Morgunblaðið - 21.01.2000, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ
FOSTUDAGUR 21. JANUAR 2000

UMRÆÐAN
Samtal um Barnahús
NOKKRUM dögiim
fyrir jól var ég staddur
á Arlandaflugvelli rétt
fyrir utan Stokkhólm.
Einhver seinkun var á
flugi svo ég vafraði
stefnulaust um flug-
höfnina í leit að kunnug-
legum andlitum og til-
gangslausum varningi.
Skyndilega rakst ég
á gamla kunningja úr
sænska velferðarkerf-
inu, félagsmálastjóra
frá meðalstórum bæ í
Norður-Svíþjóð ásamt
tveimur samstarfs-
mönnum sínum í frí-
höfninni miðri. Við vor-
um öll að svipast
fullkomnu lykt í
Óttar
Guðmundsson
um eftir hinni
ilmvatnadeildinni.
Þetta fólk hafði einhvem tíma hlýtt á
mig halda fyrirlestur um íslenska
meðferðarkerfið á Vífilsstöðum með-
an þeir voru og hétu.
Við heilsuðumst með virktum og
skandinavískri yfirborðskurteisi og
stjórinn tók mig tali. „Þið íslendingar
hafið aftur skotið okkur Svíum ref
fyrir rass. Þið voruð langt á undan
okkur í meðferð alkóhólista og að-
standenda þeirra og nú hafið þið tekið
algjöra forystu á sviði bamavemdar-
mála með Bamahúsinu í Reykjavík.
Við skoðuðum það í sumar og sann-
færðumst um að þetta módel er eitt
það besta í heiminum. Eins og þú
veist skiptir miklu við úrvinnslu þess-
ara viðkvæmu mála og hugsa um sál-
arheill bamanna sem þama eiga hlut
að máli. Mál sem varða kynferðislega
misnotkun á börnum
era ákaflega vandmeð-
farin og það er mikil-
vægt að yfirheyrslurnar
og málatilbúningurinn
kringum hugsanlega
kæra skaði barnið ekki
jafnmikið eða meira en
sjálfur glæpurinn. Það
er til fyrirmyndar að öll
rannsókn málsins fari
fram á einum stað og
þangað sé allur sérf-
ræðihópurinn boðaður
og störf hans samhæfð
eins og kostur er. Við-
tölin við bömin era tek-
in af sérþjálfuðu starfs-
fólki til að auðvelda
bömunum að tjá sig og fá þannig sem
besta mynd af málinu. Þetta var stór-
kostlegt að sjá. Eg er farinn að berj-
ast fyrir því að mín heimakommúna
taki upp þessa starfshætti." Mér brá
nokkuð við þessa ræðu. Svo sagði ég
vandræðalega; „Já, Barnahúsið er
allra góðra gjalda vert en við erum nú
samt að leggja það niður.“ Hann
horfði á mig stóram augum og spurði
svo afhveiju? Eg reyndi að svara eins
vel og mér var unnt. Alþingi hefði fyr-
ir tilhlutan umboðsmanns bama,
„bamombudsmannen", ákveðið að
færa yfirheyrslur yfir bömunum frá
Bamahúsinu og inn í dómshúsin.
„Bæði „bamombudsmannen“ og
dómsmálaráðherra segjast treysta
dómuram ágætlega fyrir þessum yf-
irheyrslum,“ sagði ég vandræðalega.
„Dómhúsin ætla meira að segja að
koma sér upp sérstakri aðstöðu fyrir
Meira um
söguna
Ég var hissa og upp
með mér þegar ég sá
svar Björns Bjarnason-
ar í Mogganum í dag,
19. janúar, við viðtölum
við fimm sagnfræðinga,
sem birtust í gær, 18.
janúar.
