Morgunblaðið - 14.02.1999, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 14. FEBRÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FYRIR tæpum þremur
ái-um voru 44 lyfjabúðir
starfræktar á Islandi.
Þá gengu í gildi lagaá-
kvæði, sem losuðu um
hömlur á fjölda apóteka. Þremur
árum síðar eru apótekin 60 talsins
og hefur fjölgað um 36,4%. Mest
varð fjölgunin á höfuðborgarsvæð-
inu, þar sem lyfjabúðir voru 21 fyr-
ir þremur árum, en eru nú 34,
61,9% fleiri en áður. Og enn á eftir
að bætast við, því þeir aðilar sem
mesta ábyrgð bera á fjölguninni,
Lyfjabúðir og Lyfja, eru með
áform um fleiri apótek.
Þegar frelsi í lyfsölu var aukið
var tekist á um það á þingi hvort
það myndi leiða til aukinnar sam-
keppni og lækkunar lyfjaverðs.
Samkeppnin hefur svo sannarlega
aukist og viðskiptavinir apótek-
anna verða t.d. varir við hana í
lengri afgi-eiðslutíma og á þann
hátt, að apótekin keppast um að
veita afslátt af hlut sjúklinga í
lyfjaverði. Dæmi eru um að hlutur
sjúklings sé alveg felldur niður.
Samkeppnin og verðstríðið skil-
ar sér hins vegar ekki út á lands-
byggðina, með þeim undantekning-
um að á Akureyri era fjögur apó-
tek sem takast á, þrjú á vegum
KEA og eitt á vegum Lyfjabúða, í
Reykjanesbæ er samkeppni og á
Selfossi. A minni stöðum er þessu
ekki að heilsa og þar hefur rekstr-
argrandvöllur apótekanna versnað
vegna samkeppninnar syðra. Ibúar
þar leita leiða til að njóta góðs af
stríðinu á höfuðborgarsvæðinu og
leysa út lyfseðla sína í borgarferð-
um, eða fá ættingja og vini syðra til
að gera það fyrir sig. Lyfsalan fær-
ist því æ meira suður.
Sveitarfélög láta
markaðinn ráða
Samkvæmt lyfsölulögum ber
ráðherra að senda umsókn um lyf-
söluleyfi viðkomandi sveitarstjórn
til umsagnar. „Við mat umsóknar
skal m.a. stuðst við íbúafjölda að
baki lyfjabúðinni og fjarlægð henn-
ar frá næstu lyfjabúð. Leggist um-
sagnaraðih gegn veitingu nýs leyfis
er ráðherra heimilt að hafna um-
sókninni," segir í lögunum.
Þrátt fyrir þetta ákvæði hafa
sveitarfélög, þar sem virk sam-
keppni er í lyfsölu, ekki beitt því til
að koma í veg íyrir fjölgun apó-
teka, hvort sem er í Reykjavík, á
Akureyri, Selfossi eða í Reykjanes-
bæ. Að vísu era lögin óljós hvað
þetta atriði varðar og erfítt að sjá
hvemig sveitarfélög ættu að meta
fjarlægðir og íbúafjölda. Sumir lyf-
salar halda því fram að þetta
ákvæði, sem var ekki í upphaflegu
framvarpi, hafí eingöngu verið
hugsað sem dúsa upp í gömlu apó-
tekarana, sem hafí trúað því að það
tryggði að ekki risu ný apótek í
næsta húsi.
Jón Þórðarson, formaður Apó-
tekarafélags Islands og lyfsali í
Selfossapóteki, segir apótekara
aldrei hafa fengið neina dúsu. „Eg
hef aldrei skilið af hverju þetta
ákvæði var sett í lög, því það hefur
aldrei verið virt. Sveitarfélög hafa
aldrei gert nokkra tilraun til að
stemma stigu við fjölgun lyfja-
búða.“
Verðið lækkaði í 29
tilvikum af 32
Samkeppnisyfirvöld könnuðu
lyfjaverð í þrjátíu apótekum höf-
uðborgarsvæðisins eftir að lögun-
um var breytt, í mars 1997 og aft-
ur í nóvember sama ár. „A þessu
tímabili lækkuðu flest lyf í verði
og í sumum tilfellum þurftu sjúk-
lingar ekki að greiða neitt,“ segir
Kristín Færseth sem hafði umsjón
með verðkönnuninni fyrir Sam-
keppnisstofnun. „Við könnuðum
verð á 32 algengum lyfjum og í 29
tilvikum hafði verðið lækkað. Á
þessum tíma kom fram, að sam-
keppnin hafði þegar leitt til þess
að apótekin felldu hlut sjúklings af
dýrum lyfjum niður. Ég get tekið
sem dæmi lyfíð Roaccutan.
