Morgunblaðið - 21.12.2000, Page 59

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
FIMMTUDAGUR 21. DESEMBER 2000 59
■".
+ Kristján Guð-
bjartsson fæddist
að Hjarðarfelli í
Miklaholtshreppi 18.
janúar 1909. Hann
lést á heimili sínu á
Dvalarheimilinu
Höfða, Akranesi, 10.
desember síðastlið-
inn. Foreldrar lians
voru Guðbranda
Þorbjörg Guð-
brandsdóttir, f.
22.11. 1884, d. 19.8.
1957, og Guðbjartur
Kristjánsson, f.
18.11. 1878, d. 9.9.
1950. Kristján var þriðji af átta
systkinum en þau eru: Alexand-
er, f. 5.3. 1906, látinn, maki
Kristjana Bjarnadóttir, látin;
Guðbrandur, f. 23.4. 1907, lát-
inn, maki Kristjana Sigþórsdótt-
ir, látin; Sigríður Elfn, f. 22.2.
1911, maki Sigfús Kristjánsson,
látinn; Þorkell Ágúst, f. 7.10.
1915, látinn, maki Ragnheiður
Björnsdóttir; Gunnar, _ f. 6.6.
1917, látinn, maki Ásthildur
Teitsdóttir; Ragnheiður, f. 15.2.
1919, maki I Hjálmur Hjálms-
son, látinn, maki II Halldór
Jörgensson, látinn; Guðbjörg, f.
17.10. 1920, maki Helgi Hall-
dórsson, látinn.
Sex ára að aldri flutti Krist-
ján úr foreldrahúsum með föð-
ursystur sinni, Vilborgu Krist-
jánsdóttur, sem þá var að hefja
búskap með manni sínum, Gisla
Þórðarsyni, að Olkeldu í Stað-
arsveit og bjó hann hjá þeim þar
til hann stofnaði heimili sjálfur.
Kristján kvæntist 30.4. 1939
Björgu Þorleifsdóttur, f. 6.6.
1919. Þau slitu samvistum. For-
eldrar Bjargar voru Dóróthea
Gísladóttir og Þorleifur Þor-
steinsson. Börn Kristjáns og
Bjargar: Stúlka, f. 27.1. 1941, d.
30.1. 1941; Védís Elsa, f. 23.8.
1942, maki Þórir Sævar Mar-
Mig langar til að minnast upp-
eldisbróður, frænda og vinar með
örfáum orðum. Kristján var átta
árum eldri en ég og þegar ég man
fyrst eftir mér á Ölkeldu var hann
þar til staðar, hjálparhella foreldra
minna við bústörfin. Mamma hafði
sinnt honum sem barni á Hjarða-
felli þegar hún var unglingur og
ógift kona. Eftir að mamma og
pabbi giftu sig og mamma flutti að
Ólkeldu í Staðarsveit fór Kristján
með henni, þá aðeins sex ára gam-
all. Kristján var okkur systkinun-
um á Ölkeldu öllum eins og stóri
bróðir og foreldrum mínum var
hann eins og besti sonur. Þegar ég
hugsa til baka koma fram í huga
mér margar góðar minningar um
minn kæra uppeldisbróður. Hann
var okkur systkinunum alltaf mikil
fyrirmynd og þannig var hann alla
ævi í lífi og starfi. Hann var mikið
ljúfmenni, góður vinur og ákaflega
traustur.
Takk fyrir samfylgdina, kæri
bróðir, megi Guð varðveita þig.
Hvíl þú í friði.
Elín G. Gísladóttir.
Góðvinur minn og frændi, Krist-
ján Guðbjartsson, hefur nú lokið
sinni veraldargöngu í hárri elli.
Það bar að í þann mund að vetr-
arnóttin er einna lengst, en
skammt framundan Ijósadýrð
jólanna og hækkandi sól. Löng var
lífsganga hans orðin og hörð glím-
an sem hann átti að baki við þá
örmu kerlingu Elli, sem að vísu
fékk bugað líkama hans að mestu,
en heiðum huga hans tókst henni
aldrei að sigrast á. Skýrri hugsun
hélt hann allt til síðustu stundar.
Nú eru gengnir á vit hins eilífa
bræðurnir fimm á Hjarðarfelli,
synir Guðbjarts og Guðbröndu,
mannkostamenn miklir sem ým-
islegt áttu sameiginlegt, m.a.
stjórnvisku og ríka hæfileika til
málamiðlunar.
Þeir eðliskostir leiddu þá bræð-
onsson, f. 15.1.