Þessi texti Björns er
svar við viðtölum við
alla en ég vil fá að skýra
eitt þar sem sumir les-
endur blaðsins hafa
borið það á mig að ég
hafi farið með rangt mál
í upphafi viðtalsins við
mig. Þar sagði ég: „Það
horfir óneitanlega ank-
annalega við þegar
ráðamenn segjast vilja leggja áherslu
á sögu, menningu og tungu og gagn-
rýna skort á slíku, því eins og það
horfir við í mörgum skólum, verður
sagan í kjarna skorin niður um 25-
50%.“ Nú ætla ég ekld að munn-
höggvast við ráðherrann en eins og
Björn segir í texta sínum þá mótuðu
skólamir námsleiðir og kjarna á sín-
um forsendum út frá námskránni frá
1990 (lítt breytt frá 1986). Þannig var
saga í kjarna í MR, ML og MA12 ein-
ingar á öllum brautum, 10,5 einingar í
MS og í átta fjölbrautaskólum sem
samstarf hafa haft um námsvísi (í
raun allt frá 1977) var saga á félags-
fræðibraut, málabraut og náttúru:
fræðibraut á bilinu 7-12 einingar. í
Kvennaskólanum var hún 13 einingar
á félagsfræðibraut og 7 einingar á
öðrum. Ég gæti nefnt fleiri dæmi en
geri það ekki hér. í sjálfri aðalnám-
ski’ánni frá 1990 var þetta sett á ann-
an hátt upp eins og Björn rekur. Þess
vegna er það rétt hjá Birni að halda
því fram að aukning verði á sögu mið-
að við aðalnámskrána frá 1990. Hún
er hins vegar ekki raunhæf heimild
um þann veruleika sem er í skólunum.
Þess vegna horfa málin við eins og ég
rakti í viðtali mínu við blaðamann
Morgunblaðsins 18. janúar og tel mig
hafa skýrt hér að ofan. í einstaka til-
vikum gat þetta verið enn meira, eftir
því hvort talað var um kjarna, braut-
arkjarna eða val. Þá fer nú allt af stað.
Félagsmál
Við erum, segír Óttar
Guðmundsson, senni-
Bjöm segir að menn
verði að bera saman það
sem er í kjarna og hitt
sem menn velja. Skól-
arnir skilgreindu það
fyrir sig með ofan-
greindum hætti. Þannig
að orð mín standa alger-
lega óhögguð.
Ég geri nánast engar
athugasemdir við grein
Björns.
Hann segir að vísu að
ekki sé verið að draga
úr áherslu á sögu. Með
því að binda sögu í
Magnús kjarna lögðu skólar
Þorkelsson áherslu á sögu. Það var
viðhorf skólamanna fyr-
ir tíu áram eða meira. Með því að
minnka hana í kjarna er verið að
Saga
Með því að binda sögu í
kjarna lögðu skólar
iega komin í hring.
þessa vinnu. Þá er ekki þörf lengur
fyrir Bamahúsið." „En er ekki nýbúið
að koma þessari starfsemi á laggimar
og var ekki miklu tii þess kostað?“
spurði hann, „og er ekki verið að færa
rannsókn þessara mála til sama horfs
og áður?“ „Ja, svona óbeint,“ sagði
ég. „Nú era það dómarar sem sjá um
skýrslugerðina í stað lögreglu en
bömin þurfa eins og áður að fai’a á
nokkra aðra staði í læknisskoðun og
viðtöl hjá bamaverndaryfirvöldum."
Hann horfði á mig skilningsvana.
,Áttu við að þið séuð komin í hring
með þessi mál? Rannsókn þessara
brota var einfólduð með tilkomu
Barnahúss en nú er lögunum breytt
til fyrra horfs og húsið lagt niður. Var
ekki höfuðtilgangur Bamahússins að
koma í veg fyrir þetta flakk bamanna
á fjölmarga staði? Er nægileg reynsla
komin á starfsemi hússins til að hægt
sé að breyta henni á þennan hátt eftir
rúmlega eitt ár? Hafið þið efni á
svona braðli með peninga? Setja upp
flókna sérfræðiþjónustu en leggja
hana jafnskjótt niður?“ „Jú, það er
rétt. Við eram sennilega komin í
hring. Og hvað með það?“ sagði ég og
horfði vandræðalega á tvo jólasveina
sem komu kjagandi eftir ganginum.
