Morgunblaðið - 17.02.1998, Síða 30

Morgunblaðið - 17.02.1998, Síða 30
30 ÞRIÐJUDAGUR 17. FEBRÚAR 1998 MORGUNBLAÐIÐ _______________LISTIR______ Magnaður sönggaldur Morgunblaðið/Golli SÖNGUR Magneu, í laginu Morgen, og þó sérstaklega leikur Gerrits, var magnaður sérkennilegum galdri fegurðar, segir gagnrýnandi m.a. TCtNLIST Kirkjuhvoll í Garðabæ LJÓÐATÓNLEIKAR Magnea Tómasddttir og Gerrit Schuil fluttu söngverk eftir Mozart og Richard Strauss. Laugardagur- inn 14. febrúar 1998. LJÓÐATÓNLIST á sér langa sögu hjá Þjóðverjum, sem rekja má allt til Minne- og Meistersingers. Á barokktímanum var undirleikurinn aðeins gefinn til kynna með tölu- settri bassalínu (basso continuo), en það var fyrst við upphaf klassíska tímans, að þeir alþýðlegu söngvar, sem báru nafnið „Lied“, voru út- færðir með sérstöku og oftlega sér- lega einföldu undirspili. Þessi al- þýðutónlist var ekki áhugavert við- fangsefni fyrir stærri tónskáldin og er til þess tekið, að Haydn útsetti fjöldann allan af enskum þjóðlög- um. Mozart hafði ekki mikinn áhuga á slíkri alþýðutónlist og er ahyglis- vert, að fram til 25 ára aldurs hafði hann aðeins samið fimm sönglög og að flest sönglögin eru samin síðustu sex árin sem hann lifði, eða frá 1785-91. Þetta er því merkilegra fyrir þá sök, að hann samdi aragrúa af alls konar söngtónverkum. Tónleikarnir hófust á An Cloe (júní 1787) og þar eftir fylgdi Die Verschweigung (maí 1787), sem eru fallegir ástarsöngvar, er voru mjög vel fluttir. Þriðja lagið, Ridente la calma, skráð sem K.152, er talið vera raddsetning eða umritun á „canzonettu" eftir Myslivecek (1737-81), tékkneskt óperutónskáld og því líklegt að lagið sé úr ein- hverri af mörgum óperum hans, sem uppfærðar voru bæði í þýskum og ítölskum óperuhúsum, við miklar vinsældir. Als Luise (K.520) og Der Zauberer (K.472) fjalla einnig um ástina, sviksemi og alls konar freist- ingar og eru þessi lög ekta Mozart og rétt, eins og sagt er í efnisskrá, að rangt sé að flokka sönglögin sem annars flokks tónsmíðar frá hendi Mozarts. Þetta eru frábær lög, er voru mjög áhrifamikil á flutningi Magneu og Gerrits. Sama má segja um Abendemp- findung (K.523), sem var aldeilis glæsilega flutt, enda fagurlega samið og þá einnig Das Lied der Trennung (K.519). Næstu tvö lög eru aðeins eldri, Komm, liebe Zither (K.351) og elsta lagið, Dans un bois solitaire (K.308), sem er samið í Mannheim og er í raun skrásett sem „arietta". Síðasta Mozartlagið var hið sérkennilega Die Alte, en Mozart gat oft verið háðskur og var þetta leikræna grín- lag mjög vel flutt. Það getur verið erfitt að flytja sönglög Mozarts, því þau bera bæði einkenni alþýðulags- ins og óperuaríunnar og að því leyti til hefur Mozart hugsanlega átt nokkuð erfitt með að gera upp hug sinn og setur þetta söngvara vissar skorður, sem Magnea að mörgu leyti leysti úr með sérlega fallegum flutningi og þó röddin væri á köflum nokkuð hamin, var auðheyrt að hún naut þess að syngja þessi fallegu lög með Gerrit Schuil. Eftir hlé voru eingöngu söngverk eftir Richard Strauss og þar naut Magnea sín og gat gefið röddinni lausan tauminn. Fyrstu fjögur lög- in, sem Magnea og Gerrit fluttu, samdi Strauss á árunum 1877-78, þá 13 og 14 ára, en fyrsta sönglag sitt samdi hann aðeins sex ára að aldri. Auðvitað eru þetta einfaldar tón- smíðar en vel gerðar og í klassísk- um anda, enda mun faðir Richards, Franz Joseph, hafa lagt áherslu á klassískt uppeldi sonar síns og hald- ið honum frá tónlist eftir menn eins Wagner, sem hann fyrirleit, bæði mann og músík. Flutningurinn var í heild látlaus, er hæfði vel þessum einföldu tónsmiðum. Söngvasafn Strauss er mikið að vöxtum og þar er að finna einhverja stórkostlegustu ljóðasöngva allra tíma. Hér voi'u tekin til meðferðar lög úr þremur ópusum, 10, nr. 2 (Nichts) og 4 (Die Georgine), 39, nr. 4 (Befreit) og öll fjögur meistaraverkin úr op. 27, Morgen, Heimliche Aufforderung, Ruhe, meine Seele og Cácilie. Með þessum