Tölvumál - 01.11.1995, Síða 24

Nóvember 1995
Upplýsingatækni og stefnumörkun
Eftir Guðmund Ásmundsson
Spyrja má hvort iðnríki Vestur-
landa standi undir nafni lengur,
þótt iðnaðarframleiðsla sé víðast
hvar uppistaðan í útflutningi þeirra
og mun stærri hluti en svarar hlut-
deild iðnaðar í þjóðarframleiðslu.
Að þessu leyti er iðnaður ná-
grannalanda okkar í svipuðu hlut-
verki og sjávarútvegurinn hjá
okkur. En vöxturinn í iðnríkjum
Vesturlanda er ekki í hefðbundnum
iðnaði hvorki hvað varðar fram-
leiðslu eða mannafla. Vöxturinn er
í þjónustu og samkeppnin snýst nú
æ meir um yfirburði í þekkingu en
ekki yfirburði í aðgangi að hrá-
efnum, orku og markaði.
Við erum að mörgu leyti áhorf-
endur að samrunaferlinum í Evr-
ópu, einfaldlega vegna landfræði-
legrar legu landsins. Við höfum að
sönnu næstum óheftan aðgang að
sameiginlegum Evrópumarkaði, en
njótum hins vegar ekki góðs nema
að litlu leyti af öðrum þáttum þessa
samrunaferlis, sem lesa má um í
hvítbók ESB, svo sem gífurlegum
framkvæmdum í samgöngubótum
og samvinnu í orkumálum. A sviði
upplýsingatækni gegnir öðru máli.
Þar hafa framfarir í ijarskipta- og
tölvutækni leitt til þess að íjar-
lægðir á milli landa eru ekki lengur
áhrifaþættir á flæði upplýsinga og
samskipta. Upplýsingatæknin
hefur því opnað nýja möguleika til
upplýsinga- og þekkingaröflunar,
auk nýrra viðskiptatækifæra fyrir
íslenska þekkingu.
Elvernig er staða okkar íslend-
inga á þessu sviði? Líklega er
óhætt að fullyrða að íslensk fyrir-
tæki og heimili séu tæknilega vel í
stakk búin til að nýta sér þá upplýs-
ingabyltingu sem ryður sér til rúms
í æ ríkara mæli. Tölvunotkun er
almenn, og sennilega nær banda-
rísku en evrópsku meðaltali. Fyrir-
tæki hafa í vaxandi mæli nýtt sér
möguleika upplýsingatækninnar og
má þar nefna upplýsingakerfi við
rekstur og stjórnun, rafrænt
greiðslukerfi, notkun strikamerkja,
pappírslaus viðskipti og notkun
tölvupósts. Tæknilega ogþekking-
arlega stöndum við því vel að vígi
og ýmislegt mælir með því að
ísland geti orðið virkur þjónustu-
aðili við viðhald og þjónustu upp-
lýsingakerfa fyrir erlenda aðila.
Þar má nefna að landfræðileg lega
landsins getur t.d. verið kostur,
þegar litið er til tímamismunar
austurs og vesturs.
Miðað við lýsinguna hér á
undan ættum við að hafa góða
möguleika til landvinninga á sviði
upplýsingatækni í framtíðinni. En
þegar betur er að gáð er ýmislegt
sem þarf að lagfæra til að slík sýn
verði að veruleika. Þar eru málin í
höndum hins opinbera sem á að
setja leikreglurnar og sjá um
stefnumörkun. Hins vegar hefur
ekkert ennþá bólað á stefnu-
mörkun hins opinbera á sviði upp-
lýsingatækni þrátt fyrir ítrekuð
tilmæli hagsmunaaðila. Eins er úr-
bóta þörf í hinu rekstrarlega um-
hverfi, starfskilyrðin sjálf þarf að
lagfæra á ýmsum sviðum.
Það er alstaðar þekkt í iðnað-
inum að mikilvæg forsenda fyrir
þróun er heimamarkaður. Helst
þarf sá heimamarkaður að vera
traustur, velviljaður og kröfu-
harður. Víðast hvar erlendis er
uppistaðan í markaði fyrir lausnir
á sviði upplýsingatækni, vinna
fyrir opinbera aðila, bankastofn-
anir og tryggingarfélög. Þessu er
ekki eins farið hér á landi. Vegna
skattalegra aðstæðna hafa áður-
taldir aðilar komið sér upp eigin
tölvu- og upplýsingatæknideildum,
og sú þróunarvinna sem þar fer
fram kemur ekki til með að nýtast
fyrirtækjum sem starfa á hinum
almenna markaði. Slíkar deildir
koma ekki til með að taka þátt í
verkefnum erlendis. Sú þekking og
reynsla sem er svo mikilvæg er því
ekki til staðar þegar fyrirtæki á
hinum almenna markaði reyna að
blanda sér í kapphlaup um lausnir
á sviði upplýsingatækni. Það þarf
ekki að spyrja að leikslokum í því
kapphlaupi þegar forskotið sem
erlendir aðilar hafa á okkur er slíkt
sem raun ber vitni. Talið er að
u.þ.b. 30 - 40% af veltu erlendra
fyrirtækja á sviði upplýsingatækni
sé fyrir opinbera aðila. Benda má
á að útboð vegna smíði og viðhalds
upplýsingakerfa hjá opinberum
aðilum er nær óþekkt hér á landi.
Mikið hefur verið rætt og ritað
um svokallaða upplýsingatækni-
byltingu og hvernig hún mun hafa
áhrif á allar greinar þjóðfélagsins.
Talið er að lífsgæði muni aukast
með auknum atvinnumöguleikum,
samskiptum, fræðslu, afþreyingu
og frelsi einstaklingsins. Samskipti
og samvinna fyrirtækja muni
aukast með meiri möguleikum til
upplýsingaöflunar og þekkingar,
lausn vandamála og þróunar nýirar
tækni. Nýirmöguleikartil fræðslu
munu þróast og hafa áhrif á allt
menntakerfið. Með þetta í huga er
ekki erfitt að gera sér grein fyrir
24 - Tölvumál