Morgunblaðið - 29.10.2000, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 29. OKTÓBER 2000 B 7
Ást við
fyrstu sýn
Hjónin sem ráku heimilið voru
mér góð, hjá þeim vann margt fólk.
Þau áttu þrjá syni og elsti sonurinn
átti vin sem kom oft í heimsókn. Þeg-
ar við hittumst, ég og þessi vinur, þá
vorum við búin að vera bæði, það var
ást við fyrstu sýn. Hann hét Paul
Eduard Danchell og átti til franskra
að telja langt í ættir fram. Hann var
rafvirki að mennt, tveimur árum
eldri en ég, eða tæplega tvítugur.
Hann hélt áfram að læra og varð
„instellatör", ég veit ekki hvort það
nám er til á Islandi. Síðan fór hann í
herinn, um það leyti sem ég sneri
aftur til Danmerkur.
Ég vildi vera viss um tilfinningar
mínar og fór því heim eftir að hafa
unnið árið á barnaheimilinu. Ég vissi
svo sem fyrir fram að ég myndi fara
út aftur og reyndin varð sú að ég
hugsaði meira og meira um Paul.
Ég hafði komið heim haustið 1952
og var heima um veturinn og lék þá
sem fyrr gat í Pilti og stúlku og var
farin að syngja svolítið á böllum. Ég
hafði þjálfast við að syngja fyrir
krakkana á barnaheimilinu og
starfsfólkið, það var sjaldgæft á
þeim tíma í Danmörku að stúlkur
spiluðu á gítar. Ég söng bæði á ís-
lensku og seinna á dönsku. Ég var
farin að tala allgóða dönsku þegar ég
fór heim.
I maí 1953 fór ég út til Danmerkur
aftur til þess að giftast og setjast þar
að. Það var óneitanlega erfitt að
kveðja fólkið sitt, en á hinn bóginn
var ég ástfangin og Paul átti góða
fjölskyldu. Það var tekið vel á móti
mér. Eg hef alltaf haft það gott, lifað
góðu lífi.
Paul var frá Kerteminde, sem er
bær skammt frá Óðinsvéum. Pabbi
hans var útvarpsviðgerðarmaður og
hafði búð sem seldi útvörp. Maður-
inn minn fékk strax ungur að árum
áhuga fyrir rafvirkjun og hinu nýja
rafeindasvæði.
Sló í gegn í sunnudags-
þættinum Göglervognen
ífebrúar1954
Við Paul giftumst um veturinn
1955 heima hjá foreldrum hans og
fyrsta barnið okkar fæddist í júlílok
það ár hér heima á Sauðárkróki. Ég
vildi vera heima hjá foreldrum mín-
um þegar fyrsta barnið mitt fæddist,
fjölskylda mín hefur alltaf haft mikið
yndi af smábörnum, ég vildi vera í
því andrúmslofti. Maðurinn minn
kom til að vera við fæðinguna. Við
eignuðumst strák sem nú er 45 ára
og er félagsráðgjafi. Þá var ég farin
að syngja inn á hljómplötur.
Það hófst meðan maðurinn minn
var í hemum, áður en við giftum
okkur.
Ég fékk vinnu hjá gamalli konu
sem var gigtveik og var í hjólastól,
ég þurfti að hjálpa henni mikið. Son-
ur hennar var kallaður Prik, sá sem
gerir pistlana á baksíðu Berlingske
Tidende. Hann er mjög þekktur í
Danmörku. Ég var með gítarinn með
mér og hafði spilað fyiTr gömlu kon-
una og gesti hennar. Þegar synir
hennar komu vildu þeir að ég spilaði
fyrir þá. Ég gerði það. Ekki var mik-
ið um að vera í Kerteminde á þessum
árum. En þangað kom þó þennan
vetur Göglervognen eða Skemmti-
vagninn, sem var skemmtiþáttur
sem tekinn var upp hér og þar í Dan-
mörku. Þáttargerðarfólkið kom til
Kerteminde og Prik var með
skemmtiefni um bæinn og vildi endi-
lega að ég syngi og spilaði í þættin-
um. Ég var treg til en lét svo tilleið-
ast og ákvað að vera með. Tekin var
prufa áður og hún gekk vel. Ég söng
svo: „Til eru fræ“ og „Kvöldið var
heiðríkt og hljótt“. Það var sungið
við þekkt lag sem til er danskur texti
við. Ég var valin í þáttinn og var
með. Strax daginn eftir þáttinn var
ég í símanum nánast allan daginn,
það var svo mikið hringt. Þetta þótti
heilmikill viðburður, ég þótti öðru-
vísi, var íslendingur. Eg fór í viðtöl
við blöð, fékk fjölmörg sendibréf, þar
á meðal bónorðsbréf - og var stein-
hissa á þessu öllu saman. Mér bauðst
að syngja inn á tveggja laga plötu
fyrir danska útgáfufyrirtækið
Ödeon, sem var norðurlandadeild
His Masters Voice sem Fálkinn var
umboðsaðili fyrir á Islandi.
