Morgunblaðið - 01.02.2000, Blaðsíða 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 1. FEBRÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 1. FEBRÚAR 2000 37
.....
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
DEILUR RAÐHERRA
OG NÁTTÚRU-
VERNDARRÁÐS
SAMBUÐ umhverfisráðuneytisins og Náttúruverndar-
ráðs hefur verið stirð að undanförnu og var ágreiningur-
inn viðraður á náttúruverndarþingi, sem haldið var fyrir
helgina. Illt er í efni, ef þeir aðilar, sem fyrst og fremst eiga
að vinna að málefnum náttúruverndar í stjórnkerfinu, geta
ekki komið sér saman í bróðerni um vinnubrögð, sem gera
ráð fyrir lausn ágreiningsefna, sem alltaf geta komið upp.
Það er viturlegra en að opinberar deilur spilli þeim árangri,
sem stefnt er að í umhverfismálum. Stjórnskipulega séð er
það umhverfisráðherrann, sem framkvæmir þá stefnu, sem
Alþingi og ríkisstjórn móta, og það er hlutverk Náttúru-
verndarráðs að vera stjórnvöldum til ráðuneytis.
Deilur umhverfisráðherra og Náttúruverndarráðs að und-
anförnu eru hvorki ráðherranum né ráðinu til framdráttar,
hvað þá málefnum náttúruverndar. Samkvæmt þeim frétt-
um, sem birzt hafa af náttúruverndarþingi, hefur ekki komið
fram með skýrum hætti, hvað það nákvæmlega er, sem valdið
hefur þessum titringi og deilum. Það er ekki sama, hvort um
er að ræða skoðanaskipti eða ágreining um framkvæmd
stefnumála.
Siv Friðleifsdóttir umhverfisráðherra tilkynnti á náttúru-
verndarþinginu, að hún hefði skipað nýjan formann Náttúru-
verndarráðs, Kolfinnu Jóhannesdóttur, í stað fráfarandi for-
manns, Ólafar Guðnýjar Valdimarsdóttur. Kolfinna hefur
lýst þeirri skoðun sinni, að ráðið eigi að leggja áherzlu á að
bæta samskiptin við umhverfisráðuneytið. Augljóslega er
þörf þar á, því að öðrum kosti stefnir í átök um breytingar á
hlutverki ráðsins. Umhverfisráðherra hefur sagt, að hann
hafi ekki fengið þá ráðgjöf, sem ætlast er til af Náttúru-
verndarráði, og hugleiði því breytingar á skipulagi þess.
Það er nauðsynlegt að ráðherrann tali skýrar. Ur því að
svona ágreiningur er á annað borð viðraður opinberlega
verður ráðherra að leggja efnisatriði málsins rækilegar fyrir
en gert hefur verið.
AIDER í STJÓRN?
FLEST bendii’ nú til að mynduð verði í Austurríki ríkisstjórn
Þjóðarflokksins, sem er flokkur kristilegra demókrata, og
Frelsisflokks Jörgs Haiders, sem er lýðskrumsflokkur á hægri
vængnum.
Þetta hefur vakið sterk viðbrögð víða um Evrópu og margir af
helstu stjómmálaleiðtogum álfunnar lýst yfír áhyggjum af því að
Haider og flokkur hans taki sæti í ríkisstjóm Evrópusamban-
dsríkis. Hafa nokkrir forystumenn evrópskra ríkisstjóma geng-
ið svo langt að lýsa því yfír að það muni hafa slæm áhrif á sam-
skiptin við Austurríki verði stjórn af þessu tagi mynduð. Er rætt
í fullri alvöru hvort önnm’ ESB-ríki geti með einhverjum hætti
beitt Austurríkismenn það miklum þrýstingi að ekki verði úr
myndun stjórnarinnar.
