Morgunblaðið - 29.09.2000, Qupperneq 43

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 29. SEPTEMBER 2000 43
UMRÆÐAN
Áhorfandinn svívirtur
ÞAÐ kom ekki á
óvart að gagnrýn-
andinn Hávar Sigur-
jónsson þyldi ekki
gagnrýni sjálfur. í
grein sinni í Morgun-
blaðinu hinn 26. sept-
ember kýs Hávar að
ausa yfir mig fyrir-
litningu sinni á verk-
um mínum í stað þess
að svara þeim spurn-
ingum sem ég setti
fram í helgarblaði DV
hinn 23. september.
Það sem Hávar kallar
„dylgjur í sinn garð
um óeðlileg tengsl
milli sín og Hafnarfjarðarleikhúss-
ins“ var athugasemd um hvort
maður sem þiggur laun hjá einu
leikhúsi sé vel til þess fallinn að
gera hlutlausa úttekt á leikhúslífi
landsins, sérstaklega þegar hann á
svona erfitt með að leyna aðdáun
sinni á starfsemi sinna manna og
fyrirlitningu á verkum annarra.
En Hávar Sigurjónsson, menning-
arpenni Morgunblaðsins, er að
skrifa sitt fyrsta leikverk fyrir
Hafnarfjarðarleikhúsið. Þó svo að
Hávar Sigurjónsson gangi svo
langt að fullyrða í gi-ein sinni að
rekstur Leikfélags Islands og áður
Loftkastalans hafi hvorki haft hug-
sjón, sannfæringu né leit, ekkert
af því sem gerir gott leikhús gott,
vil ég benda á nokkrar sýningar
félaganna sem voru settar upp
með þessum markmiðum: Mýs og
menn, Stjörnur á morgunhimni
• (tilnefnd til tvennra menningar-
verðlauna DV), Bein útsending
I (nýtt íslenskt leikrit), Hádegisleik-
| húsið (sem meðal þess að setja upp
Tsjekhov hefur fyrst og fremst
sett upp leikrit eftir unga íslenska
leikritahöfunda), Fjögur hjörtu
(nýtt íslenskt leikrit), auk fjölda
annarra verkefna. Þetta flokkar
L__Hávar ekki undir nýsköpun í leik-
list. Ég er hins vegar haldinn
þeirri firru að þykja ekkert að því
að skemmta fólki í leikhúsi og því
tel ég eðlilegt að hér á landi sé
I rekið markaðsleikhús eins og í
j flestum öðrum siðmenntuðum sam-
félögum. Hávar telur hinsvegar að
markaðsleikhús sé fullkomlega
ónauðsynlegt fyrir alla nema þá
sem að því standa, ég tel hinsvegar
að það sé nauðsynlegt eins og flest
önnur atvinnustarfsemi í þjóðfé-
laginu og tel að svona ummæli
dæmi sig sjálf. Og er það þetta
sem ég á við þegar ég tala um fíla-
I beinsturna enda ákveður Hávar
j fyrir fjöldann allan af áhorfendum
j sem stunda þessar sýningar að
* þær skipti þá ekki máli. Jahérna,
ef þetta flokkast nú ekki undir
Baltasar Kormákur
mannfyrirlitningu af
verstu sort. Hávar
heldur áfram á svip-
uðum nótum: „... ef
starfsheiður Baltasars
er honum svona mikil-
vægur ...“ Það er ekki
skrýtið að það veki
furðu Hávars að mér
skuli vera annt um
starfsheiður minn
miðað við það hvernig
hann misnotar starfs-
vettvang sinn hjá
Morgunblaðinu. Mér
er það algjörlega hul-
in ráðgáta hvaða
hagsmunaárekstur
það er að starfa hjá Þjóðleikhúsinu
sem undirmaður og taka ekki
nokkurn þátt í stjórnun leikhúss-
ins og reka annað leikhús í frítíma
mínum meira eins og áhugamál. Ef
einhver vafi leikur á því að ég hafi
ekki uppfyllt starfsskyldur mínar
Leikhús
Ég frábið mér, segir
Baltasar Kormákur,
meinlegar athugasemd-
ir um framtíð mína og
niðurrifsstarfsemi í
minn garð.