Mér var ekkert um það gefið að heyra
þennan útlenda mann setja sig á háan
hest yfir vandvirkum íslenskum emb-
ættismönnum sem alltaf reyna að
gera sitt besta þrátt fyrir fjölmiðlafár
og óréttmæta gagnrýni. „En segðu
mér afhverju era menn að breyta á
þennan veg til fyrra horfs?“sagði Sví-
inn hugsandi með ákefð og áhuga í
vatnsbláum augunum. „Það er vegna
þess að fámennið á Islandi geiir það
að verkum að við getum ekki unnið
saman,“ sagði ég. „Við eigum svo
mikið af afbragðsfólki í stjórnkerfinu
að öll samvinna er bæði truflandi og
hemjandi." Hann opnaði munninn
eins og til að segja eitthvað en lokaði
honum aftur.
„Ef við leyfðum embættismönnim-
um ekki að fara í hringi með ákvarð-
anir sínar í svona máli gætu þeir ekki
fært sönnur á fæmi sína, kunnáttu og
menntun.
Þá fengju þeir þá tilfinningu að ein-
hveijir aðrir væra að taka ákvarðanir
sem þeir ættu samkvæmt stöðu sinni
og hæfileikum að taka sjálfir. Slíkt
væri slæmt fyrir sálarheill og sjálfs-
mat viðkomandi embættismanna."
Ég glotti innra með sjálfum mér. Það
var gott að geta rekið sænska hrofa-,
ann öfugan ofan í þennan byrókrff*
„En era allir sammála um þessar
breytingar?" sagði hann undrandi á
svip. „Nei, alls ekki,“ sagði ég. „Það
era eiginlega allir mótfallnir, lög-
reglan, ríkissaksóknari, Stígamót,
Bamaheill, Landlæknir, læknar,
Barnavemdarstofa, Samtök um
kvennaathvarf, bamaverndarnefndir
og einhverjir fleiri. Það finnst eigin-
lega öllum þetta skref afturábak og til
skaða fyrir bömin.“ Hann leit í kring-
um sig og horfði síðan beint í augun á
mér. „En ef öllum finnst að með þess-
um breytingum sé réttur barnanna,
fyrir borð borinn; hver á þá að verjæ^
þau?“ „Barnombudsmannen," sagði
ég einbeittum rómi. „En var það ekki
barnombudsmannen sem hafði fram-
kvæði að þessum breytingum,“ sagði
hann ráðvilltur á svip. „Jú,“ sagði ég.
„En reyndu ekki að skilja íslenska
stjómvisku." Ég sá að vélin mín til ís-
lands var búin að opna hlið sín, „Hej
dá!“ sagði ég glaðlega og hljóp inn í
friðsælt umhverfi Flugleiðavélarinn-
ar. „Ósköp era Svíar vitlausir að
skilja ekki svona einfalt mál,“ tautaði
ég fyrir munni mér og settist.
Höfundur er læknir við geðdeild
Landspítala.
Símaskrá 2000
Skoðaðu
skrárYiníju þína
í símaskránni
á netinu
www.simaskra.is
áherslu á sögu, segir
Magnús Þorkelsson, en
með því að minnka hana
í kjarna er verið að
draga úr þeirri áherslu.
draga úr þeirri áherslu. Það kann að
vera markmið að auka val og ágætt
markmið sem slíkt en þá er verið að
auka svigrúm fyrir allar greinar.
Ekki sögu sérstaklega.
Mér finnst ekki ástæða til að lengja
þetta sjónarspil okkar Bjöms.
Hann segir mai'gt ágætt í sinni
grein. Þetta er spuming um nálgun.
Hver væntanleg áhrif þessa aukna
vals verða veit enginn en það væri ráð
að kanna það eftir t.d. fimm ár.
Þangað til stendur orð á móti orði.
Höfundur er sögukennari ogaðstoð-
arskólameistari Flensborgarskólans
í Hafnarfírði.
Lokafrestur er til 31. janúar.
Hægt er að senda allar upplýsingar
á simaskra@simi.is eða
ífaxnúmer 550 7059.
Nánari upplýsingar veitir
skrifstofu símaskrár,
Síðumúla 15, í síma 550 7050.
www.simaskra.is