Haider hefur í nokkur ár vakið athygli íyrir ýmis ummæli,
sem mörg hver hefur vart verið hægt að túlka öðm vísi en sem
daður við hugmyndafræði nasista. Varð hann m.a. að segja af sér
embætti sem fylkisstjóri í Karnten árið 1991 eftir að hafa lýst að-
dáun sinni á vinnumálastefnu Þriðja ríkisins. Hann endurheimti
embættið í kosningum í íyrra. Málflutningur hans þykir hafa
mildast á undanförnum ámm og Haider sjálfur líkir umdeildum
ummælum sínum við pólitísk bernskubrek. Hjá því verður hins
vegar ekki litið að hann hefur fyrst og fremst aflað sér fylgis með
því að gagnrýna innflytjendastefnu stjórnarinnar og hamra á
óvinsældum áratuga stjómarsetu jafnaðarmanna og kristilegra
demókrata. Líklega er þreyta kjósenda á því stjómannunstri ein
helsta skýringin á stórsigri Haiders og Frelsisflokksins í kosn-
ingunum sl. haust.
En það er sama hvaða skoðanir menn hafa á Haider og flokki
hans. Það er engu að síður staðreynd að hin sterka staða flokks-
ins byggist á frjálsu vali austurrískra kjósenda í lýðræðislegum
kosningum. Er hægt að réttlæta afskipti af niðurstöðum frjálsra
kosninga? Eiga úrslit einungis að standa ef þau em öllum þókn-
anleg? Vissulega ekki. Lýðræðið leyfír okkur að velja og hafna,
en einungis í kosningum. Á það hefur verið bent með réttu að
Adolf Hitler komst til valda í Þýzkalandi í lýðræðislegum kosn-
ingúm og með lýðræðislegum hætti, þótt hann misnotaði völd sín
og sölsaði þau undir sig með ofbeldi. En verður ekki að ganga út
frá því sem vísu, að einhverjar framfarir hafí orðið í stjómarhátt-
um á þeim tæplega 70 ámm, sem liðin em frá því að það gerðist?
Haider hverfur ekki úr austurrískum stjórnmálum þótt Frels-
isflokknum verði meinuð stjórnarþátttaka. Það er jafnvel líklegt
að hann muni styrkja stöðu sína ef sú verður raunin eða ef boðað
verður til nýma kosninga. Sagan sýnir hins vegar að besta leiðin
til að afvopna lýðskmmara er að láta þá axla ábyrgð, til dæmis
með stjómarsetu.
Samkvæmt opinberum tölum hefur útflutningur á íslenskum hrossum alla tíð verið rekinn með tapi
SAMKVÆMT opinberum töl-
um hefur útflutningur á
hrossum frá íslandi verið
rekinn með bullandi tapi í
mörg síðastliðin ár. Tap
hefur einnig verið á atvinnugi-eininni
sem heild. I skýrslu sem gerð var fyrir
landbúnaðarráðuneytið 1998 er bent á
þessa staðreynd, en því er jafnframt
haldið fram að sé litið til tekna af ferða-
þjónustu og greinum sem tengjast
ferðaþjónustunni og tekna hrossaeig-
enda sem ekki eru taldar fram til skatts
sé flest sem bendi til að greinin skili
arði.
Skýrsluhald í landbúnaði er almennt
nokkuð gott og víða er hægt að fá ítar-
leg gögn um fjölda búfjár, afkomu og
um framleiðslu og sölu á afurðum.