1937. Börn Védísar
Elsu frá fyrra
hjónabandi: Elsa
Dóróthea Gísla-
dóttir, f. 24.8.
1961, Kristján Ein-
ar Gíslason, f. 1.10.
1962. Börn Þóris
frá fyrra hjóna-
bandi: Pálmar Örn,
f. 3.2. 1958, Margr-
ét Sigríður, f. 25.2.
1961, Hrönn Guð-
jónsdóttir (fóstur-
dóttir), f. 13.11.
1964; Heiðbjört, f.
16.11. 1951, maki Grétar Guðni
Guðnason, f. 13.1. 1945. Sonur
þeirra: Leifur Guðni, f. 7.2.
1990, sonur Heiðbjartai’ frá
fyrra hjónabandi: Stefán Heiðar
Stefánsson, f. 16.7. 1970; Krist-
laug Karlsdóttir, (fósturdóttir),
f. 1.8. 1948. Börn hennar: Krist-
ján Helgason, f. 10.4. 1969,
Anna Dóra Gestsdóttir, f. 8.4.
1974, ívar Gestsson, f. 22.5.
1979.
Kristján lauk búfræðiprófi frá
Bændaskólanum á Hvanneyri.
Var barnakennari við farskóla
Staðarsveitar í átta ár. Bóndi á
Búðum í Staðarsveit í níu ár, en
fluttist að Hólkoti í sömu sveit
árið 1948 og bjó þar til 1968 er
hann fluttist til Akraness og var
þar skattendurskoðandi við
embætti skattstjóra Vesturlands
í 12 ár, eða þar til hann lét af
störfum fyrir aldurs sakir.
Kristján var hreppstjóri Stað-
arsveitar í 31 ár, í hreppsnefnd
í 22 ár, í sýslunefnd Snæfells-
ness í 16 ár, auk þess að gegna
fjölmörgum trúnaðarstörfum
fyrir sveit og hérað. Siðustu ár-
in bjó hann á dvalarheimilinu
Höfða á Akranesi.
Utför Kristjáns fer fram frá
Akraneskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 14.
ur gjarna, og einsog ósjálfrátt, til
margvíslegra trúnaðarstarfa í því
samfélagi sem þeir völdu sér og
störfuðu í, miklu fremuren þeir
sæktust eftir mannvirðingum með
neinum hætti. Af átta börnum
þeirra gömlu Hjarðarfellshjóna
lifa nú systurnar þrjár eftir. Aföll,
þung og sár, sem gengu yfir heim-
ilið á Hjarðarfelli um síðustu alda-
mót ollu því að Kristján var upp-
fóstraður af föðursystur sinni,
Vilborgu á Ölkeldu, og manni
hennar, Gísla Þórðarsyni. Tók Vil-
borg hann með sér er hún fór til
búskapar að Ölkeldu. Var hvor-
tveggja að henni þótti vænt um
drenginn, sem þá var sex ára gam-
all, og eins sá hún nauðsyn þess að
létta á heimili bróður síns og mág-
konu, svo erfiðar sem kringum-
stæður þeirra voru. Við þetta rofn-
uðu að talsverðu leyti tengsl
Kristjáns við foreldra og systkini
og myndi margur ætla að hann
hefði hlotið skaða af einsog oft ber
við í slíkum tilfellum. Svo var þó
alls ekki, vegna þess að á þessu
nýja heimili hans var atlæti allt og
viðhorf mjög hið sama og verið
hafði á Hjarðarfelli og sami menn-
ingarandinn sveif yfir vötnum á
báðum bæjunum. En þarmeð var
Kristján orðinn Staðsveitingur og
Staðarsveit var hans sveit þaðan-
ífrá. Þar átti hann sín æsku- og
manndómsár og þar þykist ég vita
að hugur hans hafi dvalið löngum
stundum þegar ellin færðist yfir.
Hann unni þessari fögru sveit og
helgaði henni krafta sína um
marga tugi ára. Að loknu búfræði-
prófi frá Hvanneyri vorið 1931 hóf
hann búskap á hálfri jörðinni Búð-
um, ásamt konu sinni, Björgu Þor-
leifsdóttur frá Hólkoti, en á hinum
jarðarhelmingnum bjuggu Ragn-
heiður, systir hans, frá Hjarðar-
felli og hennar maður, Hjálmur
Hjálmsson. Þau fluttu síðar að
Hjarðarfelli (Hvammi). Á Búðum
bjuggu þau Kristján og Björg til
ársins 1948, en fluttu þá að Hól-
koti á æskustöðvar Bjargar og þar
bjó Kristján síðan og var lengstaf
við þá jörð kenndur. Vann sér orð
sem góður og gegn bóndi sem
ræktaði og færði út tún jarðar
sinnar og kom sér upp afurðamikl-
um bústofni sem hann gerði sér
stöðugt far um að bæta. En sam-
hliða þeirri vinnu og amstri sem
búskapurinn jafnan útheimtir
söfnuðust að Kristjáni félagslegu
störfin sem ævinlega þarf að
rækja í dreifbýlli sveit, og þau
voru ófá sem honum voru fengin á
hendur.
