Morgunblaðið - 23.12.1999, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Verslun og þjónusta eru
samkeppnisgreinar!
í UMRÆÐUNNI
II undanfama daga þar
sem efnahagsmál þjóð-
H arinnar og aðgerðir
stjómvalda til að halda
aftur af verðbólgu og
viðskiptahalla hafa ver-
ið ræddar er gjaman
vitnað til þess að ísland
sé ekki eyland í efna-
hagslegu tilliti. Það
þurfi að vera sam-
keppnishæft á mörkuð-
um þar sem vörur okk-
| ar og þjónusta er
j| falboðin. Að öðmm
kosti muni okkur ekki
famast vel á næstu áram og við get-
um tapað þeim efnahagslega árangri
sem unnist hefur á undanfömum ár-
um. Af þessum sökum þuríi sérstak-
lega að taka tillit til hinna svokallaðra
samkeppnisgreina atvinnulífsins og
er þá átt við þær atvinnugreinar sem
selja vöra eða þjónustu til annarra
landa þ.e.a.s. svonefndar útflutnings-
j atvinnugi-einai-. Oftast er vísað til út-
|| flutnings sjávarafurða, landbúnaðar-
afurða og iðnaðarvara í þessu
sambandi. Þetta er allt rétt og satt, en
þó má ætla að þessi viðmið séu e.t.v.
orðin of einhliða og ófullnægjandi við
lok 20. aldar af ástæðum sem hér skal
leitast við að fjalla um. íslandi er fátt
mikilvægara en að vera samkeppnis-
fært í flestu tilliti í samfélagi þjóða
hins vestræna heims. Samkeppni
þjóða stendur um viðskipti, mannafla,
-, menntun og margt fleira. Vissulega
|| getur eitt vegið meira en annað, en
' ” það þýðir ekki að málið sé svo einfalt
að aðeins dugi að h'ta tfl veigamestu
þáttanna og horfa fram hjá öðrum.
Lífið er einfaldlega flóknara en svo.
Verslun og þjónusta í landinu
sjálfu era að mati þeirra sem við þær
greinar fást sífellt meira alþjóðlegar
samkeppnisgreinar. Þetta er einfald-
lega vegna þess að Islendingar ferð-
ast stöðugt meira til annarra landa
aþar sem þeir kaupa vörar og þjónustu
ef verðlag og/eða önnur atriði sem
ákvarða kaup era þar hagstæðari en
hér heima. Þannig má ætla að Islend-
ingar noti fast að 34 milljörðum ís-
lenskra króna á þessu ári á ferðum
sínum til útlanda, en þar að auki er
augljóst að vaxandi fjarverslun bæt-
ist við þetta, einkum netverslun.
Samkvæmt upplýsingum hagstofu
Evrópusambandsins nota ferðamenn
að jafnaði a.m.k. fjórðung útgjalda
sinna í verslunum en síðan bætast við
útgjöld íyrir margs kon-
ar þjónustu. Það má því
ætla að töluvert umfram
8,5 milljarða króna sé
árlega varið til kaupa á
vörum og þjónustu^ í
samkeppnislöndum ís-
lands.
Á íslandi hefur versl-
unin og þjónustugreinar
bragðist við þessari
samkeppni með því að
lækka vöraverð, bæta
húsnæði og alla umgerð
sölustaða, lengja þjón-
ustutíma og mörgu
fleiru. Fræðsla fyrir þá
sem starfa í verslun og þjónustu hef-
ur verið aukin og efnt til verðlauna til
að hvetja fyrirtæki til að auka alhhða
gæði í starfsemi sinni. Á hverju
hausti undanfarin ár hefur verslunin
hrint af stað kynningarherferð undir
heitinu „íslensk verslun - allra hag-
ur“ til að hvetja neytendur til að
sannprófa gæði innlendrar verslunar
og gera raunhæfan samanburð á
ferðum sínum í útlöndum. Nú heyrist
varla að fólk hæhst um vegna hag-
stæðra kaupa í útlendum verslunum.