meðan ég var á samningi hjá Þjóð-
leikhúsinu frá upphafi leikárs 1991
til 31. október 1998 (utan eins árs
launalauss leyfis og ekki 1999 sem
er ein af mörgum rangfærslum
Hávars) þá lék ég ein 16 hlutverk
á tímabihnu og leikstýrði tveimur
leiksýningum, Leitt hún skyldi
vera skækja og Hamlet. Hávar
heldur síðan áfram og segir orð-
rétt: „Yfirsýn hans (Baltasars) og
upplýst mat á stærð samfélaga er
vafalaust byggð á djúpstæðri
þekkingu hans, ásamt ýtarlegum
rannsóknum á leikhúsumræðum
annarra samfélaga og annálaðri
árvekni hans við að fylgjast með
leiklist úti í hinum stóra heimi.“
Þarna slær útí fyrir Hávari þar
sem hann reynir að gera lítið úr
þekkingu minni á leiklist erlendis
og afhjúpar þannig fyrirlitningu
sína gagnvart mér. Hvað þykist
Hávar Sigurjónsson vita um þekk-
ingu mína á leikhúsmálum erlend-
is? Honum til upplýsingar hef ég,
bæði sem leikari og þó aðallega
sem leikstjóri, starfað í Danmörku,
Spáni og Tyi-klandi og búið í Eng-
landi og haft tækifæri til að fylgj-
ast með þeirri umræðu sem fram
fer í þessum löndum, auk þess að
hafa kynnt mér leikhús og sótt
leiklistarhátíðir í allnokkrum lönd-
um. Ég vona hinsvegar að Hávar
geri sömu kröfu til sjálfs sín,
þ.e.a.s. að hann hafi djúpstæða
þekkingu byggða á ýtarlegum
rannsóknum á umfjöllunarefni
sínu, í stað þess að láta tilfinningar
sínar og fordóma hlaupa með sig í
gönur.
Hitt er þó öllu alvarlega þegar
Hávar sakar mig um að hafa stolið
úr erlendum leiksýningum eða eins
og hann orðar það: „Sumt af því
hefur hann flutt heim og tekið upp
í sýningum sínum við fögnuð
þeirra sem ekki hafa notið jafn al-
þjóðlegrar yfirsýnar“ (enn og aftur
hroki gagnvart íslenskum áhorf-
endum). Þetta eru þungar ásakanir
og geri ég kröfu um að þú, Hávar
Sigurjónsson, sem hefur þjófkennt
mig, standir við orð þín ef þú ert
þess verður og segir frá hverju ég
hef stolið, frá hverjum og notað
hvar. Ég mana þig, vertu nú mað-
ur orða þinna og nefndu dæmi.
Það er alkunna að á þeim tíma
sem ég starfaði sem leikstjóri hjá
Þjóðleikhúsinu var þar annar leik-
stjóri sem minna bar á sem hét
Hávar Sigurjónsson. Hann setti
meðal annars upp hina „nýstár-
legu“ sýningu á Gaukshreiðrinu.
Ég vona að eftirfarandi skrif hans
séu ekki byggð á þeirri staðreynd:
„Sjálfmiðaðar en skilningssnauðar
skrautsýningar á sígildum leik-
verkum sem bera myndrænum
hæfileikum glöggt vitni en eru
gjörsneyddar innra lífi“, eins og
Hávar nefnir þær. Hér hlýtur
hann að eiga við uppfærslur mínar
í Þjóðleikhúsinu á verkum eins og
Leitt hún skyldi vera skækja (til-
nefnd til menningarverðlauna DV),
Hamlet (tilnefnd til tvennra menn-
ingarverðlauna DV) og Draumur á
Jónsmessunótt. Þarna er Hávar
kominn út í persónulegt skítkast
og augljóst að ummæli mín í DV
hafa komið illa við hann. Og er það
alþekkt ráð að ef maður getur ekki
svarað fyrir sig sé best að róta upp
nógu miklu moldviðri þannig að
lesandinn týni upprunalega þræð-
inum. Ég ætla ekki að falla í sömu
gryfju og Hávar og dæma sýning-
ar kollega minna og læt því vera
að lýsa skoðunum mínum á verk-
um Hávars. Hávar er ansi lipur að
gera fólki upp skoðanir sem hon-
um henta hverju sinni og vitna í
tilmæli sem ég kannast ekki við.
Ég man ekki eftir því að hafa rætt
um „einokunaraðstöðu Þjóðleik-
hússins“ heldur samkeppnisað-
stöðu. Það er hinsvegar rétt hjá
Hávari að ég er þeirrar skoðunar
að þau leikhús sem mest fá af op-

Auglýsing um innlausnarverð
verðtryggðra spariskírteina ríkissjóðs
Flokkur Innlausnartímabil Innlausnarverð* á kr. 10.000,00
1980-2. fl. - 25.10.2000 kr. 412.460,70
I981-2.IL 15.10.2000- 15.10.2001 kr. 248.440,60
1982-2.0. 01.10.2000-01.10.2001 kr. 173.769,00
* Innlausnarverð er höfuðstóll, vextir, vaxtavextir og verðbætur.
Innlausn spariskírteina ríkissjóðs fer fram í afgreiðslu
Seðlabanka íslands, Kalkofnsvegi 1, Reykjavík.