Eg ætla mér ekki að tína þau öll
til í þessum skrifum, enda brestur
mig til þess kunnáttu og þekkingu;
aðeins nefna að hann var hrepp-
stjóri Staðarsveitar um áratuga
skeið, og árin 1932-1939 stundaði
hann barnakennslu í Staðarsveit
meðfram búskapnum, en þar var
þá farskóli einsog í öðrum sveitum
landsins. Einnig hafði hann í hjá-
verkum umsjón með verslunar-
útibúi sem Kaupfélag Stykkis-
hólms rak á Búðum um skeið og
má af þessu sjá að nóg var að
sýsla. Aðeins einu vildi ég bæta við
þessa upptalningu, en það voru
störf Kristjáns í skattanefnd og
niðurjöfnunarnefnd, sem mig
minnir að héti. Þau störf, og þekk-
ingin sem hann ávann sér við þau,
leiddu hann síðar til starfa á öðr-
um vettvangi einsog síðar kemur
fram.
Skemmst er frá að segja að allt
það sem Kristjáni var falið að
vinna í heimasveitinni var í góðum
og öruggum höndum, enda mað-
urinn traustur og sanngjarn í
fyllsta máta og einstakur ef til
þess kom að miðla þyrfti málum.
Aldrei heyrði ég fundið að vinnu-
brögðum hans.
Kristján söðlaði um, einsog sagt
er, árið 1968; brá þá búi og flutti á
Akranes, tæplega sextugur að
aldri. Ýmislegt bar til þess.
Þau hjónin voru þá skilin, lík-
amsheilsa hans nokkuð á undan-
haldi, auk þess sem hin svokölluðu
efri ár færðust sífellt nær einsog
gengur. Sjálfsagt hefur þessi
breyting ekki orðið honum sárs-
aukalaus fremuren mörgum öðrum
sem brjóta brýr að baki sér, en
ekki er að efa að ákvörðun hans
um búskaparlok hefur verið tekin
eftir góða yfirvegun. Það voru
heldur ekki nein starfslok í nánd
hjá Kristjáni.
Margháttuð kynni hans af
skattayfirvöldum kjördæmisins og
gagnkvæm kynni þeirra af honum
urðu til þess að hann fékk nær
samstundis vinnu á Skattstofu
Vesturlands á Akranesi. Menn þar
á bæ þekktu til vandaðra vinnu-
bragða hans við gerð skattfram-
tala úr heimabyggð hans og voru
fegnir að fá hann til liðs við sig.
Kristján var með afbrigðum tölug-
löggur og ratvís um krókaleiðir
skattalaganna og hafði á þeim
skarpan skilning. Er ekki að orð-
lengja það að hann starfaði sem
fulltrúi skattstjóra fyrst, en síðar
sem skattaendurskoðandi, óslitið
til ársins 1979 að hann lét af störf-
um vegna aldurs. Hélt þó áfram
sömu störfum í tímavinnu í nokkur
ár og einnig hélt hann áfram að
aðstoða bændur vestur um sveitir
við gerð framtala sinna; dvaldi þá
gjarna tíma og tíma hjá hrepp-
stjórunum, þar sem bændurnir
komu til hans með vandamál sín.
Fátt, eða ekkert, held ég að hafi
verið honum ljúfara en að leysa úr
þeim, en þó þannig að á hvorugan
hallaði, framteljandann eða þann
sem álögðu gjöldin hirti. Hitt var
svo annað mál að stundum högn-
uðust sumir bændur svo af búskap
sínum að Kristjáni ofbuðu fyrirsjá-
anlegar skattaálögur þeirra, en við
því var auðvitað ekkert að gera.