Neytendm- hafa ótvírætt skynjað að
íslensk verslun og þjónusta hefur náð
stórstígum framföram og hafa því í
vaxandi mæh beint innkaupum sínum
þangað. Þetta er ánægjulegt, en
aldrei má slaka á gæðastarfínu þvi þá
geta veður skipast fljótt í lofti.
Tíð ferðalög íslendinga til útlanda
hafa nefnilega líka þroskað neytend-
ur mikið sem gagnrýna kaupendur
sem gera kröfur um það sem best er.
Þetta er góð þróun og þyrfti þó að ýta
betur undir hana með almennri
kennslu í vörafræðum og um gæða-
mál í skólum landsins. Hin sameigin-
lega Evrópumynt, ewan, sem nú er
aðeins reikningseining í viðskiptum,
kemur á markað í fonni seðla og smá-
myntar eftir tvö ár og mun auka
gegnsæi í samkeppninni. Með henni
verður einfalt að bera saman verð í
mismunandi löndum og verslunar- og
þjónustuiyrirtæki sem standa sig
ekki í þeirri samkeppni yfir landa-
mæri munu einfaldlega líða undir lok.
Netverslunin gerir neytendum kieift
að kaupa vörur þar sem verðið er
lægst og Ijóst er að af þessu mun leiða
aukin samkeppni í flutningsþjónustu
sem líklegt er að knýi verð hennar
niður.
Að halda því fram að í shku um-
hverfi séu aðeins útflutningsgreinar
Sigurður Jónsson
Hvers vegna ekki
ölvunarakstur?
ER ekki í lagi að aka
II ef ég er búinn að fá mér
einn, er ég bara ekki
betri ökumaður? Mér
finnst það að minnsta
kosti stundum.
Þessar raddir heyr-
ast stundum og er ekki
óeðlilegt að þeir sem
aka eftir að hafa neytt
áfengis finnist það
sjálfum eða að þeir
reyni að réttlæta hegð-
||| un sína með þessum
jgj rökum.
Þeir eru víst einir
um þessa skoðun, því
vísindamenn hafa
marg sannað að jafnvel hálfur bjór
hafi áhrif á hæfni ökumanna til að
aka til hins verra. Það er talið að
strax við 0,2 prómill áfengis í blóði
dragi úr hæfni ökumanns til aksturs
og mætti ætla að það jafngilti hálf-
um bjór hjá sumum einstaklingum.
Nefnum nokkur dæmi:
I- Ökumaður undir áhrifum áfeng-
is á erfiðara með að einbeita sér að
einum þætti lengi í einu og einbeit-
ingin minnkar auk þess sem hæfnin
til að einbeita sér að
tveimur eða fleiri at-
riðum samtímis
minnkar verulega.
Þessi eiginleiki er
mjög mikilvægur hjá
ökumanni. Að að þurfa
að fylgjast samtímis
með bíl á ferð og gang-
andi vegfaranda getur
orðið mjög erfitt.
- Viðbragð lengist
verulega og við 0,4-0,5
prómill (u.þ.b. einn
sterkur bjór að meðal-
tali) getur það aukist
um 35%. Þetta skýrir
meðal annars hvers
vegna ölvaðir ökumenn lenda gjarna
í aftanákeyrslum.
- Samhæfng milli tauga og vöðva
versnar. Það lýsir sér m.a. í að
hreyfingar stýris verða erfiðari,
notkun bensíngjafar, kúplingar og
bremsu verður ónákvæmari. Þetta
skýrir hvers vegna erfiðara er fyrir
ökumenn undh1 áhrifum er að halda
bflnum á réttum stað á götunni og
þegar skoðuð er tjónatíðni ölvaðra
ökumanna, má rekja 49% þeirra til
Einar Guðmundsson
Hagkerfið
Verslun og þjónusta er
ekki einangruð innlend
atvinnustarfsemi, segir
Sigurður Jónsson,
heldur alþjóðlegar
samkeppnisgreinar.