Nokkuð góðar upplýsingar er einnig
hægt að fá um verð afurða í allflestum
greinum. Hrossaræktin er nokkuð sér
á báti hvað þetta varðar. Þetta sést vel
á ítarlegri skýrslu Hagþjónustu land-
búnaðarins um hrossai’æktina, sem af-
hent var landbúnaðarráðherra í ágúst
1998. Þar er reynt að meta hvað út-
flutningur á hrossum skilar miklum
tekjum. Niðurstaðan er að útflutnings-
verðmæti hrossa hafi minnkað nær
stöðugt frá árinu 1987. Síðan segir:
„Skýrsluhöfundar gera fyrirvara hvað
varðar áreiðanleika þessara talna, en
þær upplýsingar sem hér eru settar
fram um verðmæti útfluttra hrossa eru
samkvæmt því sem gefið er upp í opin-
berum skýrslum.“
Um viðskipti með hross á Islandi
segja skýrsluhöfundar: „Reyndar er
það svo að viðskipti með lífhross virðast
að stórum hluta Útt sýnileg í opinberum
tölum.“
Ekkí hægt að treysta
opinberum tölum í hrossarækt
Sigurður Ingi Leifsson, rekstrarhag-
fræðingur hjá Hagþjónustu landbúnað-
arins, tók þátt í að vinna skýrsluna og
hann sagði að því væri ekki að leyna að
opinberar tölur um afkomu í hrossa-
rækt væru mjög ótrúverðugar. Þetta
ætti bæði við um tekjur af sölu lífhrossa
úr landi og tekjur af sölu lífhrossa á
innanlandsmarkaði. Skýrsluhöfundar
hefðu því ákveðið að fara þá leið við mat
á tekjum hrossaeigenda af hrossaút-
flutningi, að reikna út kostnað við upp-
eldi og tamningu reiðhrossa og láta þá
tölu stýra niðurstöðunni. Ástæðan fyrir
þessu væri sú að samkvæmt opinber-
um tölum hefði þessi útflutningsgrein
verið rekin með tapi í mörg ár, hugsan-
lega alla tíð. Slíkt hlyti, undir eðlilegum
kringum stæður, að leiða til þess að at-
vinnugreinin legðist af. Eðlilegt væri
því að miða, að lágmarki, við kostnað
við rekstur greinarinnar.
Niðurstaða skýrsluhöfunda er að
kostnaður við uppeldi og tamningu á
einu hrossi, sem selt er úr landi, 6 vetra
gamalt, sé 277 þúsund krónur. Þar af er
fóðurkostnaður 122 þúsund. Árið 1998
var meðalverð fyrir útflutt hross frá
Islandi 101 þúsund krónur. Heildar-
tekjur af útflutningnum þetta ár var,
samkvæmt því sem fram kemur í nýút-
komnu Búnaðarriti, 184 milljónir.
Kostnaður við uppeldi og tamningu
þessara hrossa er samkvæmt skýrslu
Hagþjónustunnar 504 milljónir króna.
Þama er reyndar byggt á kostnaðar-
útreikningum frá árinu 1996 þannig að
þessi heildarkostnaður er líklega eitt-
hvað hærri.
Kostnaður í hesta-
mennsku er 2 milljarðar
í skýrslunni er reiknaður árlegur
kostnaður við að halda hross á Islandi
eins og hann var 1996. Niðurstaðan er
að það kosti 35.568 þúsund krónur að
eiga graðhest í eitt ár. Kostnaður við að
fóðra reiðhesta á húsi er 25.598 kr.
Kostnaður við að fóðra útigang er
22.966 kr. og kostnaður við að halda fol-
öld og trippi er 23.834 kr. Inni í þessum
tölum er kostnaður við fóðrun, dýra-
lækningar, jámingar, viðhald húsa og
vátryggingar. Kostnaður við fram-
ræslu og áburðargjöf vegna beitar er
ekki inni í þessari tölu.
Ut frá þessum tölum er reiknaður
heildarkostnaður við að halda íslenska
hrossastofninn. Niðurstaðan er að
þessi kostnaður haí! verið um 1.900
milljónir árið 1996. Sigurður sagði í
samtali við Morgunblaðinu að þessi
kostnaður hefði að öllum líkindum
hækkað eitthvað síðan 1996, en ekki
verulega.
Fóðmn er stærsti einstaki kostnað-

Morgunblaðið/RAX
Hrossum á Islandi hefur fjölgað um 50 þúsund frá árinu 1960.1 dag eiga landsmenn um 80 þúsund hross.
