Morgunblaðið - 14.02.1999, Qupperneq 27

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 14. FEBRÚAR 1999 27
göngu vera farin að snúast um frið-
arferlið og þá spurningu hvort Pa-
lestínumenn eigi að fá sitt eigið ríki.
Allt snúist um öryggismál og önnur
mikilvæg málefni á borð við félags-
leg mál sitji á hakanum.
Hesi segist vera bjarsýnni á fram-
tíðina en Rinat. „Ég hef trú á því að
einhvern daginn komist á friður milli
Israela og Palstínumanna,“ segir
hann. „Pað verður ekki á morgun en
við erum á réttri leið og þetta er því
bara spuming um tíma.“ Hann
kveðst þó hafa áhyggjur af næsta
stríði sem hann telji ekki langt und-
an. Þá hafí hann áhyggjur af tilvist
Hamas-samtakanna og vopnaupp-
byggingu stjómvalda í Iran og Sýr-
landi. „Það er erfitt að búa við sí-
fellda ógn þegar maður á barn og
fallega eiginkonu," segir hann. „En
þetta er mitt heimaland og ég á ekki
um annað land að velja.“
„Ég er ekki að segja að ég sé bit-
ur,“ segir Rinat. „Við erum mjög
hamingjusöm og ánægð með að búa í
Israel. I hvert skipti sem við komum
heim frá útlöndum segjum við að það
jafnist ekkert á við Israel, jafnist
ekkert á við Jerúsalem. Þrátt fyrir
að Iranir beini eldfaugum sínum að
okkur teljum við að hvergi sé betra
að búa og ala upp börn en hér.“
Haifa en hætt við það þar sem
hún hafi komist að þeirri niður-
stöðu að hún vildi ala börn sín
upp við arabiska menningu. „Mað-
ur fær kristilegt uppeldi fyrst og
fremst frá foreldrum sínum,“ seg-
ir hún. „En menningin er eitthvað
sem verður að vera til staðar í
umhverfinu."
Hún kveðst teija að staða ísrael-
skra araba muni versna mjög á
næstu árum. Hún hafi batnað
mikið í valdatíð Rabins en síðan
versnað á ný. „Á valdatíma hans
fengu arabar atvinnutækifæri
sem þeir gátu ekki látið sig
dreyma um fyrir nokkrum árum,“
segfir hún. „Nú hefur hins vegar
samdráttur í fjárveitingu til
þorpa araba gefið tóninn um það
sem koma skal.“
„Ástandið hefur þó alltaf verið
betra hér fyrir norðan," segir
Fadi. „Hér finnum við ekki eins
fyrir mismunun." Þau segja hins
vegar að oft geti verið erfítt að
standa milli Palestínumanna og ,
Israela. Málefni Palestínumanna
séu dregin fram í dagsljósið í
kring um hverjar kosningar enda
telji arabískir stjórnmálamenn sig
geta unnið stuðning út á þau. „Ég
tel hins vegar að við séum búin að
styðja Palestínumenn nógu
lengi,“ segir Fatin, „og að kominn
sé tími til að við hugum að okkar
eigin hagsmunum. Við höfum
okkar eigin vandamál og ég tel að
við þurfum að einbeita okkur að
því að leysa þau.“
Að semja frið við
uppruna sinn
vandamál dagsins í
dag.
„Ég ólst upp eins
og hver annar ísra-
elskur krakki," segir
hann. „Enda vorum
við ekki nógu mörg
til að hópa okkur
saman. Ég vissi lítið
um Eþópíu og í mín-
um huga voru Eþíóp-
íumenn annaðhvort
vinir föður míns eða
gamlir frændur."
Hann segist oft vera
spurður að því hvort
ekki hafi verið erfitt
að vera eini svarti
strákurinn en hann
minnist þess ekki.
„EÞÍÓPÍUMENNIRNIR fóru skelfdega
í taugarnar á mér.“
ASSER Elias er ísraeli af
eþíópískum uppruna sem
starfar með hagsmuna-
samtökunum Israeli Association
for Ethiopian Jewry. Hann segir
starf samtakanna felast í því að
safna upplýsingum um það sem
betur mætti fara innan eþíópíska
samfélagsins og reyna í fram-
haldi af því að hafa áhrif á stefnu
yfirvalda.
„Eg er langt frá því að vera
hinn dæmigerði eþíópíski inn-
flytjandi,“ segir hann. „Ég ólst
upp í ísrael og þurfti á unglings-
árum að læra að lifa með
eþíópíska samfélaginu. Þetta
reyndst mér erfitt og það er fyrst
núna sem ég er að finna stöðu
mína innan þessara tveggja sam-
félaga."
