Morgunblaðið - 14.02.1999, Síða 34

84 SUNNUDAGUR 14. FEBRÚAR 1999
SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ
Pegar mér
var mútað
Þótt ég hafi fiækst í spillingarnetið hvarfl-
ar ekki að mér að trúa gróusögum um
spillingu í IOC. Ekki frekar en að nokkur
maður svíki undan skatti á Islandi eða
brjóti eitthvert boðorðanna tíu.
Niðurstaða mín, eft-
ir mikla umhugs-
un, er að játa áður
en einhver grefur
sannleikann upp
og lekur honum í DV eða jafnvel
CNN. Mér var mútað. Það var á
þingi Evrópusamtaka íþróttaf-
réttamanna í Grikkiandi héma
um árið. Eða var það í Búdapest
árið eftir? Man það að vísu ekki
glöggt, en staður og stund
skipta ekki meginmáli.
Aðalatriðið er sú smán að ég
skyldi þiggja múturnar. Það var
verið að kjósa formann eða
gjaldkera eða ritara í stjórn
samtakanna, þetta var eitt af
fyrstu þingunum sem ég sótti og
vissi auðvitað ekki gjörla hvem-
ig kaupin gerð-
VIÐHORF
Eftir Skapta
Hallgrímsson
ust á þeirri
eyri þar sem
ég var staddur.
En nú, mörg-
um ámm síðar, geri ég mér ljóst
niður í hvaða svað ég var dreg-
inn.
Sumir myndu ef tO vill varla
kalla þetta mútur. Frekar að-
stoð við vanþróaðar þjóðir. En
ekki ég; ég viðurkenni glæpinn
og tek út mína refsingu þegar
þar að kemur. Það hafði sem
sagt tíðkast að menn sem sóttust
eftir virðulegum embættum í
samtökum þessum höfðu stund-
að það að lofa mönnum gulli og
grænum skógum fyrir atkvæði,
en jafnan svikið. Það var því sem
fulltrúar smáþjóðanna stofnuðu
með sér formleg samtök. Við
sögðum hingað og ekki lengra!
Þessir andsk... sem yrðu kosnir
til formanns eða gjaldkera eða
ritara skyldu ekki halda að þeir
kæmust upp með það lengur að
svíkja gefin loforð.
Það gerðist reyndar á einu
þinginu að Samúel Örn vinur
minn var kjörinn í stjórn, en j>að
hljóta að hafa verið mistök. Eg
minnist þess að minnsta kosti
ekki að hafa mútað neinum.
Nema ég hafi verið sofandi þeg-
ar hann gerði það.
Það sem ég sé einna mest eft-
ir er að hafa ekki þegið mútur
sem komið gætu íslensku
íþróttafólki vel seinna meir.
Hæg hefðu nefnilega verið
heimatökin; atkvæði greitt rétt-
um manni og allir íþróttafrétta-
menn ákveðinnar þjóðar hefðu
sagt frá því, svo einfalt dæmi sé
tekið, að það hefði verið Islend-
ingurinn Mikael Jónsson sem
hljóp 200 metrana á 19,32 sek-
úndum á Ólympíuleikunum í
Atlanta 1996. Bandaríkjamenn
hefðu líklega haldið sig við
Michael Johnson, en Evrópa
hefði jafnvel öll staðið saman.
Það er ég viss um. Og betri
landkynningu er auðvitað ekki
hægt að hugsa sér. Mér hug-
kvæmdist bara ekki að láta
þjóðina njóta þess að mér var
mútað. Þvílík eigingirni. Alveg
er ég handviss um að samviskan
á eftir að naga mig það sem ég á
eftir ólifað. Rétt er að taka það
fram strax að ég á það sameigin-
legt með Ellert B. Schram, for-
seta ISI, að hafa ekki verið boð-
in gleðikona, enda erum við
hvorugur í alþjóða ólympíu-
nefndinni.
En þótt ég hafi flækst í spill-
ingarnetið á sínum tíma hvarflar
ekki að mér að trúa gróusögum
um spillingu í alþjóða ólympíu-
nefndinni. Ekki frekar en ég
trúi því að nokkur maður svíki
undan skatti á Islandi, aki of
hratt, undir áhrifum áfengis eða
brjóti eitthvert boðorðanna tíu.
