Morgunblaðið - 19.12.1999, Blaðsíða 16

16 E SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Dr. Jeffrey Wigand, sem
Russell Crowe leikur í
myndinni.
The Insider“ er
byggð á grein
sem birtist í
tímaritinu Vanity
Fair og rekur
söguna af því hvernig
Lowell Bergman, sem A1
Pacino leikur og er þraut-
reyndur framleiðandi
fréttaþáttarins 60 mínútur,
fær Dr. Jeffrey Wigand,
sem Russell Crowe leikur
og er fyrrverandi yfirmaður
hjá þriðja stærsta tóbaks-
fyrirtæki Bandaríkjanna, til
þess að segja frá meintum
ólöglegum viðskiptaháttum
innan tóbaksiðnaðarins.
Þegar í ljós kemur að CBS-
sjónvarpsstöðin, sem fram-
leiðir 60 mínútur, getur lent
í alvarlegu kærumáli vegna
viðtalsins stendur hún í vegi
fyrir að því verði sjónvarp-
að. Komast Bergman og
Wigand að því að þeir
standa uppi einir hvor gegn
sínu stórfyrirtæki.
Saga af litla manninum
Michael Mann fann í
blaðagreininni sögu af litla
manninum gegn ofurvaldi
fyrirtækjanna en hann er
þekktur fyrir ákaflega
vandaðar stórmyndir sem
skera sig nokkuð úr
Hollywood-fóðrinu og notið
hafa vinsælda eins og Síð-
asti Móhíkaninn og Hiti.
„The Insider" er að hans
áliti saga um tvo menn sem
vilja að fólk fái að vita sann-
leikann. Hún er um vináttu
þeirra tveggja og heiður og
réttláta reiði. „Mitt mark-
mið var að setja fólk inn í líf
þessara tveggja manna,“
segir Mann í samtali við
bandaríska kvikmyndatíma-
ritið Premiere. „Það þarf
ekki að hamra á dramanu í
þessari sögu.“
Sagan sú er rakin í stór-
um dráttum í tímaritinu og
er eitthvað á þessa leið:
Vorið 1993 var Jeffrey Wig-
and, yfirmaður rannsóknar-
og þróunardeildar Brown &
Williamson, rekinn úr starfi
eftir að hafa lent upp á kant
við stjórnendur fyrirtækis-
ins og neitað að fara eftir
boðum þeirra. Gerður var
starfslokasamningur við
Wigand þar sem fram kom
að hann mætti ekki undir
neinum kringumstæðum
ræða starf sitt eða starfslok
hjá fyrirtækinu. Gerði hann
það félli samningurinn úr
gildi. Wigand kvartaði und-
Mann, Pacino og Crowe við tökur
á „The Insider".
Fréttamaðurinn Mike Wallace kemur við
sögu en Lowell Bergman starfaði með
honum við fréttaþáttinn 60 mínútur.
st ó rfy r i rt æ kj u m
Bandaríski leikstjórinn Michael
Mann (Síðasti Móhíkaninn) hefur
gert bíómynd sem heitir „The
Insider“ um tóbaksiðnaðinn
og fréttaþáttinn 60 mínútur með
AI Pacino og Russell Crowe
í aðalhlutverkum. Arnaldur
Indriðason skoðaði hvað myndin
hefur að geyma.
Al Pacino sem Lowell Bergman í „The Insider".
an því við gamlan starfsfé-
laga að þótt starfslokasamn-
ingurinn væri ágætur
tryggði hann honum ekki
þann munað sem hann hafði
áður. Fyrirtækið leit svo á
að hann hefði brotið samn-
inginn, hótaði málsókn og
að draga úr greiðslum til
hans nokkrum mánuðum
síðar. Þessi tilraun til þess
að þagga niður í Wigand
hafði alvarlegar afleiðingar.
„Ef þeir hefðu látið hann
hafa milljón dollara," er haft
eftir leikaranum Crowe,
„hefði málið verið úr sög-
unni. En þegar þeir fóru að
hóta honum og þar með fjöl-
skyldu hans, hröktu þeir
hann út í horn. Hann trúði
því innst inni að eina leiðin
til þess að verjast væri að
segja sannleikann."
Um þetta leyti hafði
Bergman hjá 60 mínútum
komist yfir flóknar tækni-
legar upplýsingar um tó-
baksfyrirtækið Philip Morr-
is og þeir hittust á laun,
Wigand og hann, og Wigand
gerðist ráðgjafi þáttanna
við gerð Philip Morris-frétt-
arinnar. Þessir tveir menn
voru mjög ólíkir. Wigand
var fyrirtækjamaður fram í
fingurgóma og byssueigandi
en Bergman gamall hippi
frá Berkeley. A næstu mán-
uðum fékk hann Wigand til
þess að koma fram í 60 mín-
útum og segja frá því sem
hann vissi um tóbaksiðnað-
inn.
Viðtalið tekið út
Wigand-viðtalið var enn
ein rósin í hnappagat Berg-
mans. Hann starfaði með
fréttamanninum Mike
Wallace og hafði verið hjá
60 mínútum í fjórtán ár og
þeir höfðu tekið mörg erfið-
ustu og umdeildustu frétta-
viðtölin í sögu þáttanna.