Kostnaðurinn er
2 millj ar ðar en
tekjurnar óljósar
Kostnaður við að halda 80 þúsund hross á Is-
landi er um tveir milljarðar króna. Sam-
kvæmt opinberum tölum eru tekjur atvinnu-
greinarinnar aðeins 650 milljónir, en ýmislegt
bendir til þess að þær séu talsvert hærri.
Tekjurnar koma hins vegar ekki fram í skatt-
skýrslum eða tollskýrslum. Framkvæmda-
stjóri Félags hrossabænda og ráðunautur
Bændasamtakanna segja í samtali við Egil
Ólafsson að mjög margir hrossaeigendur reki
bú sín með tapi.
Útflutningur og meðalverð hrossa
árin 1983-1998
3000
2500
2000
1500
1000
500
Fjöldi útfiuttra hrossa
30 |
30 P|pl||l
83 '85 '87 '89 '91 '93 '95 '97
urliður hrossaeigenda. í skýrslu Hag-
þjónustunnar segir að hvert hross þurfi
fimm heyrúllur yfir veturinn. Verð á
einni heyrúllur er núna um 3.000 kr.
samkvæmt upplýsingum frá Bænda-
samtökunum. Fóðurkostnaður er því
ekki undir 15.000 kr. á vetri. Þetta þýð-
ir að hrossaeigandi sem á 300 hross
þarf að eiga 1.500 rúllur ef fóðrun á
hrossunum á að vera viðunandi að mati
Bændasamtakanna. Ef hrossaeig-
andinn á ekki vélar eða tún þarf hann
að kaupa rúllumar. Verðið á 1.500 rúll-
um er 4,5 milljónir.
Tekjurnar aðeins 650 milljónir?
Samkvæmt tölum Framleiðsluráðs
landbúnaðarins, sem birtar eru í Bún-
aðarritinu, var veltan í hrossarækt á
Islandi árið 1998 aðeins 650 miHjónir
króna. í skýrslu Hagþjónustu landbún-
aðarins er reynt að áætla veltuna í
greininni árið 1996 út frá þekktum og
óþekktum stærðum. Útflutningur líf-
hrossa skilaði samkvæmt tollskýrslum
256 milljónum, en skýrsluhöfundar
telja ekki óeðlilegt að hækka þá tölu
upp í 788 milljónir. Tekjur af sölu á líf-
hrossum innanlands eru áætlaðar á bil-
inu 135-415 milljónir. Sala á hrossa-
kjöti innanlands skilaði 81 milljón og
útflutningur á hrossakjöti skilaði 39
milljónum. Annar útflutningur skilaði
14 milljónum. Samtals eru þetta 525
milljónir, en skýrsluhöfundar telja allt
eins líklegt að rétt tala sé 1.338 milljón-
ir.
Óbein velta, s.s. tamningar, hesta-
leigur, útflutningur á vöru og þjónustu,
er talin geta skilað allt að 502 milljón-
um. Það er mat skýrsluhöfundar að
þjónustugreinai- hestamennskunnar,
þ.e. heysala, hagaganga, erlendir ferða-
menn og sala þjónustu, hafi skilað
1.350-1.720 milljónum. Niðurstaðan er
sú að veltan í hrossaræktinni hafi árið
1996 verið samtals 2.270-3.560 milljón-
ir.
Samdráttur í tekjurn
á síðustu árum
Ólafur Dýrmundsson, ráðunautur
hjá Bændasamtökunum, sagði það sína
skoðun að fóðurkostnaður væri síst of-
metinn í skýrslu Hagþjónustunnar.
Fóðurkostnaður réðist að nokkru leyti
af veðurfari. I harðindatíð, eins og gekk
yfir Suðurland fyrr í vetur, gætu
hrossaeigendur ekki treyst á beit og
því yrðu þeir að gefa hrossunum með
sama hætti og sauðfé og nautpeningi.