framframleiðslunnar einu samkeppn-
isgreinar atvinnulífsins gengur ein-
faldlega ekki upp. Það er heldur ekk-
ert sem kemur í veg fyrir að
neysluvörar og fjölbreytt þjónusta
frá Islandi sé seld til neytenda í öðr-
um löndum um netið jafnframt því að
hún sé seld á föstum sölustöðum inn-
anlands. Og íslensk fjarskipta- og
tæknifyi-irtæki eiga jafnframt þama
mikla möguleika. Reyndar era tæki-
færi íslands tfl netverslunar á
heimsmarkaði einstæð, eins og
reyndar hinna Norðurlandanna, því
fólk sem á viðskipti á Netinu beinir
kaupum sínum til þeirra samkeppnis-
færa aðila sem era í löndum þar sem
neytendaréttur er sterkur og réttar-
kerfið traust. ímynd Norðurland-
anna að þessu leyti er afar sterk og
þetta skapar íslenskum fyrirtækjum
ákjósanleg sóknarfæri og samkeppn-
isforskot á fyrirtæki í löndum þar
sem þessi ímynd er veikari. Það er
engin tilviljun að mikflh netverslun
frá útlöndum er beint til Bandaríkj-
anna. Það er einmitt traust ímynd
landsins sem ásamt samkeppnisfær-
um fyrirtækjum valda þessu.
Þetta er nú orðin öllu meiri orð-
ræða um samkeppnishæfni en ég
lagði upp með við ritun þessa greinar-
koms. En fyrst og fremst vildi ég
undirstrika að verslun og þjónusta í
íslensku nútímaþjóðfélagi er ekki ein-
angrað innlend atvinnustarfsemi
heldur alþjóðlegar samkeppnisgrein-
ar sem taka þarf fullt tillit til þegar
efnahagsmálin era rædd og hag-
stjómarákvarðanir teknar. Þetta era
auk þess fjölmennustu atvinnugrein-
ar landsins og þær sem mestu skfla til
þjóðarbúsins. Þetta vill stundum
gleymast þegar gamlar mæhstikur
era dregnar fram til mæhngar á hag-
kerfinu.
Höfundur er framkvæmdastjóri SVÞ
- Samtaka verslunar ogþjónustu.
þess að ekið er á mannvirki, ljósa-
staura, umferðarmerki eða kyrr-
stæða bíla.
- Dómgreind minnkar og hæfnin
til að meta aðstæður rétt einnig.
Þetta gerir það að verkum að við
erfiðar eða hættulegar aðstæður er
þessi einstaklingur mjög hættuleg-
ur. Skert dómgi’eind gerir það að
verkum að fólk telur sig geta ekið
eftir að hafa neytt áfengis og þó það
Forvarnir
Akstur og áfengi, segir
Einar Guðmundsson,
er lífshættuleg blanda.
hafi haft þann ásetning í huga í upp-
hafi að aka ekki undir áhrifum er
hann ekki lengur í huga fólksins,
þegar það finnur bíllykilinn í vasan-
um á leið heim af skemmtun.
Góðir ökumenn, þetta era einung-
is örfáir punktar um áhrif áfengis á
aksturshæfni en þeir duga til að
sannfæra okkur um að akstur og
áfengi sé lífshættuleg blanda og nú
þegar jólin fara í hönd er mikilvægt
að hafa þetta í huga.
Endum ekki jólagleðina með ölv-
unarakstri.
Höfundur er forvamafulltrúi
Sjó vár-Alm ennrn.
FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1999 41
Sími skrifstofu: 568 - 9200 Upplýsingasími: 588 - 7788

23.00
íslistamenn hanna og sýna
íslistaverk á Kringlutorgi
við Hard Rock
allan daginn á íssvi&i
sem vegur 15,9 tonn.
Verslun,
veitingar
og skemmtun
í hlýlegu umhverfi.

Æ
I/ lr f
KriKQKi
AA