tónleikum hefur Magnea Tómasdóttir staðfest að hún er góð ljóðasöngkona og er vart hægt að gera upp á milli söngs hennar í síðustu viðfangsefnunum, þó helst megi nefna Heimliche Auf- forderung og Cácilie fyrir sérlega áhrifmikinn söng. Þar kemur einnig til samleikur Gerrits Schuil, sem lék öll lögin afburða vel. Bæði söngur Magneu, í laginu Morgen, og þó sérstaklega leikur Gerrits, var magnaður sérkennilegum galdri fegurðar, sem ekki getur oft að heyra. Jón Ásgeirsson Bækur á leið til lesenda Þegar fínnsku skáldkonunni Tuu Forsström var tilkynnt að hún fengi Bókmenntaverðlaun Norð- urlandaráðs í ár lagði hún áherslu á að hún tæki við verðlaununum fyrir hönd ljóðlistarinnar. Jóhann Hjálmarsson hitti Forsström og einnig rithöfunda sem eru að vinna að því að kynna Svíum íslenskar bókmenntir. ekki til úr engu. I öðrum listum en ljóðlistinni sagði hún að fólk væri ófeimið við að nefna lærimeistara sína. Meðal kennara sinna, þeirra sem hefðu skipt mestu máli fyrir hana, væru skáld eins og Werner Aspenström og Gunnar Ekelöf og vitanlega Edith Södergran. „Gleymum ekki lærimeisturum okk- ar,“ sagði Tua Forsström. Markmið verðlauna Þetta leiðir hugann að því að Bókmenntaverðlaun Norðurlanda- ráðs hafa ekki síst það markmið að vekja athygli á bókum og höfundum á Norðurlöndum og ekki bara þeim sem hljóta verðlaunin. Hvað varðar tilnefndar íslenskar bækur hafa þýðingar þeirra á skandinavísk mál sem Norðurlandaráð kostar orðið til að stuðla að útgáfu sumra þeirra. Nú er unnið að gerð stórs kynn- ingarblaðs um tilnefnda höfunda 1998 í að minnsta kosti 200.000 ein- tökum og er ætlunin að dreifa því um öll Norðurlönd með höfuð- áherslu á skóla. Hans Keil hjá aug- lýsingastofunni Blanking í Malmö, sem hefur verið falið þetta verkefni í samvinnu við Norðurlandaráð, sagði mér að nauðsynlegt væri að kynna bækurnar rækilega, ekki væri nóg að þeirra væri aðeins getið í sambandi við verðlaunaveitinguna. TUA Forsström hlaut að þessu sinni Bókmenntaverðlaun Norður- landaráðs fyrir ljóðabók sína Eftir að hafa dvalist næturlangt mcðal hesta (1997). Svo skemmtilega vildi til að hún var einmitt stödd í Sví- þjóð þegar boðum var komið til hennar um ákvörðun dómnefndar- innar sem fundaði í þinghúsinu í Stokkhólmi. Þegar niðurstaðan hafði verið tilkynnt á blaðamanna- fundi var Tua á leiðinni í leigubfl og önnum kafin við að snyrta sig sem ekki hafði unnist tími til í önn morg- unsins. Leigubílstjórinn mun hafa verið eitthvað tortrygginn. Skáldkonan var glaðleg á svipinn þegar sænska og finnska pressan tók á móti henni í þinghúsinu. Hún var fljótlega komin með stóran blómvönd og brosti breitt. Tua er mjög viðkunnanleg kona og góður fulltrúi finnlandssænskrar ljóðlist- ar. Hún lagði reyndar áherslu á það í þakkarræðu sinni að hún teldi að valið á hennar bók fæli í sér viður- kenningu til ljóðlistarinnar yfírleitt, sagðist hafa lesið tilnefndu ljóða- bækurnar, og hvílíkar bækur! Það væri sérstakur heiður fyrir sig að vera í hópi þessara skálda. í hádegisverðarboði þingsins á eftir lagði Tua Forsström enn meiri áherslu á þetta. Hún vakti jafn- framt athygli á því að skáld verða TUA Forsström Hákan Boström Sven O. Bergkvist Morgunblaðið/Jóhann Hjálmarsson GRAFÍKMYND eftir Knut H. Larsen. Við fengum að skyggnast inn í gerð ritsins, uppbyggingu þess. Fjallað verður um alla tilnefndu höfundana, skrifað um þá og bækur þeirra og birt viðtöl og sýnishorn úr bókunum. Mikill fjöldi fólks mun því að þessu sinni eiga þess kost að lesa um tilnefndu bækui-nar og höfunda þeirra, en þeir voru eins og getið hefur verið Matthías Johannessen, tilnefndur fyrir ljóðabókina Vötn þín og vængur, og Árni Bergmann fyrir skáldsöguna Porvaldur víð- förli. íslenskar bókmenntir í Svíþjóð Kynning íslenskra bókmennta í Svíþjóð fer vaxandi. í Eskilstuna býr rithöfundurin Hákan Boström, höfundur fjölda skáldsagna og ann- arra bóka og lengi gagnrýnandi og blaðamaður. Nýlega hefur birst eftir hann langur