Ólafm’ sagði að þegar skýrslan kom
út hefði heyrst sú gagnrýni að hún væri
helst til bjartsýn um afkomu hrossar-
æktarinnar. Hvað sem um það mætti
segja væri ljóst að síðan 1996 hefði af-
koma í greininni versnað. Hitasóttin i
hrossum hefði haft slæmar afleiðingar
á verslun með hross. Útflutningur á líf-
hrossum hefði dregist saman og kostn-
aður við tamningar hefði hækkað.
Kröfur hefðu verið auknar um fóðrun
og aðbúnað hrossa, en þær hefðu eðli-
lega einhvem kostnað í fór með sér.
Rannsókn þýskra yfirvalda á tollsvik-
um íslensló’a hrossaútflytjenda væri
einnig áfali fýrh’ greinina, sem ekki
væri Ijóst hvaða afleiðingar hefði. Ef
svo færi að mörgum hrossaeigendum
yrði gert að greiða háar sektir mætti
búast við að mjög myndi reyna á íjár-
hagsstöðu manna.
Olafur sagði að bændur segðu við sig
að tekjur þeirra af sölu hrossa hefðu
stöðugt verið að dragast saman á síð-
ustu árum. Afkoma manna í greininni
væri því almennt slæm. Hann tók þó
fram að menn sem stunduðu hrossar-
ækt af mikilli alvöru og ræktarsemi
gætu haft þokkalega afkomu. Enn-
fremur væri mikilvægt að hafa í huga
að miklar tekjur yrðu til í þjónustu-
greinum sem tengjast hestamennsku.
Hrossaeigendur í vítahring
Undir þetta tók Hulda Geirsdóttir,
framkvæmdastjóri Félags hrossa-
bænda. Hún sagði að sumir hrossaeig-
endur fengju minna en ekki neitt út úr
sínum rekstri. Þetta kæmi glögglega
fram í skýrslunni. Hún sagði að margir
hrossaeigendur væru fastir í vítahring.
Markaðurinn fyrir lífhross væri þröng-
ur og mikið offramboð væri á honum
sem hefði að sjálfsögðu áhrif á verðið.
Mjög lágt verð fengist fyrir hrossalqöt,
auk þess sem neyslan á hrossakjöti
hefði verið að dragast saman. Sem bet-
ur fer hefði tekistað skapa markað fyr-
ir íslenskt hrossakjöt á Italíu, en þang-
að færu núna um 40 tonn af hrossakjöti
í viku hverri. Verðið væri hins vegar af-
ar lágt; aðeins 45 kr. fyrir kílóið. Þetta
þýðir að hrossabændur að fá 7.000-
10.000 kr. fyrir hestinn, sem er langt
undir kostnaði við fóðrun í eitt ár.
Hulda sagði að bændur væru samt
fegnir að geta losnað við hrossin fyrir
þetta lága verð. Þessi leið væri betri en
sú að grafa kjötið.
í skýrslu Hagþjónustunnar segir að
þörf sé á að fækka hrossum í landinu
um 12.000-15.000. Slík fækkun myndi
skila sér í arðbærari atvinnugrein. Ól-
áfur sagðist vera þeirrar skoðunai’ að
fækka þyrfti hrossum um a.m.k. 20.000.
Það væri mikið til af lélegum hrossum
og því myndi það gera ræktunarstarf-
inu gott ef lélegustu einstaklingunum
yrði fargað. Þar að auki væri full þörf á
því, út frá sjónarmiðum landvemdar,
að draga úr hrossabeit á ákveðnum
svæðum á landinu.
Tekjur af útflutningi hrossa
dragast saman milli ára
Nýjustu tölur um afkomu í hrossar-
ækt virðast styðja þá skoðun Ólafs
Dýrmundssonar að tekjur hrossaeig-
enda hafi verið að dragast saman.
