Morgunblaðið - 08.07.1998, Side 24

24 MIÐVIKUDAGUR 8. JÚLÍ 1998
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Þunnur
þrettándi
i;i:ki i;
Sjálfshjálparbók
BREYTINGASKEIÐIÐ
eftir Gunillu Myrberg.
Vasaútgáfan 1998.
SJÁLFSHJÁLPARBÓK
um breytingaskeiðið kom ný-
lega út hjá Vasa-útgáfunni og
er eftir sænska konu, Gunillu
nokkra Myrberg, sem er
blaðamaður og hefur árum
saman stjórnað heilsuþætti í
sænska útvarpinu.
Bókin kom út í Svíþjóð árið
1990 og ber hún þess að
mörgu leyti merki, því að ým-
islegt í henni er orðið úrelt nú
og má segja að þegar um efni
sem þetta er að ræða eykst
þekking manna býsna mikið á
tæpum áratug.
Hér er því strax komið að
fyrsta lesti bókarinnar, sem er
verulegur ljóður á hennar ráði.
Það er þó til málsbóta að í ís-
lenzku útgáfunni hefur ýmis-
legt sem nýlegra er verið tínt
til úr íslenzkum blaðagreinum
og tímaritum um heilbrigðis-
mál, til dæmis um rannsóknir
Gunnars Sigurðssonar, yfir-
læknis á Sjúkrahúsi Reykja-
víkur, á beinþynningu, og er
sumt af því efni með því skásta
í bókinni.
Næst er að nefna að bókin
heitir frá höfundarins hendi
„Líkami og sál, heilsubók fyrir
konur eldri en 40 ára“ og með
því að kalla bókina „Breyt-
ingaskeiðið" siglir bókin á ís-
lenzku undir fólsku flaggi. Tit-
illinn „Breytingaskeiðið" er
því rangnefni. í bókinni er
reyndar komið allnokkuð inn á
breytingaskeiðið, en það er
alls ekki meginefni hennar,
heldur ævi konunnar eftir fer-
tugt.
Breytingaskeiðið er merki-
legur tími á ævinni og sannar-
lega þarft að ræða um það og
rita. Það nær þó hjá þorra
kvenna einungis yfir stuttan
tíma, hjá sumum nokkra mán-
uði jafnvel og örfá ár í mesta
lagi, og því fylgja ýmsar
breytingar sem geta verið til
líf'sfyllingar eða háð konunni
verulega á meðan á þeim
stendur.
Á íslandi hófst umræða um
breytingaskeiðið fyrst svo tek-
ið væri eftir þegar Þuríður
Pálsdóttir söngkona kvaddi
sér hljóðs í upphafi níunda
áratugarins og vildi gera kon-
um léttbærara að skilja þann
erfiða tíma sem sumar þeirra
ganga í gegnum á miðjum
aldri, eða á bezta aldri, svo að
notuð séu orð Þuríðar. Hún
hafði sjálf orðið fyrir því að fá
ekki nægar skýringar eða að-
stoð á þessum aldri, og um-
fjöllun hennar bæði á prenti
og með fyrirlestrum varð
fjölda kvenna ómetanleg hjálp.
Það er langur vegur frá því
stórvirki sem Þuríður vann á
þessu sviði að þessu bókar-
komi sem hér um ræðir.
Bókinni er skipt í fjölmarga
stutta kafla, sem eru auðlesnir
og fljótlesnir, nema hvað mað-
ur rekst alltof oft á fullyrðing-
ar sem standast ekki eða á vill-
ur í texta.
Próförk er með eindæmum
hroðvirknislega lesin, svo að
maður trúir varla sínum eigin
augum á köflum. I raun liggur
manni við að segja að innkalla
ætti hana og vinna betur. Bók-
in verður að kallast þunnur
þrettándi í bókaflokki þar sem
margar áhugaverðar kiljur
hafa áður birzt.
Katrín Fjeldsted
Höggmyndir
og litabækur
Morgunblaðið/Einar Falur
SIGURÐUR Guðmundsson við eitt verk sitt.
MYJVPLIST
Ingólfsstræti 8
HÖGGMYNDIR,
TEIKNINGAR OG GRAFÍK
Verk eftir Sigurð Guðmundsson. Til
26. júlí. Opið fimmtud. - sunnud. frá
kl. 14-18. Aðgangur ókeypis.
SIGURÐUR Guðmundsson hefur
alltaf verið sérkennilega samsettur
listamaður. í honum er mjög sterk-
ur, rómantískur strengur sem slæst
saman við írónískan hálfkæring,
nokkurs konar súperegó sem forðar
honum frá því að falla í tilfinn-
gapyttinn. Ef til vill eru þessar
þverstæður algengari en nokkurn
grunar. Halldór heitinn Laxness og
Steinn Steinarr voru að minnsta
kosti þekktir fyrir að bregða fyrir
sig þversagnakenndum stílbrigðum
sem stóðu á mótum tilfinninga-
hyggju og kaldhæðni.