Og það er auðvitað eins og
hvert annað rugl að peningar
stjórni heiminum. Eg hyggst í
það minnsta ekki leggjast svo
lágt að bera það á borð fyrir
þessa þjóð hér í norðri að um-
gjörðin um ólympíueldinn í Atl-
anta hafi verið eins og pakkning
utan um franskar kartöflur frá
heimsþekktri bandarískri ham-
borgarakeðju sem fyrir tilviljun
er reyndar eitt af stærstu
styrktarfyrirtækjum alþjóða
ólympíunefndarinnar.
Mér finnst það ámóta ósvífni
að halda því fram að einhver
tengsl séu á milli þess að Ólymp-
íuleikamir voru haldnir í Atlanta
og þess að þar í borg eru höfuð-
stöðvar Coca Cola, sem líklega
hefur mest allra fyrirtækja í
heiminum styrkt ólympíuhreyf-
inguna hin síðari ár.
I sannleika sagt er það fleira
sem nagar samvisku mína en
kosningin í Aþenu eða Búda-
pest. Eg hef, svo ég tali bara
hreint út, átt erfitt með svefn
síðustu vikurnar, eftir að
hneykslið svokallaða í IOC kom
upp á yfirborðið. Júlíus Haf-
stein, sem þá var formaður
Ólympíunefndar íslands bauð
mér nefnilega í mat meðan á
leikunum í Atlanta stóð. Og ekki
bara mér, heldur Kristni Morg-
unblaðsljósmyndara og Magnúsi
fréttaritara DV líka. Sjónvarps-
mennirnir höfðu ekki tíma til að
koma, en Ari Bergmann, ritari
Ólympíunefndar borðaði með
okkur og eiginkonar þeirra far-
arstjóranna einnig. Máltíðin
flokkast vitaskuld undir mútur,
þegar grannt er skoðað, en ég
fullyrði að hér var um að ræða
aðstoð - einfaldlega vegna þess
að við vorum svangir. Þetta var
áður en Ari kyssti Júlíus heima
hjá honum sem frægt varð, og
áður en hann stakk hann rýtingi
í bakið á aðalfundi Ólympíu-
nefndarinnar. Ef það skiptir
máli þá minnir mig að ég hafi
fengið mér svínakjöt í aðalrétt.
Þetta var á japönskum veitinga-
stað og kokkurinn var afar
fingrafimur. Hrísgrjónin voru
lostæti. Ég man það núna að ég
gleymdi að geta þessara hlunn-
inda á skattaskýrslunni.
Kannski best að endurgreiða
Júlla þetta áður en ég verð grip-
inn af skattalögreglunni. Og þó,
ég tek bara þá áhættu að enginn
lesi þetta.
Hvað um það. Ég sé það núna
að ég hefði betur greitt sjálfur
fyrir að fara í sund og gufubað í
Aþenu eða Búdapest. Það skal
viðurkennt að ég er ekki búinn
að endurgreiða þá upphæð sem
sá lúxus kostaði. En batnandi
manni er best að lifa; ég sá mig
um hönd og fékk minn mann í
bankakerfinu til að reikna út
hvað ég skulda með vöxtum og
vaxtavöxtum. Samviskan batnar
vonandi þegar ég verð búinn að
borga. Verst að ég man ekki
hver það var sem mútaði mér.
FISKVERÐ OG
HLUTASKIPTI
VERÐ á hefðbundnum uppboðs-
mörkuðum fyrir ferskan fisk erlend-
is, þ.e. á Bretlandseyjum og í Þýska-
landi, hefur ávallt verið mun hærra
en á Islandi. Skýring á þessum verð-
mun felst meðal annars í því að fisk-
verði er haldið niðri á Islandi með
ýmsum ráðum. I því
sambandi er nærtækast
að nefna einhliða
ákvörðun fiskverðs af
hálfu kaupenda í bein-
um viðskiptum milli
veiða og vinnslu. Hafa
ber hugfast að fiskverð
fyrir sjómenn á aflahlut
hefur sama ígildi og
kauptaxti fyrir launa-
fólk í landi. Þvingað
fískverð í beinum við-
skiptum sem viðgengist
hefur á íslandi um all-
langt skeið grefur und-
an núverandi launakerfi
sjómanna. Ef svo held-
ur fram sem horfir með
þvingað fiskverð hlýtur
eitthvað að láta undan.