Fram kemur í Búnaðarritinu að tekjur
af útflutningi lífhrossa voru 184 mil-
ljónir árið 1998, en voru 246 milljónh’
árið 1996. Neysla á hrossakjöti hefur
dregist stöðugt saman á síðustu árum
og verð hefur lækkað. í árslok 1998
voru 215 tonn af hrossakjöti til í frystig-
eymslum, en það jafngildir fimm mán-
aða sölu. Framleiðsluráð landbúnaðar-
ins telur hins vegar að verð á hrossum
innanlands hafi hækkað nokkuð í takt
við bættan hag í þjóðfélaginu og aukinn
áhuga á hestamennsku.
Sigurður Ingi segir að menn verði að
hafa í huga þegar fjallað sé um afkomu í
hrossarækt að umtalsverðum hluta
hrossaeignar landsmanna sé ekki ætlað
að skila arði. Margir þéttbýlisbúar
stundi hestamennsku eingöngu sem
tómstundagaman og geri enga kröfu
um að hafa tekjur af henni. Þvert á
móti viðurkenni þeir hestamennsku
sem dýrt sport.
Milljónatjón í hitasóttinni
Þegai’ hitasótt kom upp í hrossum
árið 1998 stöðvaðist öll verslun með
hross. Yfirdýralæknir setti á útflutn-
ingsbann um tíma. Sumir hestamenn
lýstu því yfir að þeir hefðu orðið fyrir
gríðarlegu tjóni og voru tölur sem
hlupu á hundruðum milljóna nefndar í
því sambandi. Bjai’gráðasjóði var falið
að bæta það tjón sem hrossaeigendur
höfðu orðið fyrir. Samkvæmt lögum
ber þeim að greiða 0,2% af tekjum sín-
um í sjóðinn, sem er eins konar trygg-
ingarsjóður sem er ætlað að bæta
bændum áföll sem verða í búfjárhaldi.
Árið 1998 greiddu hestamenn 622 þús-
und krónur í sjóðinn. Á milli 10 og 30
umsóknir bárust til sjóðsins vegna
tjóns af völdum hitasóttarinnar og
greiddi sjóðurinn um 400 þúsund til
þeirra sem áttu rétt á bótum. Ljóst er
að hafi tjón hestamanna skipt hundruð-
um milljóna, eins og þeir sögðu, hafa
þeir borið það mest allt sjálfir.
Hrossum Qölgaði um
50 þúsund á 40 árum
Hrossum á íslandi hefur fjölgað nær
stöðugt frá því um miðja þessa öld. Árið
1960 voru um 30 þúsund hross á ís-
landi, en þau eru um 80 þúsund í dag.
Ólafúr Dýrmundsson segir að nýleg
markmið um fækkun hrossa hafi ekki
náðst, en þeim sé hins vegar hætt að
fjölga. Hrossaeign landsmanna er mjög
misskipt. Þannig eiga íbúar á Suður-
landi, Norðurlandi vestra og Vestur-
landi samtals 58 þúsund hross, en íbúar
í öðrum landshlutum eiga 22 þúsund
hross. Frá 1982 hefur hrossum á Suð-
urlandi fjölgað um 70% svo dæmi sé
tekið, en þar eru nú mn 27 þúsund
hross. Norðurland vestra kemur þar á
eftir með rúmlega 20 þúsund hross.
Athyglisvert er að sauðfé hefur
fækkað gríðarlega á sama tíma og
hrossum hefur fjölgað. Árið 1980 voru
um 830 þúsund lrindur í landinu, en þær
eru núna um 490 þúsund.
Sú breyting hefur einnig orðið að
stórum hrossabúum hefur fjölgað mik-
ið á seinni árum. Árið 1982 voru 245
jarðir með yfir 30 hross eða fleiri. Árið
1996 voru jarðir með svo stór hrossast-
óð 691. Jarðir með fleiri en 100 hross
voru63.