Sigurður er sjálfsagt bókmennta-
legastur íslenskra listamanna sem
fást við myndlist. Efnistök hans
bera sterk merki listsögulegrar vit-
undar og hann hikar aldrei við að
skilgreina sig sem listamann í nán-
um tengslum við þá list sem á und-
an er gengin. Þá fylgja verk hans
ávallt formskilningi sem liggur
nærri málfarslegri tjáningu, svipað
og finna má í list Egypta og Maya
og leiddi til þess að myndir og tákn-
mál þessara þjóða enduðu uppi í
stafrófi; samtvinnan mynd- og rit-
listar.
Allt frá fyrstu tíð virðist mynd-
gátan - rebus eins og Latverjar
kölluðu hana - hafa fylgt list Sigurð-
ar og hér er hún enn að verki.
Höggmyndirnar eru sannkallaðir
bautasteinar með einfóldum tákn-
um sem bíða síns Champollions.
Eins og höggmyndalist framandi og
forsögulegra þjóða, eða ónefndra
meistara miðaldakirknanna, láta
verk Sigurðar áhorfandann ekki í
friði. Honum finnst hann nauð-
beygður að lesa úr þeim einhverja
dulda merkingu.
Hið eina sem listamaðurinn
sjálfur lætur uppi eru minni, eins
lags arkitýpur sem felldar ei-u
saman við einfaldar myndir úr lita-
bókum. Eins og felumyndir á
kjólfaldi Mjallhvítar eða André-
sinu, gægjast höggmyndirnar í
salnum út úr litabókamyndunum
og minna okkur á það að myndlist-
in var ekki bara farin að kveikja í
mannkyninu á forsögulegum tíma
heldur eigum við öll okkur forsögu-
lega tíð þegar undur myndgátunn-
ar opinberast okkur ljóslifandi sem
heillandi og dularfull opinberun.
Eftir á að hyggja er þetta einhver
slungnasta sýning sem ég hef séð
frá hendi Sigurðar Guðmundssonar.
Eru þær þó margar sem hafa glatt
hug minn og sjáaldur gegnum tíð-
ina.
Halldór Björn Runólfsson
NÁTTÚRAN ÚTI OGINNI
MYNDLIST
Listasuín Kópavogs
„FIMMT" - BLÖNDUÐ TÆKNI
Til 19. júlí. Opið þriðjudaga - sunnu-
daga frá kl. 12-18. Aðgangur kr. 200.
Sýningarskrá kr. 500.
í LISTASAFNI Kópavogs er
sýning sem kallast „Fimmt“ eða
„Quinate" og fjallar um tengsl inn-
taks og efnis. Eins og nafn sýning-
arinnar ber með sér eru þátttak-
endurnir fimm, þær Anna Guðjóns-
dóttir, Bryndís Snæbjörnsdóttir,
Ragna Róbertsdóttir, Ragnheiður
Hrafnkelsdóttir og Sólveig Aðal-
steínsdóttir. Þótt tekið sé mið af
öllum þeim fjölda sýninga sem sett-
ar hafa verið upp í listasafninu
verður að telja „Fimmt“ með þeim
bestu.
Þar ræður eflaust mestu samspil
verka og hve heppilega þau ganga
sem heild í samband við innviði
safnsins. Listasafn Kópavogs er
ekki auðveld bygging, ekki frekar
en önnur söfn þar sem húsagerðin
truflar stöðugt sýningar með því að
rífa til sín athygli sýningagesta.
Finnskir hönnuðir halda því fram
að fegursta umbrotið á sýningar-
skrám sé jafnan það sem best miðl-
ar innihaldinu án þess að heimta til
sín athygli. Sama lögmál gildir um
söfnin. Þeim mun hlutlausari sem
þau eru því betur þjóna þau tilgangi
sínum sem sýningarsalir.
En sýning fimmmenninganna
brýtur einnig blað að öðru leyti. Það
er fáséð hér á landi að samsýning
samsvari sér eins og samsýning á að
gera en sé ekki bara stirðbusalegt
samansafn af lausbeisluðum einka-
sýningum. Afargott dæmi um
heppilegt upphengi er til dæmis að
finna í austursalnum þar sem verk
Önnu Guðjónsdóttur og Sólveigar
Aðalsteinsdóttur fylgjast að.
Þær Anna og Sólveig eru afar
ólíkir listamenn að efni og upplagi.