Þeir höfðu aldrei fengið jafn
háttsettan mann innan tó-
baksiðnaðarins til þess að
segja frá því sem þar er
stundað en viðtalið var tekið
um það leyti sem æðstu yf-
irmenn sjö helstu tóbaksfyr-
irtækja Bandaríkjanna
mættu í yfirheyrslu í þing-
inu og sögðu að þeir héldu
tóbak ekki vera vanabind-
andi.
Lögfræðingar CBS-stöðv-
arinnar höfðu áhyggjur.
Þeir héldu að fyrirtæki
Wigands gæti litið svo á að
stöðin hefði fengið Wigand,
með peningagreiðslu, til
þess að brjóta trúnað og
ákvæði starfslokasamnings-
ins, sem bannaði honum að
ræða störf sín hjá fyrirtæk-
inu, og að stöðin bæri
þannig ábyrgð á viðtalinu.
Ákveðið var að sjónvarpa
fréttinni um tóbaksiðnaðinn
án þess að birta viðtalið við
Wigand. „Það erfiðasta sem
hægt er að hugsa sér er að
gera frétt um eitt af stórfyr-
irtækjum Bandaríkjanna
sem ekki er jákvæð og sjón-
varpa henni,“ hefur tímarit-
ið eftir Bergman. „Það er
allt í lagi að fjalla um Ví-
etnamstríðið og Watergate-
hneykslið og Pentagonskjöl-
in en það má ekki gera
gagnrýna úttekt á milljarða-
mæringum." Bergman bjóst
við stuðningi Mike Wallace
en fékk hann ekki, að hans
eigin sögn.
Þegar ljóst var að hverju
stefndi lak Bergman frétt
um Wigand-viðtalið og með-
ferðina sem það fékk hjá
CBS til stórblaðsins The
New York Times og ræddi
við leikstjórann Michael
Mann og einn af yfirmönn-
um kvikmyndadeildar Disn-
ey-fyrirtækisins. Þau voru
sammála um að hér væri
komið efni í kvikmynd.
Næstum ári síðar, vorið
1996, birtist viðtalið við
Wigand loks í 60 mínútum,
Bergman hætti hjá frétta-
þættinum, grein um málið
allt hafði birst í Vanity Fair
og Disney var komið með
kvikmyndaréttinn að sög-
unni. Mann fékk Joe Roth,
sem skrifaði handrit að
Forrest Gump, til þess að
gera með sér handrit mynd-
arinnar. Mike Wallace
kvartaði undan því opinber-
lega að handritið gæfi ekki
rétta mynd af þætti sínum í
málinu og Roth og Mann
samþykktu að gera á því
nokkrar breytingar, m.a.
taka út brandara um gamla
fréttahaukinn Walter
Cronkite og atriði þar sem
Wallace, leikinn af
Christopher Plummer, hef-
ur meiri áhuga á búnaði
hótelsvítu sinnar en viðtali
við meintan hryðjuverka-
mann.
Michael Mann
Michael Mann er einn af
athyglisverðustu leikstjór-
um Bandaríkjanna í dag.
Hann er fæddur í Chicago
árið 1943 og starfaði tals-
vert við sjónvarp áður en
hann fór út í kvikmynda-
gerð. Hann lærði kvik-
myndafræði sín í kvik-
myndaskóla í London og
gerði í fyrstu heimildar-
myndir, auglýsingar og
stuttmyndir en ein þeirra
vann til verðlauna á kvik-
myndahátíðinni í Cannes ár-
ið 1970.
Hann starfaði við sjón-
varp lengst af á áttunda
áratugnum og gerði sína
fyrstu bíómynd í fullri
lengd, Jeríkómíluna, árið
1979. Hann stýrði James
Caan í myndinni Þjófi
tveimur árum síðar og gerði
eftir það óskiljanlega
spennumynd úr síðari
heimsstyrjöldinni sem hét
„The Keep“.
Hann var einn af fram-
leiðendum lögguþáttanna
„Miami Vice“ á níunda ára-
tugnum og átti sinn þátt í
að móta stælgæjalegt útlit
lögguþátta þess tímabils.
Sem kvikmyndahöfundur
vakti hann fyrst verulega
athygli þegar hann sendi
frá sér Mannaveiðar eða
„Manhunt", sem hann
byggði á bók Thomas Harr-
is. Þar kemur mannætan og
fjöldamorðinginn Hannibal
Lecter fyrst fyrir og er
leikinn af Brian Cox en síð-
ar átti Jonathan Demme
eftir að gera ógleymanlega
mynd um sama morðingja
byggða á annarri sögu
Harris, Lömbin þagna.
En besta mynd Manns til
þessa er ugglaust Síðasti
Móhíkaninn sem hann gerði
eftir samnefndri sögu
James Fenimore Coopers.
Hann setti Daniel Day-
Lewis í titilhlutverkið og
gerði áhrifamikla ástar- og
hetjusögu úr efniviðnum.
Nokkrum árum síðar gerði
hann það sem engum hafði
tekist áður, fékk Robert De
Niro og A1 Pacino til þess
að leika á móti hvor öðrum í
sakamálamyndinni Hita eða
„Heat“.
Myndir Manns bera fyrst
og fremst vitni um vönduð
vinnubrögð enda er leik-
stjórinn sagður haldinn full-
komnunaráráttu og þær eru
undantekningarlaust vel
leiknar með fyrirtaksleikur-
um í hverju hlutverki.