Fjölskylda Assers er vel þekkt
innan eþíópíska samfélagsins í
Israel enda voru foreldrar hans
meðal fyrstu eþíópísku innflytj-
endanna. Faðir hans kom fyrst til
ísraels með hópi ungra manna
árið 1956 en á þeim árum var
eþíópíska samfélagið enn ekki
viðurkennt sem fullgilt samfélag
gyðinga. „Fólk var að byija að
velta því fyrir sér hvaða fólk
þetta væri inni í miðri Afríku
sem hagaði sér eins og gyðing-
ar,“ segir hann. „í kjölfarið var
nokkrum ungum mönnum boðið
til tveggja ára námsdvalar í ísra-
el og var faðir minn þeirra á
meðal. Hann dvaldi síðan ólög-
lega í landinu í nokkur ár en fór
þá aftur til Eþíóíu þar sem hann
gekk að eiga móður mína.“
Árið 1967yar þeim síðan
smyglað til Israels ásamt
nokkrum öðrum fjölskyldum. Á
þeim tíma var skipulagður flutn-
ingur eþíópískra gyðinga til ísra-
els ekki hafinn og einungis örfá-
ar eþíópískar ljölskyldur í land-
inu. Asser segir innfiytjendurna
ekki hafa notið neinnar aðstoðar.
Fólk hafi þurft að vinna myrkr-
anna á milli til að hafa í sig og á
auk þess sem erfítt hafi verið að
fá rabbína til þess að umskera
drengi þar sem þeir hafi ekki
viðurkennt að um sanna gyðinga
væri að ræða. Vandamálin hafí
þó verið smávægileg miðað við
Hann hafi frekar ver-
ið álitinn sérstakur í
jákvæðum skilningi.
Asser segir að hlutirnir hafi
ekki farið að breytast fyrr en ár-
ið 1984 en þá stóðu yfírvöld í fsr-
ael fyrir komu 7.000 eþíópískra
gyðinga til landsins. „Til að byrja
með fór þetta fólk afskaplega í
taugarnar á mér,“ segir hann.
„Faðir minn tók virkan þátt í
starfinu með innflytjendunum og
heimili mitt varð eins og félags-
miðstöð fyrir þetta fólk.“
„Var stoltur af því að
tilheyra þessari þróun“
„Það var ekki fyrr en eftir að
ég Iauk herskyldu að ég fékk
áhuga á uppruna mínum,“ segir
hann. „Áhuginn kom smám sam-
an eftir að ég fór að gera mér
grein fyrir því að ég tilheyrði
þessu fólki.“ Hann segir að mikið
hafi verið fjallað um það í fjöl-
miðlum er 15.000 eþíópískir gyð-
ingar komu til ísraels í Salomon-
aðgerðinni árið 1992. Á þeim
tíma hafí litið út fyrir að
eþíópíska samfélaginu myndi
takast að aðlagast ísraelsku sam-
félagi. Almenningur hafí því Iitið
samfélagið jákvæðum augum.
Fólk hafi talað um að það gæfi
ísraelsku þjóðfélagi Iit og hann
hafi verið stoltur af því að til-
heyra þessari þróun.
Asser lauk námi í almanna-
tengslum og markaðssetningu og
var við störf í Tel Aviv er hann
hitti mann sem hann segir hafa
breytt Iífi sínu. „Þetta var for-
stjóri Copt-miðstöðvarinnar, fé-
lagsmiðstöðvar fyrir eþíópi'sk
strokuböm," segir hann. „Hann
bauð mér að koma og kynna mér
stafið."
Hann kveðst hafa farið í heim-
sókn og verið nokkra daga að
jafna sig. Þaraa hafi hann kynnst
skuggahliðum samfélagsins sem
hann hafi ekki haft hugmynd um
að væru til. Hann hafi hitt eitur-
lyfjaneytendur, glæpamenn og
gleðikonur, harðsvíraða unglinga
sem litu á sig sem utangarðsfólk
sem ætti enga samleið með ísra-
elsku samfélagi.
„Ég vildi miðla þessu fólki af
reynslu minni og þekkingu og
fór að taka þátt í starfi samtak-
anna,“ segir hann. „Eftir nokkra
mánuði sagði ég síðan upp vinnu
minni og sneri mér alfarið að
starfinu með samtökunum."