Annaðhvort mun hlutaskiptakerfið í
sjávarútvegi molna niður eða allur
fiskur mun seldur á uppboðsmarkaði
eða markaðstengdu verði.
Fiskverð á Norðurlöndum
Flestum er kunnugt um að lágt
fiskverð á íslandi stenst sjaldan
samanburð við fiskverð í Englandi
og Þýskalandi. En hvernig skyldi
fiskverð hér á landi koma út í saman-
burði við önnur Norðurlönd?
Fyrir rúmlega tveimur árum birtu
Samtök fiskvinnslustöðva saman-
burð á verði nokkurra botnfiskteg-
unda í Noregi og á Islandi. Norska
verðið voru reiknað út á grundvelli
lágmarksverðs samkvæmt tilkynn-
ingu Norges Ráfisklag nr. 42/1996.
Verð í Noregi var síðan borið saman
við verð á uppboðsmörkuðum og í
beinum viðskiptum á Islandi sam-
kvæmt upplýsingum Fiskifélags ís-
lands. Hér á eftir þegar fjallað er um
bein viðskipti er átt við alla sölu á
ferskum fiski frá fiskiskipi nema sú
sala sem fer fram á uppboðsmarkaði.
Utkoman úr umræddum saman-
burði var að fiskverð á Islandi var
töluvert hærra en í Noregi, t.d. vai-
verð á þorski um 27% hærra. Allan
fyrirvara verður að hafa á þessum
samanburðarfræðum Samtaka fisk-
vinnslustöðvanna enda um að ræða
samanburð á lágmarksverði sam-
kvæmt verðlista á móti raunverulegu
verði á íslandi.
Til að fá svar við framangreindri
spumingu um fiskverð á Norðurlönd-
um var leitað eftir upplýsingum auk
íslands frá Færeyjum, Noregi og
Danmörku. Fengnar voru sundur-
greindar upplýsingar um fiskverð í
beinum viðskiptum og á uppboðs-
mörkuðum fyrir tímabilið janúar-
október 1998 og fyrir októbermánuð
sama ár. Fisktegundir sem könnunin
náði til voru þorskur, ýsa, ufsi og
karfi. Miðað var við verð á slægðum
fiski með haus nema karfa. Erlent
verð var umreiknað í íslenskar krón-
ur miðað við gengi gjaldmiðla á til-
greindum tíma. Það skal upplýst að
um það bil tveir þorskar af hverjum
þremiu- eru seldir í beinum viðskipt-
um á Islandi. Þetta hlutfall er lægra í
Færeyjum og Danmörku en hærra í
Noregi.
Til að auðvelda samanburð á fisk-
verði á Norðurlöndum eru dregnar
upp myndir 1-4 sem sýna verð á
þorski í þeim löndum sem könnunin
náði til.
Niðurstaða í samanburði fiskverðs
á Norðurlöndum er athyglisverð,
sérstaklega þegar borið er saman
verð í beinum viðskiptum. Þannig
var meðalverð á þorski í Noregi í
beinum viðskiptum rúmlega 31
hærra en á íslandi á tímabilinu janú-
ar-október 1998 (mynd 1). í hlið-
stæðum viðskiptum á sama tíma var
þorskverð í Færeyjum og Danmörku
um 55% hærra en á Islandi. Þegar
meðalverð beinna viðskipta í októ-
bermánuði er skoðað kemur í ljós
enn meiri verðmunur. Þannig er
þorskverð í Noregi orðið um 39%
hærra en á íslandi, í Danmörku er
það um 78% hærra og í
Færeyjum um 90%
hærra (mynd 2).
Þessar tölur sýna svo
ekki verður um villst að
fiskverð á Islandi í bein-
um viðskiptum er komið
gjörsamlega úr takt við
alla eðlilega verðmynd-
un. Þessu til frekari
staðfestingai- er vísað til
þess að töluvert minni
munur er á þorskverði
sem myndast á upp-
boðsmarkaði á Islandi í
samanburði við hin
löndin (myndir 3 og 4).
Hvað snertir aðrar físk-
tegundir en þorsk var
það næstum undan-
tekningarlaust að verð í
beinum viðskiptum var lægra hér á
landi en í hinum löndunum.
Lægsta verð í heimi?