Þriggja mánaða skammtur af því
kostar um 70 þúsund krónur og
fólk þarf oft að taka nokkra
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Fleiri hlekkir bætast í keðjur apóteka sem spáð er helmingi markaðar
Viðskiptin færast
á suðvesturhornið
skammta. Þar sáu nær öll apótek-
in sér hag í því að gefa eftir þrjú
þúsund króna hlut sjúklingsins,
gegn því að halda þessum miklu
viðskiptum.“
í verðkönnun þeirri, sem gerð
var í mars 1997, voru aðeins sex
apótek sem felldu hlut sjúklings af
verði þessa lyfs niður, en í nóvem-
ber sama ár hafði þetta snúist við.
Þá vora aðeins sex apótek sem
ekki felldu hlut sjúklings niður.
Kristín segir þessa þróun hafa
haldist. Samkeppnin sé í raun svo
mikil, að flest apótekin bjóði dýrari
lyf með þessum hætti.
Á þingi höfðu menn á sínum
tíma áhyggjur af því að aukin
samkeppni apóteka um viðskipta-
vini gæti leitt til þess að lyfja-
neysla myndi aukast. Lyfsalar
segja þennan spádóm ekki hafa
ræst, enda haldi læknar utan um
lyfseðilsskyld lyf og þeir hafí enga
ástæðu til að ávísa glatt, þótt apó-
tekum fjölgi. Lyfsalar segja að
aukning hafi einna helst orðið í
sölu á níkótínlyfjum, sem fáir fetti
fmgur út í og að vísu hafí einnig
orðið nokkur aukning í sölu á
verkjalyfjum á síðustu áram.
Verðmyndun á lyfjum er með
þeim hætti, að ekki er sjálfgefið að
lækkun til sjúklinga þýði minni út-
Hörð samkeppni í lyfsölu hefur leitt til
lægra lyfjaverðs fyrir íbúa stærstu þétt-
--------------7---------------------------
býliskjarna. I grein Ragnhildar Sverris-
dóttur kemur fram að á næstu árum stefn-
ir í að tvær keðjur lyfjaverslana, Lyfja og
Lyfjabúðir, nái um helmingi markaðshlut-
deildar í lyfsölu á landinu. A landsbyggð-
inni eiga apótek hins vegar í vök að verjast
og íbúar þar beina viðskiptunum suður.
gjöld ríkisins, eða Trygginga-
stofnunar ríkisins sem tekur þátt í
lyfjakostnaði. Eggert Sigfússon,
deildarstjóri lyfjamáladeildar
ráðuneytisins, segir að þrátt fyrir
að verð á einhverjum lyfjum fær-
ist niður séu sífellt ný lyf að koma
á markaðinn, sem séu dýr á meðan
einkaréttur á framleiðslu þeirra sé
í gildi.
Um síðustu áramót var reglum
um þátttöku Tryggingastofnunar í
lyfjakostnaði breytt. Lyf era flokk-
uð í fjóra flokka. I fyrsta flokki era
þau lyf sem Tryggingastofnun
greiðir að fullu, s.s. krabba-
meinslyf, lyf gegn sykursýki
o.s.frv. I öðram flokki era lyf sem
sjúklingar greiða sjálfír að fullu,
s.s. sýkklyf, svefnlyf, róandi lyf
o.s.frv. I þriðja og fjórða flokki
greiðir Tryggingastofnun hluta af
verði. í öðram flokknum greiðir
sjúklingurinn fyrstu þúsund krón-
urnar og 40% af kostnaði umfram
þá upphæð, að 1.800 krónum. I hin-
um flokknum greiðir sjúklingur
fyrstu þúsund krónurnar og 80%
upp að 3.500 krónum. Þessi flokkur
er sá stærsti. Þá greiða elli- og ör-
orkulífeyrisþegar lægri upphæðir
en hér er talið.
„Sparnaður Tryggingastofnunar
felst í breytingum á gi’eiðsluregl-
unum,“ segir Eggert Sigfússon.
„Samkeppnin hjá apótekunum
tryggir hins vegar lægri kostnað
fyrir sjúklingana, því þau bjóða af-
slátt af sjúklingahluta. Hins vegar
fær Tryggingastofnun ekki afslátt
og er rakkuð um sinn hlut sam-
kvæmt samþykktri verðskrá.“
Eggert segir að ef einhver apó-
tekanna mynda eins konar inn-
kaupasamband og nái hagstæðari
kjörum en hjá lyfjaheildsölum
myndi hagnaður af því að öllum
líkindum renna til apótekanna
sjálfra. „Undanfarin þrjú ár hefur
reglum um hlutfallsgreiðslur
Tryggingastofnunar verið breytt
um hver áramót. Ramminn sem
alþingi setur um lyfjakostnað er
settur í fjárlögum og Trygginga-
stofnun verður að finna sem rétt-
látastar greiðslureglur til að halda
sig innan hans.“
Eggert segir að apótek úti á
landi séu í verri aðstöðu til að bjóða
afslátt, þar sem umsetning þeirra
sé miklu minni en stórra apóteka á
höfuðborgarsvæðinu. Hins vegar
sé hverju apóteki skylt að halda
grannlager, þótt það geti verið