Asser segir að „blóðmálið“ hafi
átt stóran þátt í því að hann sneri
sér alfarið að starfi sínu innan
samtakanna en með blóðmálinu
vísar hann til þess þegar upp
komst að ísraelski blóðbankinn
hefði árum saman hellt niður öll-
um blóðgjöfum eþíópískra gyð-
inga af ótta við eyðnismit. „Þetta
er einungis eitt af fjölmörgum
dæmum um það hversu klaufa-
lega stjórnvöld hafa staðið að
málefnum eþíópíska samfélags-
ins,“ segir hann. „Þetta samfélag
er skelfilega illa statt en verst af
öllu er að það er engin opinber
stefnumótun varðandi uppbygg-
ingu þess.“
Hann segir að rekja megi stór-
an hluta vandans til þeirrar
ákvörðunar yfirvalda að senda
öll eþíópísk börn í heimavistar-
skóla. I fyrsta lagi hafi ekki verið
um góða skóla að ræða. Þá hafi
þessi ákvörðun ekki verð tekin
með menntun barnanna í huga
heldur hafi hún átt að leysa fé-
lagslegan vanda fjölskyldna
þeirra. í stað þess að fjölskyldun-
um væri veittur stuðningur til
þess að hafa börnin heima hafi
þeim verið boðið að senda þau í
burtu og bláfátækir foreldrarnir
hafi ekki átt um annað að velja.
„Þetta skar á tengsl barnanna
við foreldra þeirra og þann
menningarheim sem þau eru
runnin úr,“ segir hann. „Slíkt
kann aldrei góðri lukku að stýra
og ég tel að eina leiðin til að
lækna sár samfélagsins sé að að-
stoða þau við að kynnast upp-
runa sínum á ný og semja við
hann frið.“ Þannig kveðst Asser
telja að þau þurfi í raun öll að
fara sömu öfugsnúnu leiðina og
hann hafi farið. Unga kynslóðin
þurfi ekki að læra að Iifa með
ísraelsku samfélagi heldur því
eþíópíska og því sé hann ef til vill
dæmigerðari en hann hafi viljað
vera Iáta í upphafí.
Viljum halda í það sem
gerir okkur að Rússum
OLGA Ben-Avi kom til ísraels 1. júlí árið
1991 þá 19 ára gömul. Eftir ársdvöl í ísrael
hóf hún kennaranám og fékk að því loknu
vinnu við kennslu. Eiginmaður hennar Oren Ben-
Avi, er ísraeli sem vinnur á ferðaskrifstofu, og
eiga þau tvö börn.
„Ég ólst upp hjá móður minni og móðurforeldr-
um í Moskvu og hafði alltaf litið á mig sem Rússa,“
segir hún. „Frændi minn hafði áhuga á að komast
til ísraels en við höfðum lítinn áhuga á því. Við
stóðum í þeirri trú að það væri ekkert gyðingahat-
ur í Rússlandi og sáum því enga ástæðu til þess að
fara fyrr en eitt kvöldið að ofstækismenn vopnaðir
hnífum og öxum reyndu að brjótast inn til okkar.
Þeir hrópuðu: „Út með gyðingana. Út með gyðing-
ana“ og bnitu allt og brömluðu.“ Olga segir að það
hafí orðið þeim til lífs að afi hennar hafi einhvern
tíma sett upp stálhurð og það hafí tekið árásar-
mennina langan tíma að brjóta hana niður. Lög-
regla hafi svo komið á vettvang rétt í þann mund
sem þeir voru að komast inn.
Tveir árásarmannanna voru handteknir en einn
náðist aldrei enda kveðst Olga telja að nágrannar
þeirra hafi falið hann. Þegar fjölskyldan kannaði
svo málið nokkrum dögum síðar komst hún að því
að mönnunum tveimur hafði verið sleppt. Ekki
hefði verið hægt að halda þeim þar sem þeir hefðu
hvorki brotist inn né rænt neinu. „Lögreglan sagði
að þeir hefðu bara viljað drepa okkur af því við
værum gyðingar og að okkur væri í sjálfsvald sett
að fara til ísraels ef við vildum vernd,“ segir hún.
„Svo við fórum að ráðum þeirra, seldum eigur
okkai', keyptum miða og fórum.“
Olga segist hafa verið kölluð krulla í barnaskóla
þar sem hún hafi haft liðað hár en flestir Rússar
hafi slétt hár. Hún hafi hins vegar ekki orðið vör
við gyðingahatur á götum úti fyrr en eftir árásina,
þá hafi það hins vegar ekki náð að skelfa hana þar
sem hún hafi vitað að hún væri á förum.