Ég fékk að vita það löngu síðar að
danska útvarpið sendi söng minn á
segulbandi til íslenska útvarpsins og
Erla Þorsteinsdóttir á árunum þegar hún heillaði landa sína með
söng sínum, en myndin prýðir umslag nýja disksins.
þar var hann spilaður. Haraldur
Ólafsson í Fálkanum heyrði um söng
minn og hafði samband við mig og
spurði hvort ég vildi syngja inn á
plötu. Ég ákvað að slá til og þá var
að velja lög. Það gerði Haraldur. Ég
fékk svo sendar nóturnar sem mað-
urinn minn spilaði fyrir mig. Hann
var góður píanóleikari og kenndi
mér lögin. Fyrstu lögin voru
„Hvordan" og „Gud ved, hvem der
kysser dig nu“ (Kvöldið var heiðríkt
og hljótt). í kjölfarið fylgdu tvær
plötur fyrir íslenskan markað: „Er
ástin andartaks draumur?" og
„Bergmálsharpan“, erlend lög við ís-
lenska texta Lofts Guðmundssonar.
A hinni plötunni voru „Tvö leitandi
hjörtu" eftir Oliver Guðmundsson
og „Litla stúlkan við hliðið“ eftir
Freymóð Jóhannsson.
Sum lögin hafði ég aldrei heyrt áð-
ur, svo sem lögin hans Freymóðs Jó-
hannssonar. Síðar fannst bréf frá
Freymóði til Haraldar í Fálkanum.
Hann hafði þá nýlega hringt norður
til mín eftir að ég átti fyrsta barnið
og bað mig að koma við hjá sér þegar
ég kæmi suður til Reykjavíkur.
Bréfið er á þessa leið:
Blönduhlíð 8, Reykjuvík 1. sept-
ember 1955
Háttvirti kunningi, Haraldur
Olafsson!
Ég hef bæði skrifað Erlu bréf og
talað við hana í síma. Hún hefur
gengið inn á að syngja fleiri löginn á
plötur fyrir ykkur, með þeim skilyrð-
um, sem við töluðum um. Hún kvaðst
mundu koma suðuríþessum mánuði
(september) og ætlaði þá að tala við
mig um lögin. Hún hefur eignast
dreng og lá vel á henni skildist mér.
Nánarþegar þú kemur heim.
Með bestu kveðjum
Freymóður Jóhannsson.
Ég heimsótti sem sagt Freymóð
þegar ég kom suður og hann kom
með ýmsar tillögur um hvernig ég
ætti að syngja lagið; vildi að ég legði
réttar áherslur á orðin og ég fór í
einu og öllu að fyrirmælum hans.
Hann kom síðar í heimsókn til mín í
Danmörku og var ósköp yndislegur
og ánægður með túlkun mína á lög-
unum hans. Ég var mjög ánægð með
að fá að syngja lögin hans Freymóðs,
þau hafa alltaf verið sérstök fyrir
mig. Þau hrærðu rómantíska strengi
í nu'nu brjósti og fjölmargra annarra
Islendinga. Ungir menn segja mér
nú að þessi lög mín hafi sérstakt
„sánd“, - alveg sérstakt.
Það var danski hljómsveitarstjór-
inn og gítarleikarinn Jörn Grau-
engaard og hljómsveit hans sem
annaðist undirleik fyrir mig, hann
var þekktur og mjög duglegur og
flinkur. Þetta var að undirlagi
Haraldar í Fálkanum, hann sá um
allt slíkt. Ég mætti bara og söng, allt
upp í sex eða átta lög, engin æfing,
allt tekið upp á einum degi. Til að
byrja með var allt tekið upp um leið,
söngurinn og undirleikurinn og ef
eitthvað var að hjá hljómsveitinni þá
þurfti að flytja lagið aftur og aftur.
Þetta var svo erfitt að ég var alveg
búin að vera eftir daginn.
Ég fékk ágætlega borgað fyrir
þessa vinnu. Ég fékk greitt fyrir
hvert lag en hafði ekki prósentur af
sölu. Ég vildi heldur hafa það svo og
fékk það. Haukur Morthens var
samningsbundinn Fálkanum og fór
ófáar ferðir til að syngja með þessari
sömu hljómsveit og ég söng með. Við
sungum þó ekki saman í hljóðverinu
Svanemöllen í Kaupmannahöfn fyrr
en í september 1958, þá sungum við
„Þrek og tár“, lag Otto Lindblad við
texta Guðmundar Guðmundssonar
skólaskálds.