Rétt skyldi vera rétt - Ég var al-
veg í stökustu með karlangann -
gat hann verið vís til að segja
svona eftirá. Aldursmunur okkar
Kristjáns olli því að kynni tókust
ekki með okkur að ráði fyrr en
hann var farinn að vinna á Skatt-
stofunni á Akranesi. Þá þóttist ég
að vísu vera orðinn nokkurnveginn
sjálffær um eigið framtal og farinn
að burðast við af veikum mætti að
hjálpa öðrum, en sífelldar breyt-
ingar á skattalögum og reiknings-
kúnstir þeim fylgjandi voru sjald-
an til þess fallnar að gera mér eða
öðrum hægara um hönd eða að
auðvelda málin. Því vai’ð mér oft
að leita í smiðju til Kristjáns
frænda míns og þiggja af honum
góð ráð og leiðbeiningar. Þá gat
oft orðið gaman. Erindið var af-
greitt af skyndingu, væri það ekki
því snúnara, en síðan hófst alla-
jafna hin skemmtilegasta umræða
og til hennar tekinn drjúgur tími.
Það var nefnilega ríkur þáttur í
eðli Kristjáns að vilja fylgjast með
málum og láta sem fæst framhjá
sér fara. Yfirleitt var byrjað að
gera úttekt á veðrinu, kostum þess
og göllum, en Kristján var afar
minnugur á veðurfar frá ári til árs
og átti því auðvelt með samanburð
á árum og árstíðum langt afturí
tímann. Þá var hann vanur að
þaulspyrja mig tíðinda vestan úr
sveitum, en síðan var farið vítt og
breitt yfir það sem helst var á döf-
inni hverju sinni bæði í héraði og á
landsvísu. Álitsgerð fylgdi, því
Kristján hafði skoðanir á flestu
eða öllu og lá ekki á þeim.
Skemmtilega stórorður gat hann
orðið, einkum þegar hann hneyksl-
aðist á, að hans dómi, hæpnum að-
gerðum máttarstólpa þjóðfélagsins
það og það sinnið og gerðist heitt í
hamsi. - Og hugsaðu þér nú bara
andskotans vitleysuna - sagði
hann þá oft, rómsterkur og kvað
fast að orði. Síðan var næsta efni
tekið fyrir. Kristján var einlægur
framsóknarmaður alla tíð og
breytti þar engu um þótt riðluðust
nokkuð og féllu ýmis þau gildi sem
flokkurinn hafði stuðst við frá
stofnun, en illa munu hafa komið
við hann ýmsar þær breytingar
sem orðið hafa í þjóðlífmu á seinni
árum og er það ekki nema að von-
um. Honum var mikill fengur að
því að hitta fólk að máli, taka það
tali og skiptast á skoðunum. Þann-
ig aflaði hann sér þekkingar víða
að. Kristján gerði ekki mikið af því
að ferðast um dagana. Samt sem
áður virtist hann þekkja til fólks
og staðhátta hvarvetna á landinu.
Hann hafði stálminni sem brást
honum ekki ævina á enda, einsog
fyrr er að vikið. En líkamskrafta
þraut og síðustu árin var hann
bundinn við hjólastól. í fyrrasum-
ar (1999) komu þau Hjarðarfells-
systkini eftirlifandi saman á forn-
um slóðum fyrir vestan, ásamt
fjölmörgum afkomendum, einsog
þau hafa oft gert. Með dyggri að-
stoð dóttur og tengdasonar tókst
Kristjáni að slást í þá för og fá
augum litið sína kæru heimahaga í
síðasta sinn. Þar er nú margt
breytt frá því sem forðum var.
Hann hefði getað hugsað með sér
svohljóðandi ljóðlínur nóbels-
skáldsins: - en brott ég fór, en
fjöllin urðu kyrr, ég fer nú hér
sem þúsundára gestur.
Mikill heiðursmaður er kvaddur
í dag. Ég þakka fyrir mitt leyti, og
fjölmargra annarra sem gengu
lífsgötuna með Kristjáni um lengri
eða skemmri tíma, samfylgd og
góðar minningai’. Og gangi það nú
eftir sem okkur er innprentað í
trúnni á ég ekki von á öðru en að
hann víki sér kumpánlega að
næsta manni, þegar innfyrir tjald-
ið kemur, og spyrji almæltra tíð-
inda úr byggðarlaginu.
Aðstandendum óska ég blessun-
ar og velfarnaðar.
Erlendur Halldórsson frá Dal.
Kristján Guðbjartsson, fyrrum
bóndi og hreppstjóri á Hólkoti í
Staðarsveit, er látinn í hárri elli.
Kristján á Hólkoti, eins og hann
var jafnan kallaður af mínu fólki,
var vinur foreldra minna og tíður
gestur á heimili þeirra á meðan
hann bjó á Hólkoti með frænku
minni, Björgu Þorleifsdóttur. Milli
fjölskyldunnar á Hólkoti og móð-
urömmu minnar, Þuríðar Þor-
steinsdóttur, og fjölskyldu hennar
í Mávahlíð í Fróðárhreppi, var
mikill samgangur og vinátta. Þur-
íður amma var föðursystir Bjarg-
ar. Fjölskyldan á Hólkoti voru ná-
grannar föðurfólks míns í
Böðvarsholti og var mikill sam-
gangur milli þeirra heimila.