Morgunblaðið/RAX
Hér er Þórarinn E. Sveinsson ásamt tveimur samstarfskonum, þeim Jó-
hönnu Björnsdóttur, sérfræðingi í blóðmeinafræði (t.h.), og Gunnhildi
Björnsdóttur, hjúkrunardeildarstjóra á göngudeild.
Um 90% meðferðar
á göngudeild
Meðferð krabbameinssjúklinga hefur færst
mikið frá legudeildum á göngu- og dagdeildir.
Legudeild krabbameinsdeildar Landspítal-
ans verður opnuð í vor eftir breytingar.
A
MSAR breytingar standa nú yf-
h- á legudeild krabbameins-
lækningadeildar Landspítal-
ans og verður endumýjuð deildin
opnuð í lok apríl eða byrjun maí. Deild-
in hefur að undanförnu deilt húsnæði
með öðrum deildum og rúmaíjöldi því
verið í lágmarki. Tekin verður upp
þrískipting deildarinnar og mun legu-
deildin tengjast göngudeild með dag-
deildareiningu. Síðustu árin hefur með-
ferð krabbameinssjúklinga þróast
þannig að unnt er að sinna henni að
miklu leyti á göngudeild. Fjölgaði kom-
um á göngudeild um 25% á síðasta ári
og um 27% frá 1998 til 1999:
Þórarinn E. Sveinsson hefur verið
forstöðulæknir krabbameinsdeildar-
innai’ frá upphafi. Deildin hafði í fyrst-
unni aðsetur til bráðabirgða í húsnæði
kvennadeildar og hluti af starfseminni,
þ.e. geislameðferðin, fór fram á röntg-
endeildinni og segir Þórarinn lækna
hafa á fyrstu árunum rætt við sjúklinga
þar og veitt lyfjameðferð. Hann segir
að með tilkomu K-byggingarinnar og
legudeildai- hafi aðstaðan batnað til
muna en deildin jafnan deilt aðstöðu að
nokkru leyti með sérfræðingum í blóð-
meinafræði sem sinna meðal annars
sjúklingum með hvítblæði. En af
hveiju er ráðist í breytingar nú?
Mikil þróun í
krabbameinslækningum
„Þróun í krabbameinslækningum á
sér alltaf stað og mörg undanfarin ár
hefur hún verið í þá átt að veita sem
mest af meðferðinni, bæði lyfja- og
geislameðferð, á göngudeild,“ segir
Þórarinn. „Það er af sem áður var að
sjúklingur í krabbameinsmeðferð þurfi
endilega að leggjast á spítala. Hingað
koma menn til dæmis að morgni, fá
dreypilyf sem tekrn- oft fjóra til fimm
tíma að gefa eða eru í geislum en fara
síðan heim. Þetta er meðal annars unnt
af því að með nýjum lyfjum hefur tekist
að halda aukaverkunum í skefjum, svo
sem ógleði og þá eru sjúklingar rólfær-
ir og sjálfbjarga. Þetta á líka við um
ýmsar rannsóknir sem eru að mestu
leyti unnar á daginn, sjúklingur kemur
tfl rannsóknar eða meðferðar og fer
síðan heim. Okkur þótti því orðið tíma-
bært að skipuleggja legu- og göngu-
deildarhluta krabbameinslækninga-
defldarinnar með þessa þróun í huga og
getum við því verið enn sveigjanlegri
og boðið sjúklingum það pláss sem
þeim hentar best hveiju sinni,.“
Munurinn á dagdefld og göngudeild
er einkum sá að á dagdeild dveljast þeir
sem þurfa umönnun lengur en á dag-
vinnutíma og geta dvalið þar til dæmis
fram að kvöldmat. Er þeim sjúklingum
þá sinnt af starfsfólki göngudeildar á
dagvinnutíma eða með sveigjanlegum
vinnutíma en ef sjúklingur þarf að
dvelja lengur á deildinni kemur til
kasta starfsmanna legudeildar sem eru
á vöktum hvort eð er. Þórarinn segir að
með þessum sveigjanleika skapist
ákveðið hagræði og að rekstur þessa
hluta defldarinnar verði í heild hag-
kvæmari. „Það er dýrt að hafa sjúkl-
inga á legudeild og ef önnur úrræði og
ódýrari eru fýrir hendi, eins og göngu-
og dagdeildir, er sjálfsagt að nota þau.