Hún segir að mjög erfitt hafi verið að koma tii
Israels enda hafi þau komið á þeim tíma þegar
þúsundir rússneskra gyðinga streymdu til lands-
ins og ísraelar hafi ekki verið undir það búnir að
taka við öllu þessu fólki. „Þegai’ við komum á flug-
völlinn var okkur vísað inn i sérstakan innflytj-
endasal þar sem við vorum látin bíða í tvo sólar-
hringa eftir því að röðin kæmi að okkur,“ segir
hún. „Við fengum hræðilegan mat, týndum far-
angrinum okkar og þegar röðin kom loksins að
okkur voru starfsmennn-nir, sem voru af rúss-
neskum uppnina, ekkert nema ónotalegheitin."
Af flugvellinum var fólkið flutt í nýbúamiðstöðv-
ar en fjölskylda Olgu þekkti fólk í Jerúsalem og
fékk því að fara þangað. Með hjálp vina sinna
fengu þau síðan fljótlega eigin íbúð og fóru því
strax að sjá um sig sjálf og takast á við raunveru-
leikann.
„Hér erum við skil-
greind sem Rússar“
„Þetta var mjög erfiður tími,“ segir Olga, „Við
skildum ekki málið og fórum fljótlega að sjá eftir
því að hafa komið. Um haustið gerðu hins vegar
harðlínumenn valdaránstilraun í Rússlandi. Þá sá-
um við svart á hvítu hversu ótryggt ástandið þar
var og hættum að sjá eftir því að hafa farið þaðan.
Eftir það fór allt að ganga betur. Þegar fólk hætt-
ir að syrgja það sem var og fer að horfa fram veg-
inn fara hlutirnir að ganga betur.“
Hún segir hins vegar allt vera mun auðveldara
fyrir unga fólkið. Sjálfri hafi henni t.d. gengið vei
að læra málið en mömmu hennar, ömmu og afa
hafi gengið það illa. Þá sé hún mjög opinská
þannig að hún hafi fljótlega farið að kynnast fólki.
„Það má segja að ég hafi spjarað mig,“ segir hún.
„Mamma, sem er verkfræðingur, er hins vegar
enn atvinnulaus og öll hafa þau mjög takmarkaða
kunnáttu í tungumálinu."
Olga lýsir fyrstu kynnum sínum og Orens á þá
leið að fjölskylda hennar hafi viljað að hún eignað-
ist almennilegan kærasta eftir komuna til ísraels.
Afí hennai’ hafi borið sig upp við rabbínann og
honum dottið Gaby, bróðir Orens, í hug. „Hann
setti sig í samband við móður þeirra,“ segir Olga
hlæjandi. „En hún sagði að Gaby væri ekki rétti
maðurinn og sendi Oren á stefnumótið í hans stað.
Fimmtán mánuðum síðar vorum við gift.“
Hún segir marga innflytjendur standa í þeh-ri
trú að auðveldasta leiðin inn í ísraelskt samfélag
sé að giftast Israela. Hennar reynsla sé hins vegar
Morgunblaðið/SBB
„ÞAÐ er allt mun auðveldara fyrir
unga fólkið."
sú að það flæki einungis hlutina. „Þrátt fyrir að við
viljum verða fullgildir ísraelar út á við viljum við
halda í það sem gerir okkur að Rússum,“ segir
hún. „Við eigum okkar venjur og hefðir sem erfitt
er að halda í blönduðu hjónabandi. Ég tel t.d. mjög
mikilvægt að börnin mín læri rússnesku en ein-
hverra hluta vegna hefur mér ekki tekist að tala
tvö tungumál inni á heimilinu. Oren talar ekki
rússnesku og það kemur einnig í veg fyrir að við
eigum eðlileg samskipti við rússneska samfélagið.
Olga segir að þrátt fyrir að rússneska samélagið
haldi þétt saman vilji það verða virkur þáttur í
ísraelsku þjóðfélagi. „Við erum mun viljugri til að
blandast öðrum hópum en til dæmis sephardim-
gyðingar sem vilja ekkert hafa saman við ashken-
azim-gyðinga að sælda,“ segir hún. Þá kveðst hún
telja að rússnesku innflytjendurnir eigi eftir að
sanna sig enda búi þeir að aldagamalli hámenn-
ingu, þekkingu og menntun.
Hún kveðst ekki hafa fundið fyrir neikvæðu við-
horfi til rússneskra innflytjenda en hún heyri þó
daglega af slíku. Þá segir hún algengt að fólk rugli
saman rússneska gyðingasamfélaginu, Mafíunni
og rússneskum gleðikonum sem fluttar séu til
landsins. Þetta fólk eigi ekkert sameiginlegt með
rússneska samfélaginu en komi þó óorði á það þar
sem fólk geri ekki greinarmun á ólíkum hópum
Rússa. „Þetta er sama gamla sagan,“ segir hún. „í
Rússlandi vorum við skilgreind sem gyðingar og
hér erum við skilgreind sem Rússar."