Alþýðublaðið - 24.12.1961, Page 23

AÐ hverju ber að keppa
í framtíðinni? HVER ER
FRAMTÍÐARDRAUMUR
l*INN ? átti eiginlega að
vera yfirskriftin á viðtal-
inu við Jóhann Hjálmars-
son, skáldið, sem kvaddi
sér hljóðs á skáldaþingi að
eins 17 ára gamall, og sem
nú, 22 ára, hefur gefið út
fjórar frumsamdar ljóða-
bækur og sent frá sér eina
bók með þýddum ljóðum
heimsþekktra höfunda.
Fyrsta bók Jóhhnns,
AUNGULL í TÍMANN,
vakti ef til vill meiri at-
hygli en nokkur önnur bók
hans. Fólki kom þessi ný-
stárlegi unglingur á óvart
og þá ekki hvað sízt af
því, að hann var á margan
hátt meðfærilegri og
„mannlegri” í ljóðum sín-
um en „þeir ungu og reiðu
menn“, sem gjarnan geys-
ast fram með ósköpum og
bægslag»ngi í fyrsta
spretti. Að síðari bækur
Jóhanns hafi vakið minna
umtal, byggist ólíklega á
því, að hann hafi „sprung-
ið á limminu,“ — þ. e.
gufað út úr honum andinn,
— heldur af hinu, að hann
hefur þokazt út úr hinu
skiljanlega inn í hið skynj-
anlega, — svo notað sé
líkingamál —, en það vill
segja, að MALBIKUÐ
HJÖRTU (síðasta Ijóðabók
Jóhanns) eru fjær þeim
raunveruleika, sem fólk yf-
irleitt gerir kröfu til í töl-
uðu og rituðu máli, en
fyrsta bókin. — MALBIK-
UÐ HJÖRTU eru súrreal-
istísk, segir skáldið sjálft,
— og nafn bókarinnar eitt
út af fyrir sig sannar orð
hans.
-oo-
— Ef ég hefði haft viðtal
við..................son hefði
ég spurt hann hvort
hann vildi, að ég segði, að
hann væri skrítinn eða ekki
skrítinn. Suma listamenn
skiptir það talsverðu máli,
■— en ég ætla ekki að spyrja
þig að því, heldur hinu: —
Teikning eftir
Jóhann Hjálmarsson
Eigum við, að telja þig til
,hinna ungu, reiðu manna1?
— Ég býzt ekki við, að það
sé hægt að telja mig til
þeirra. Þegar talað er um
hina ,,ungu reiðu menn“, er
að jafnaði átt við unga,
brezka rithöfunda, sem réð-
ust gegn því, sem miður fór
í þjóðfélaginu. Eg held, að
segja megi, að ég fjalli frem-
ur um hin klassisku viðhorf
í skáldskap mínum en tíman
leg þjóðfélagsmál.
— Hvað áttu við með
„klassiskum viðhorfum“?
— Hið eilífa — sam-mann-
lega, (t. d. ástin, dauðinn o.
s. frv.) og leitina að jafnvægi.
— Jafnvægi í hverju?
Hvar? — í sálu þinni?
— Já, fyrst og fremst.
— En er ekki hlutverk og
ætlun skáldsins að boða eitt-
hvað, — sannfæringu sína,
hver svo sem hún er?
— Mexíkanska skáldið
Octavio PAZ segir: Skáldi3
ræðir ekki um hlutina, held-
ur sýnir þá. Hlutverk skálds-
ins og ætlunarverk er að
yrkja ljóð. Þegar sagt er, að
skáldið ræði ekki, heldur
sýni, er átt við, að í ljóðinu
sé brugðið upp mynd, vakin
stemmning í stað þess að rök
ræða hlutina.
— Þú átt við þetta gamla,
að fólk eigi að skynja en
ekki skilja. Skáldskapur er
eftir þeirri kenningu sérstak
iega aðgengilegur fyrir kven
fólk !
— Að þessu síðasta slepptu
þá er kannski meiri ástæða
til að fólk skynji ljóð frem-
ur en skilji þau. Eins og sér
hver maður, er Ijóðið sérstak
ur heimur út af fyrir sig.
Það lifir fyrst og fremst í
sjálfu sér. Af þessari ástæðu
getur Ijóðskáld leyft sér að
tala um hluti, sem eru yfir-
skilvitlegir. Tökum dæmi.
Ég segi ljóði:
Hláturmilt tunglskin
bindur slaufu á vindinn.
Þarna er fyrst og fremst
að skynja ; — hér er dregin
upp mynd, — þannig hefur
þetta verkað á mig. — Þetta
er einnig í samræmi við það,
sem Ionesco segir um nú-
tíma leikhús: „Mér er meira .
í mun að skapa leikhúsverk
en skrifa stjómmálaræður.“
Til frekari skilgreiningar:
Það vefst enn fyrir fólki að
skilja, að málverk er mál-.
verk, en ekki hundur eða
köttur. Þetta er þó ákaflega
einfalt Eg álít, að kínversku
skáldin hafi gert sér þetta
ljóst, — en aftur á móti
kemur fram meðal german-
skra skálda viljinn til að pré-
dika.
— En langar skáldið ekki
oft til að breyla til batnað-
ar — að innleiða nýjar stefn-
ur og betri lífsviðhorf ?
— Kommúnistaskáldið NE-
RUDE getur þetta. Honum
er mikið í mun að boða
kommúnisma, en þótt grunn
tónn skáldskapar hans sé
boðskapur um nýja Ameríku,
notar hann í ljóðum sínum
algild ljóðræn tákn, sem —
vegna þess, hve þau: eru al-
gild, — hrífa einnig and-
stæðing hans í skoðunum, —
ljóðið stendur fyrir sínu —
hefur sitt gildi — sem ljóð.
— En það eru ekki nema
fáir, sem geta þetta. Og það
er aukahlutverk; — aðalhlut
verk skáldsins er að skapa
Ijóð.
— Ljóð? Hvað. er ljóðið?
— Ljóð, hvað það er — við
skulum ekki reyna að kom-
ast til botns í því, — en ég lít
á ljóðið sem mynd. Orðið er
mynd. — Ef þú vilt, að ég
skýri þetta nánar:
T. d. orðið stjarna í ljóði:
Þá sjáum við fyrir okkur
stjörnu á himninum.
— Það er í samræmi við
þessa myndskýringu ljóðs-
ins, sem þú notar öðrum
skáldum fremur liti eða lita-
nöfn í ljóðum þínum.
- t

ý "
Já, það má segja það. Ef Þá erum við komin enn nær
liturinn skapar viss hughrif
í ákveðnu ljóði nefni ég hann,
annars nefni ég hann ekki.
— Mætti ekki með öðrum
orðum segja, að þú notaðir
litina til að skapa myndina.
skýringunni.
— Jú, ég geri það, ef ég
vil hafa hana sérstaklega
lita, — annars getur verið,.
að hún sé svartlistarmynd.
Framhald á 35. síðu.
VWWWWWWWWWW%MWMWmvWt%WWWWMWMWHMWWWWMWWWMWi
VIÐTAL VIÐ JÓHANN HJÁLMARSSON |
itWWWWWWWWWWWMWWWWWWWMWMHWWWMWWMMWWWWWW
Jólabók Alþýðublaðsijis 1361
&