Fjölnir - 01.01.1839, Blaðsíða 30

so
og lángtum fleíra er búið að slæöast í bókmálið af klausum,
sem ekki eíga hjer heíma, heldur enn orðum. Mundi
hægast að vara sig á þessu, ef menn bæru saman i
huganum íslendskuna og dönskuna; því þar sem auðvelðt
er að koma íslendskunni á dönsku, er aldreí grunlaust,
að það reínist danska, sem menn ætla íslendsku; ogmenn
gjeta því að eíns verið óhultir um, að þetta sje annan
veg, að þeír gjeti fundið orðum sinum stað í eínhvurju
gömlu riti íslendsku; og verður þá að vísu stundum sú
raunin á, að þaö sem h'tur út eíns og danska, sje raunar
úr íslendskunni runnið í dönskuna, enn ekki úr dönskunni
í íslendskuna. Enn að vísu kjemur að því að lokunum,
að á góðum íslendskum orðum verði skortur;
og er þá first ráð við því, að smíða orð úr
frumorðunum íslendsku. Er þá annaðhvurt, að
menn teígja ur orðinu, sem smíðað er úr, bæta framan
eða aptan við það, breíta því í annan orðaflokk o. s.
fr.; breítist þá að því skapi þíðíngin, þó hún veröi skild
í nokkru, eíns og orðin voru að upprunanum — þessa
aðferð mætti kalla breítíng eða teígíng orða (Afledning)
— eða menn setja saman orð úr tveímur frumorðumj
og það orðið, sem smíðaðW, tekur hlut í þíðíngu beggja;
þessa aðferð mætti kalla samskeítíng* (Sammensœt-
ning).
• J>egar sona orð skal smíða, er það hugmindin (Be-
grebef), sem orðið á að jarteíkna, sem kveða skal á, hvurnig
orðið á að vera, sem smíðað er, enn ekki þau orð, sem í
eínhvnrju máli kinnu að vera höfð um sama hlutinn eða
hugmindina; því það gjetur verið, að þar hafi orðið verið
gripið að handahófi, og að smíðin ekki sjeu sem happalegust,
þó ekki sje tekið eptir því leíngur, af því slíkt er
komið í venju**.
*) þetta hvurttveggja er príöilega leítt firir sjónir meiíal annars
í Rasks malfræSi, Kh. 1811, á bls. 146, — 189.
**) Menn gjeta undir eíns rennt grun í, hvaéT orðin: stjörnu-
fræhi og heímsspeki eígi atf merkja; því þau eru smíisuS eptir hugmind