðin á
hátíðina í öðru samhengi, þ.e. hugs-
anlegum viðgerðum á gamla
Franska spítalanum. Af áhuga á því
máli hefur stofnunin í tvö sumur
veitt styrk í ferðakostnað franskra
unglinga sem fóru til Fáskrúðs-
fjarðar og unnu m.a. við að þrífa og
loka spítalanum. Elísabet skýrði
stöðu INSERM í málinu, sem hún
sagði að hefði valdið nokkrum mis-
skilningi. Það hefði aldrei verið
hugmyndin að INSERM endur-
byggði spítalann, sem þau ættu
ekki og væri íslenskur spítali.
Franskir túristar hefðu vakið at-
hygli á honum, m.a. komið bréf til
frú Chiracs, sem er í vissum tengsl-
um við INSERM. En þetta sé
frönsk heilbrigðisstofnun, sem kom
inn í það til að veita aðstoð af áhuga
á spítölum og sjálfboðavinnu ungs
fólks. Heimamenn hljóti að hafa
þarna forgöngu. Þetta yrði aldrei
ákvörðun INSERM, heldur Fá-
skrúðsfjarðar. Hún hafði í sumar
haft samband við Húsfriðunar-
nefnd, Magnús Skúlason. Ef á
næsta ári yrðu gerðar áætlanir um
viðgerð og kostnað sem hægt sé að
taka til umræðu og athugunar væri
kannski í framhaldi hægt að leita til
viðeigandi sjóða Evrópuráðsins um
aðstoð við endurgerð spítalans sem
hluta af menningararfi Evrópu. En
það yrði aðeins ef heimamenn hafi
áhuga á málinu. Vísaði hún spurn-
ingu til Alberts Kemp, forseta
borgarstjórnar Fáskrúðsfjarðar,
sem sagði að endurgerð Franska
spítalans hefði aldrei verið á dag-
skrá sveitarstjórnar Fáski’úðsfjarð-
ar af því að þeir ættu nánast ekkert
í honum. Það væru einstaklingar
sem ættu þar hlut að máli. Virðist
því augljóst að áður en nokkur
skuldbindur sig í málinu verði
fyrsta skrefið að vera að stofna fé-
lag um málið og ganga formlega frá
því að allir aðilar láti laust eignar-
haldið á flakinu af spítalanum. En
bera annars á því ábyrgð.
Skrifuðu menn undir viljayfirlýs-
ingu um að vinna að þessum mál-
um. Gravelinesbær og Fáskrúðs-
fjörður að halda vinabæjarsam-
bandinu og þróa samskipti íbúa
bæjanna tveggja í ljósi sameigin-
legrar reynslu frá dögum frönsku
Islandssjómannanna.