Athyglisvert er að greina breyt-
ingu fiskverðs frá meðalverði
Ef svo heldur fram sem
horfír með þvingað
fískverð, segir Bene-
dikt Valsson, hlýtur
eitthvað að láta undan.
Annaðhvort mun hluta-
skiptakerfíð í sjávarút-
vegi molna niður eða
allur fískur mun seldur
á uppboðsmarkaði eða
markaðstengdu verði.
jan.-okt. til októbermánaðar eins og
fram kemur á töflu 1.
Samkvæmt töflu 1 virðist breyting
þorskverðs á uppboðsmörkuðum
vera í góðu samræmi milli landanna.
Hins vegar er þvi ekki til að dreifa
þegar athuguð er breyting
þorskverðs í beinum viðskiptum. Þar
sker Island sig úr með aðeins 5%
hækkun á sama tíma og þorskverð
hækkar frá 11% til 29% í hinum
löndunum.
I framangreindum samanburði
kemur í ljós að meðalverð á þorski á
Islandi í beinum viðskiptum er um
það bil helmingi lægra miðað við það
verð sem hæst gerist á Norðurlönd-
um í hliðstæðum viðskiptum. Þessi
staðreynd ætti að hvetja talsmenn
samtaka útvegsmanna til að hugleiða
hvort tími sé ekki kominn til þess að
bæta enn einu heimsmetinu við á af-
rekaskrána. En nýja heimsmetið
myndi felast í því að íslenskur sjávar-
útvegur getur nú státað af lægsta
þorskverði í heimi, eða a.m.k. við
Norður-Atlantshaf þar sem þorskur-
inn hefur löngum verið talinn mikil-
vægasta fisktegundin.
Tvöföld viðskiptahindrun
Samtök sjómanna hafa um árabil
lagt til að allur ferskur fiskur seldur
hér á landi færi um uppboðsmarkaði
eða væri tengdur markaðsverði ef
fiskvinnslan vill endilega vinna þann
fisk sem eigin skip veiða. Sömuleiðis
hafa samtökin lýst sig andsnúin svo-
nefndu kvótaálagi á útflutningi á
ferskum fiski, þannig að hann ætti
greiðari aðgang að þeim mörkuðum
sem gæfu hæsta verðið hverju sinni.
Hvað þessu viðvíkur eiga sjómenn
og útvegsmenn sömu hagsmuna að
gæta.
Framsæknir útgerðarmenn hafa
nýlega látið til skarar skn'ða gegn
kvótaálginu. Þeir krefjast þess að
þeim verði ekki lengur refsað með
minnkun veiðiheimilda fyrir það eitt
að sækjast eftir háu verði fyrir fisk-
inn á erlendum mörkuðum. Meðal
röksemda sem þeir beita fyrir sig er
að kvótaálagið sé viðskiptahindrun
sem brjóti í bága við alþjóðasamn-
inga sem Island er aðili að. Einnig
vísa þeir til brota á jafnræðisreglu
stjómarskrárinnai-, þar sem sum út-
gerðarfélög þurfa að bera kvótaálag
samkvæmt lögum um stjóm fisk-
veiða en önnur ekki.
Samtök fiskvinnslu án útgerða
hafa mótmælt fyrir hönd sinna um-
bjóðenda að þeir sitji ekki við sama
borð og fiskvinnsla sem gerir út fiski-
skip. Samtökin staðhæfa að þeim sé
mismunað í þvi að útvega sér fisk til
vinnslu. Þeim standi oftast ekki ann-
að til boða en það takmarkaða magn
af fiski sem selt er á uppboðsmörkuð-
um. Segja má að hér sé einnig á ferð-
inni viðskiptahindrun sem kemur í
veg fyrir að allir hugsanlegir kaup-
Þorskverð í viðskiptum og á mörkuðum
á íslandi, í Færeyjum, Noregi og Danmörku
í BEINUM VIÐSKIPTUM ■ Á UPPBOÐSMÖRKUÐUM
Breyting þorskverðs Breyting þorskverðs
f beinum viðskiptum á uppboðsmörkuðum
ísland 5,4% 23,8%
Færeyjar 28,7% 28,7%
Noregur 11,5% 24,9%
Danmörk 20,5% 23,0%
Tafla 1.
Benedikt
Valsson