Anna gengur rakleitt að róman-
tískri hefðinni í íslenskri list og leyf-
ir sér þann munað að velta sér upp
úr henni, ef til vill eins og sá einn
getur sem umgengst íslenska nátt-
úru úr fjarlægð. Hún andar að sér
andrúmslofti sveitarinnar; hinni
óvenjulegu rökkurstemmningu; for-
sælunni í kyrrlátum skála með út-
sýni til fjalla og nýveiddum silungi á
dagblaðapappír. Þingvallahraunið
rammar hún inn í skáp eins og dýr-
mætan helgidóm.
Styrkur Ónnu er ekki síst fólginn í
postmódemísku frelsinu - svo sem
blandaðri tækninni - sem hún áskil-
ur sér til að lýsa ólíkum hughrifum,
jafnvel þótt eftir standi tilrauna-
kennd niðurstaða með mörgum laus-
um og mótsagnakenndum endum.
Sólveig fer gjörólíka leið. í stað-
inn fyrir rómantíska afstöðu og til-
finningaþrungið ívaf er list hennar
impressjónísk eins og austurlensk-
ur tilbúningur í anda Whistlers.
Borðplötur með vatnslitakrukkum í
alls kyns tónum standa framan við
óhlutbundna ljósmyndaröð þar sem
líkt er eftir pensilförum með
hreyfðri töku á tíma. Þetta stund-
lega samansafn sem býr yfir svipuð-
um léttleik og japanskar hækur
kórónar Sólveig með innpökkuðu
drasli sínu; litlum, fínlegum högg-
myndum með yfirbragði skorkvik-
inda á púpustigi.
Svo ólíkar sem þær eru Sólveig
og Anna eiga þær prýðilega samleið
í austursalnum. Bryndís Snæ-
björnsdóttir og Ragnheiður Hrafn-
kelsdóttir deila með sér næsta bæ;
vestursalnum, án þess að leggja út í
samkrull, enda eiga þær erfiðara
um vik. Fölar ljósmyndir Bryndísar
af fannþöktum fjöllum búa yfir
næmum, grafískum eiginleikum
sem sjaldséðir eru í innlendri lands-
lagslist. Þó getur hver maður séð að
vetrarmánuðina, þegar föl er yfir
öllu, missir landið liti sína og verður
svarthvítt. Grafísk einkenni taka
völdin og íslenskt landslag líkist
framar öllu ofurlausum teikningum
með mjúku blýi.
Ef ljósmyndir Bryndísar líkjast
öðru fremur teikningum má segja
að álpappírsverk Ragnheiðar séu
eins og húsmóðurútgáfa af högg-
myndum Roni Hom. Dreifing
þeirra yfir gólfið minnir á endurtek-
in grunnfoi-m mínimalismans þótt
mótunin leyni sér ekki. Hún er
fengin beint úr eldhúsinu, væntan-
lega eftir afmælisveislur barnanna á
veggjunum, þegar loka þarf flátum
og setja í ísskáp svo þeyttur rjóm-
inn fari ekki að renna við stofuhit-
ann.
Hið fyndna við þessa uppröðun
Ragnheiðar er sannleikurinn sem
hún lætur uppi um tilhögun samfé-
lagsins. Tími frumlegs atferlis er
fyrir löngu liðinn. Eftir standa end-
urteknar athafnir, ár og síð og alla
tíð. Rútínan ræður ekki síður list-
inni en sjálfu lífinu. Slík em krítísk
skilaboð mínimalismans. Fram-
leiðsluvélar ganga í fjórum fjórðu
takti eins og tónlist okkar tíma. Við
hrærumst innan fjögurra veggja
innan um ferhyrnd flát sem skilyrða
okkur til ferkantaðrar hugsunar.
Vissulega lætur þetta hryllilega í
eyrum, en reyndin er miklu þægi-
legri. Hver tekur ekki smurða og
hnökralausa tilveru fram yfir tauga-
spillandi óreiðu óvissunnar?
Veggverk Rögnu Róbertsdóttur í
kjallara Listasafns Kópavogs
bregða reyndar upp allt annarri
mynd af virkni hlutanna. Ljóðræn
áhrif, mýkt og innileiki era nefnilega
ekki skilyrt af lögun eða lit hlutanna
heldur boðunum sem við - þar með
taldir listamennirnir - veðsetjum í
þeim. Þannig er erfitt að hugsa sér
náttúrulegri list og ljóðrænni en
mulningsreiti Rögnu þótt form
þeirra sé ferhyrnt og liturinn grár.
Hvergi rímar listin betur við húsa-
gerðina en einmitt í verkum hennar.
Þannig er sýning fimmmenning-
anna margræð náttúralýsing sem
lýtur að tilverunni innra sem ytra.
Hún sannár ekki aðeins að margt
fleira býr í náttúranni en einbert
landslagið heldur hitt að mörkin
milli menningar og náttúra eru ekki
eins auðfundin og við viljum vera
láta.