greinaflokkur í dag- blaðinu Folket í heimabæ hans, und- ir fyrisögninni Vykort frán Island, þar sem hann segir frá fundum sín- um með íslenskum rithöfundum í fyrrasumar. Greinarnar voru allar myndski-eyttar af listamanninum Knut H. Larsen, frá nágrannabæn- um Flen. Knut, sem er norskur að uppruna, var með í íslandsfórinni. Bók eftir þá félaga er væntanleg bráðlega og er óhætt að segja að í henni verður mikið efni um íslenska rithöfunda og viðfangsefni þeirra. Eftir greinunum í Folket að dæma er frásögnin lifandi, lýsir áhuga á efninu og ást á landinu. Eins og áður hefur verið sagt frá hér í blaðinu er fyrirhuguð^ sýning og dagskrár sem tengjast Islands- förinni og eru það Suðurmanna- lands-fylki (Sörmland) og norrænar stofnanir sem styrkt hafa þetta verkefni. í Eskilstuna fékk ég að sjá Is- landsmyndir Knuts H. Larsen og hitti hann. Myndirnar eru góðar og um margt athyglisverðar, en frá- sagnargáfa listamannsins er einstök og kom vel fram þegar hann rifjaði upp íslandsförina. Færeyskir tónlistar- menn halda tónleika TVEIR færeyskir tónlistar- menn, Össur Bæk fiðluleikari og Jóhannes Andreasen píanó- leikari halda tvenna tónleika hér á landi þriðjudaginn 17. febrúar kl. 20 í Tónlistarskól- anum í Keflavík og í Norræna húsinu miðvikudaginn 18. febr- úar kl. 20.30. Á efnisskrá eru verk eftir Wolfgang A. Mozart, Igor Stra- vinsky, Johannes Brahms og Pablo de Sarasate. Jóhannes Andreasen er tón- listarkennari í Færeyjum og einn af þeirra þekktustu píanó- leikurum. Hann hefur haldið fjölda tónleika bæði sem ein- leikari og undirleikari og leikið inn á geislaplötur. Össur Bæk býr í Danmörku en er af færeysku bergi brotinn og hefur því haldið marga tón- leika í Færeyjum ; m.a. leikið með færeysku sinfóníuhljóm- sveitinni. Hann er fyrsti fiðlu- leikari í „Kongelige Kapell Kammerorkester" í Kaup- mannahöfn, sem hann var einn af stofnendum að. Það er Konsertfélagið í Færeyjum sem stendur fyrir þessum tónleikum sem eru lið- ur í tónleikaferð tvímenning- anna, er hófst í Færeyjum 13. febrúar og lýkur í Danmörku 21. febrúar. Gengið á Heklu Annar sænskur rithöfundur sem sinnt hefur íslenskum efnum er skáldsagnahöfundurinn Sven O. Bergkvist. Fyrir mörgum árum sendi hann frá sér íslandsbókina Át Hácklefjáll - lángt senare (1964) og er titillinn vísun til frægrar bókar Alberts Engströms sem nefndist Át Hácklefjáll. Endurskoðuð útgáfa bókar Svens O. Bergkvists er Pá vulkanens brant (1975), en þar er m.a. að finna töluverðan fróðleik um íslenska rithöfunda. Ásamt Heimi Pálssyni valdi Bergkvist síðan í bók með íslensk- um smásögum, Beráttelser frán Is- land (1975). Sven O. Bergkvist hefur nýlega sent frá sér skáldsöguna Vágar till himmelrik sem hefur verið mjög vel tekið og er talin marka þáttaskil hjá honum, minnir á fyrstu verk hans eins og Vandring till Ljusbacken (1950, endurútg. 1992). í bókaher- berginu hjá honum eru öll verk Halldórs Laxness sem komið hafa út á sænsku. Hann segist vera mik- ill Laxnessaðdáandi; Salka Valka, Atómstöðin og fleiri bækur Hall- dórs hafi skipt gífurlegu máli fyrir sig sem rithöfund. Hann endurtek- ur það sem ég hef oft heyrt hann segja áður að Halldór Laxness og August Strindberg séu mestu rit- höfundar Norðurlanda. Bergkvist þekkir líka verk Gunnars Gunnars- sonar og metur þau mikils. Hann segist hafa lesið sér til ánægju bók Stellans Arvidsons um Gunnar. Nýjung í bókaútgáfu Nú er Bergkvist að semja stutta skáldsögu sem á að koma í nýjum flokki bóka hjá nýju forlagi og verða ritstjóarar þeir Lennart Högman og Kurt Salomonsson. Meðal höf- unda auk Bergkvists eru Jan Myr- dal, Kerstin Ekman og Lars Gyl- lensten. Bækurnar eiga að koma út í stóru upplagi og verða seldar á mjög vægu verði, en aðeins góðar bókmenntir koma til greina. Dreif- ing þeirra verður með nýjum og óvæntum hætti og verður innan skamms greint frá þessu útgáfu- átaki í Svíþjóð og hér í blaðinu.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.