Um 90% krabbameinssjúklinga fá nú
lyfja- og geislameðferð án innlagnar,“
segir Þórarinn. Hann bendir á að
krabbameinsmeðferð sé alltaf dýr, ný
lyf komi stöðugt fram og rekstur línu-
hraðals, sem kostar á annað hundrað
milljónir króna og tækjabúnaðar sem
honum íýlgi sé dýr og allt þetta kalli á
talsvert húsnæði. Gert er ráð fyrir 13
sjúklingum á endurbættri legudeild.
Veikustu sjúklingamir eru á legudefld-
inni en deildin hefui’ einnig samstarf
við líknardeildina í Kópavogi en þar
liggja einnig mikið veikir sjúklingar.
Þórarinn segir sjúklinga oft kjósa að
eyða síðustu dögunum heima þegar
ljóst sé að hveiju dragi en ekki hafi þó
allir aðstöðu til þess og þá eru þeir ým-
ist á krabbameinslækningadefldinni
eða líknardefldinni. Hann segir milli 50
og 60 sjúklinga deyja árlega á defldinni.
„Eftir endumýjunina bjóðum við að-
eins eins og tveggja manna stofur en
fjögurra manna stofur tíðkast ekki
lengur. Með þessu batnar líka aðstaðan
fyrir aðstandendur sem vflja gjaman
vera hjá sínum nánustu eins mikið og
hægt er.“
Áformað er að taka upp næsta sum-
ar sérstakt starf við erfðafræðiráðgjöf
og í ráði er einnig að byggja upp sál-.
félagslega þjónustu. „Hún er bæði fyrir
sjúklinga og fjölskyldur þeirra sem oft
þurfa sérstakan stuðning. Þetta yrði
viðbót við starfsemina hér, en félags-
ráðgjafar sem við höfum þegar i starfi
myndu sinna því og með þeim myndu
einnig starfa sálfræðingur og prestur
og læknir eftir þörfum.“ Þórarinn segir
hátt hlutfall sjúklinga sem koma í með-
ferð á krabbameinslækningadefldina
vera úr hópi ellilífeyrisþega. „Nálega
helmingur sjúklinga sem hingað koma
era 65 ára og eldri og það hefur komið í
Ijós að öldraðum lo’abbameinssjúkling-
um vegnar vel. Ég er því á móti for-
gangsröðun miðað við aldur, enda á
þessi hópur oft mörg og góð ár eftir
meðferð við krabbameini. Hún getur
verið erfið en ef sjötugir einstaklingar
eiga síðan 10 til 20 ár ólifuð þá er engin
ástæða tfl að bjóða þeim ekld sömu
meðferð og yngra fólki.“
Samvinna og sameining
Þórarinn segir góða samvinnu við
sérdefldir á Sjúkrahúsi Reykjavíkur,
þar á meðal krabbameinsdefldina. „Það
er meðal annai’s vegna geislameðferð-
ar sem fer eingöngu fram hjá okkur og
einn sérfræðingurinn er í hálfu starfi
hér og hálfri stöðu í Fossvogi. Ég er á
því að samvinnan eigi að vera meiri og
að helst eigi að sameina þessar deildir,^'
enda stefnir þróunin í þá átt með sam-
einaðri yfirstjóm spítalanna. Það
myndi þýða betri nýtingu á reynslu og
þekkingu starfsfólks og með því yrði
stuðlað að aukinni sérhæfmgu og um
leið bættri meðferð krabbameinssjúkl-
inga. Við eram í raun það fámenn að við
höfum í raun ekki efni á að reka tvær
aðskildar deildir sem þessar.“