Reykjavík, 29. september 2000
SEÐLABANKIÍSLANDS
inberum styrkjum beri mestu
menningarlegu ábyrgðina og finnst
mér afstaða Hávars mjög klofin í
þessum efnum. Annars vegar fyr-
irlítur hann leikhús sem hefur
fyrst og fremst skemmtanagildi en
finnst á sama tíma sjálfsagt að
skattborgararnir niðurgreiði þá
tegund leikhúss sem er „fullkom-
lega ónauðsynlegt fyrir alla nema
þá sem að því standa". Sá lang-
þráði draumur Hávars að verða
leikhússtjóri, en hann hefur sótt
um þá stöðu oftar en einu sinni hjá
stofnanaleikhúsunum, gæti varpað
ljósi á þessa tvöfeldni hans. Hávar
leyfir sér að fullyrða fyrir hið opin-
bera og ef hann hefur þessar opin-
beru skoðanir einhversstaðar
skjalfestar þætti mér gaman að sjá
þær. Eins væri það öllum þeim
fjölmörgu umsækjendum talsverð
hjálp ef þeir fengju upplýsingar
um hvað úthlutunarnefnd leiklist-
arstyrkja eða Hávar, sem virðist
hafa umboð til að mæla fyrir
þeirra hönd, teldi vera nýstárlega
og frumlega leiklist.
Ég veit ekki til þess að Loft-
kastalamenn hafi haft uppi neinar
sérstakar skoðanir á Hafnarfjarð-
arleikhúsinu sem hægt er að vitna
í. I fyrsta lagi hef ég ekkert á móti
Hafnarfjarðarleikhúsinu og tel það
góðra gjalda vert, en það er ekkert
launungarmál að það leikhús hefur
verið mest styrkt sjálfstæðra leik-
húsa um skeið og engin ólund í
ummælum mínum þar. Hins vegar
staðfestir Hávar þau ummæli mín
að hann dragi taum Hafnarfjarðar-
leikhússins í skrifum sínum sem
eru nánast rómantísk og leyfi ég
mér að fullyrða að þeirra verk eru
misjöfn eins og annarra og efast
um að markmið þeirra hafi verið
að fórna sér við altari Þalíu og
fúlsa við allri markaðshyggju, ef
marka má orð Hilmars Jónssonar
(eins af forsprökkum Hafnarfjarð-
arleikhússins) í Kastljósi hinn 14.
september. Þar segir hann ástæð-
una fyrir íslensku verkefnavali
hafa verið byggða á því að þau
þurftu að hafa eitthvað að selja og
er orðrétt haft eftir Hilmari:
„Þetta byrjaði sem umsókn, þá er
maður að reyna að selja eitthvað,
þetta hljómaði rosalega vel, nýtt
íslenskt, íslenskt í Hafnarfirði."
Þetta þýðir að fyrst kemur
markaðshugsjónin og síðan til-
gangurinn. Og hafa þeir allar göt-
ur síðan verið mjög öflugir í að
auglýsa sig og er það vel.
Hér ætla ég að bera saman
hvernig Hávar fjallar um þessi tvö
leikhús.
Hávar kallar LÍ og Loftkastal-
ann „nýríku hjónin“ í Mbl. 20.
september(talandi um ýtarlega
rannsókn á umfjöllunarefni sínu,
hér hefði verið nóg að skyggnast í
skattskýrslur félaganna til að átta
sig á því að bæði þessi félög hafa
verið rekin með tapi undanfarin
ár) og hæðist hann að viðleitni LÍ
til að setja upp ný íslensk leikrit:
„Loftkastalinn og LÍ, þau musteri
markaðshyggjunnar í íslensku
leikhúsi, hafa tekið þá markaðs-
legu áhættu að sviðsetja ný íslensk
leikverk" (Mbl. 20. september).
„Eitt leikhús sem getið hefur sér
gott orð á undanförnum árum er
Hafnarfjarðarleikhúsið og vakið
athygli fyrir einarða stefnu sína að
sýna eingöngu ný íslensk leikverk.
... Hilmar Jónsson mun svo vera á
förum til Svíþjóðar þar sem hann
er eftirsóttur eftir rómaða sýningu
í Luleá“ (Mbl. 27. ág.). Á sama
tíma má mér gjörasvovel skola upp
á ströndum hollívúdd fyrir verk
mín. Að lokum frábið ég mér mein-
legar athugasemdir um framtíð
mína og niðurifsstarsemi í minn
garð þótt ég eigi velgengni að
fagna um þessar mundir, sem er
greinilega þyrnir í augum fyrrver-
andi kollega míns. Ég óska honum
hinsvegar meiri velgengni á nýjum
starfsvettvangi og einnig með leik-
verk sitt og vona að það standist
þær kröfur sem hann gerir til ann-
arra í sama fagi, þ.e. að þar sé á
ferðinni frumleg nýsköpun, því að
sýningin er styrkt af leiklistarráði
sem samkvæmt orðum Hávars
styrkir eingöngu slík verk. Ég -
vona bara að áhorfandinn hafi ekki
gleymst, Hávar minn, því án
AHORFENDA ER EKKERT
LEIKHÚS.
Síðan óska ég þess að Hávar
fjalli ekki um mín verk sem gagn-
rýnandi í framtíðinni þar sem hann
hefur þegar tekið afstöðu til þeirra
og hvert ég stefni með kjánalegum
ummælum sínum um hollívúdd
sem lykta af öfund og niðurrifi.
Höfundur er leikstjóri.
Teppa
tilboð
Filtteppi Beige
kr. 195 m;
Verð áður"59§ m2
;?jp |j| |
HÚSASMIÐJAN
Sími 525-3000 * www.husa.is