KRISTJÁN
GUÐBJARTSSON
Ég kynntist því sem barn
hversu Kristján var ræðinn og
skemmtilegur gestur og hvað hann
tók börnum vel. Eftir að Kristján
fluttist til Akraness og hóf þ«i’
störf hélt hann góðu sambandi við
vini sína á Snæfellsnesi og ekki
síður ættmenni svo ættrækinn sem
hann var. Ég kynntist því vel en
eiginkona mín, Hallgerður, er
bróðurdóttir Kristjáns. Síðar á
fullorðinsárum naut ég þess mjög
að ræða við hann og kynnast góðri
þekkingu hans á sögu, ættfræði,
náttúrufræði, jarðfræði og ekki
síður stjórnmálum sem hann
fylgdist vel með af miklum áhuga.
Hann var rökvís og einarður mála-
fylgjumaður og setti skoðanir sín-
ar og frásagnir fram í skýru og af-
dráttarlausu máli.
Þegar Kristján hætti búskap hóf
hann störf á Skattstofunni á Ákra-
nesi. Hann hafði þá þegar kynnt
sér vel allt er laut að skattalögum
og framtalsskyldu sem hreppstjóri
í sinni sveit. Nutu margir sveit-
ungar hans og fleiri aðstoðar hans
við framtöl og ýmsa ráðgjöf varð-
andi framtöl. Áttu þau störf vel við
hann svo glöggur sem hann var á
allar tölur og regluverk skattalag-
anna. Naut Kristján mikils trausts
hjá þeim sem hann vann fyrir.
Kristján var fæddur á Hjarðar-
felli í Miklaholtshreppi en ólst upp
frá sex ára aldri hjá frænku sinni,
Vilborgu Kristjánsdóttur, -síí^.
bónda hennar, Gísla Þórðarsyni á
Ölkeldu í Staðarsveit, sem hann
hélt ætíð mikilli tryggð við. Þrátt
fyrir það fór ekki milli mála að
Kristjáni var kært að koma að
Hjarðarfelli og heimsækja bróður
sinn Gunnar og hans fólk. Milli
þeirra var traust vinátta og skiln-
ingur. Hjarðarfellssystkinin hafa
sagt að Kristjáns hafi verið sárt
saknað úr systkinahópnum stóra
sem ólst upp hjá foreldrum sínum
á því rómaða menningarheimiU
sem á Hjarðarfelli var hjá þeinf
Guðbjarti Kristjánssyni og Guð-
bröndu Guðbrandsdóttur. í allri
framkomu og fasi bar Kristján hið
sterka svipmót systkinanna frá
Hjarðarfelli. Hann var prúður í
framgöngu en jafnframt óragur
við öll tækifæri og naut sín vel í
fjölmenni meðan heyrnin truflaði
ekki eins og gerðist hin síðari ár.
Um leið og ég minnist Kristjáns
með virðingu og þökk, viljum við
Hallgerður og börn okkar senda
dætrum hans, fósturdóttur og
barnabörnum samúðarkveðjur.
Megi minning hans lifa.
Sturla Böðvarsson
Frágangur
afmælis-
og minn-
ingar-
greina
MIKIL áhersla er lögð á, að
handrit séu vel frá gengin, vél-
rituð eða tölvusett. Sé handrit
tölvusett er æskilegt, að disk-
lingur fylgi útprentuninni. Það
eykur öryggi í textameðferð og
kemur í veg fyrir tvíverknað.
Þá er enn fremur unnt að senda
greinarnar í símbréfi (569 1115)
og í tölvupósti (minning-
@mbl.is). Nauðsynlegt er, að
símanúmer höfundar/sendanda
fyigi-
Um hvern látinn einstakling
birtist formáli, ein uppistöð-
ugrein af hæfilegri lengd, en
aðrar gi’einar um sama einstak-
ling takmarkast við eina örk,
A-4, miðað við meðallínubil og
hæfilega línulengd, - eða 2.200
slög (um 25 dálksentimetra í
blaðinu). Tilvitnanir í sálma eða
ljóð takmarkast við eitt til þrjú
erindi. Greinarhöfundar eru
beðnir að hafa skírnarnöfn sín
en ekki stuttnefni undir grein-
unum.