Hætti til að helga sig
heimilinu
Ég hætti að syngja opinberlega
þegar ég átti von á þriðja barninu
mínu. Þá fannst mér nóg komið eftir
tæplega fimm ára söngferil. Ég hafði
farið í söngferðalög hingað heim og
sungið fyrir íslendinga í Danmörku
og Svíþjóð, fyrir utan að syngja inn á
plötur. Ég hefði getað haldið áfram
að syngja inn á plöturnar, en mig
langaði til að fá frið og hugsa um
börnin mín, manninn og heimilið.
Þess vegna ákvað ég að hætta vorið
1959.
Ég hringdi í Harald í Fálkanum
og sagði honum ákvörðun mína.
Hann varð reiður og vildi að ég héldi
áfram en ákvörðun mín var óhaggan-
leg. Hann sagði mér ekki að mínar
plötur hefðu verið söluhæstar árið
áður. Ég hefði skilið hann betur ef
hann hefði sagt mér það.
Mér fannst að öðru leyti ekki erfitt
að hætta. Ég hafði sungið frá því ég
var krakki og það var mjög eðlilegt
fyrir mig, en ég ætlaði aldrei að
standa á senu, enda hafði ég svo mik-
inn senuskrekk að ég leið fyrir það.
Ég hafði t.d. farið í mánaðar söng-
ferðalag með Hauki Morthens um
landið og fannst alltaf taugastrekkj-
andi að koma ft-am. Mamma var með
börnin og mér fannst þetta mjög erf-
itt þótt Haukur væri indæll og
hljómsveitin góð sem við höfðum.
Fyrir söngferðalagið hafði ég keypt
mér kjóla í Reykjavík, þá voru í tísku
á íslandi tjullkjólar og þess háttar.
Ég hafði þá nýlega sungið inn á
fór fyrir brjóstið á sumum, m.a. var
platan brotin í beinni útsendingu í
Útvarpinu, mér til mikillar furðu. Ég
áttaði mig þó ekki á hvað fólk var æst
yfir þessu fyrr en ég kom í söng-
ferðalagið. Þá var búið að skrifa heil-
mikið um lagið í blöðin og sýndist sitt
hverjum. A skemmtunum okkar
Hauks kom til mín öskureitt fólk og
skammaði mig fyrir að hafa sungið
þetta lag. Ég sagði eins og var að ég
hefði ekki ráðið neinu um þetta en
þætti textinn sniðugur, öðrum fannst
þetta hins vegar skemmtilegt lag.
Þetta var í eina skiptið sem mér var
ekki vel tekið af öllum þegar ég kom
hingað til að syngja. Þetta umdeilda
lag var þó einmitt það sem fólk vildi
endilega heyra á söngskemmtunun-
um og platan seldist auðvitað strax
upp.
Ég hef aldrei séð eftir að hafa
hætt að syngja þótt mér fyndist
þetta skemmtilegt innskot í líf mitt,
ef svo má segja. Einkum finnst mér
það eftir á. Krökkunum mínum og
fjórum barnabörnum finnst líka
mjög athyglisvert að ég skuli hafa
verið þekkt dægurlagasöngkona.
Þau hafa svo sem ekki mikið um
þetta heyrt eða hugsað fyrr en helst
núna að safndiskurinn kom út hjá
Skífunni.
Ég kom að vísu hingað _ fyrir
nokkrum árum þegar Hótel Island
var opnað.
Það var einkennilegt að koma þá
eftir 30 ár og syngja hér á ný. Ég
hugsaði dálítið um hvers vegna ég
gerði þetta - líklega af því að Hauk-
ur Morthens vildi endilega fá mig
með. Fyrsta kvöldið var hræðilegt
en svo leið mér skár. Maðurinn mér
kom með mér í þessa ferð og þetta
var skemmtilegasta fríið sem við
áttum saman. Við gátum séð okkur
svo mikið um, Paul hafði lítið ferð-
ast um ísland. Þetta var í síðasta
skipti sem hann kom til Islands.
Hann dó fyrir tveimur og hálfu ári
og það var mikið áfall fyrir mig og
börnin okkar. Hann hafði verið
heilsugóður en fékk blóðtappa og
dó snögglega. Við höfðum alltaf ver-
plötu lagið „Vagg og velta . Það lag
TDE 2000, danshátíð Menningarborga Evrópu árið 2000
verður í Borgarleikhúsinu dagana 31. októbertil 2. nóvember.
Fram koma listamenn og dansflokkar frá fimm af menningarborgunum.
Lsndsbankmn er sðslsamstsfísaðih Isíenska dansflokksins.
Vörðu- og Námufélagar fá 50% afslátt af miðaverði.
Landsbankinn