Tölvumál - 01.03.1996, Síða 16

Mars 1996
stjórnað með valmyndum. Val-
myndirnar eru nokkrar enda er
mjög auðvelt að sníða þær að þeirri
þjónustu sem boðin er á hverri
tölvu. Mynd 2 sýnir algengustu
valmynd á tölvum safngesta.
Þróun
Það er við hæfi að ljúka þessari
grein með nokkrum orðum um
hvert stefnir í upplýsingakerfum
bókasafna og þá sérstaklega þjóð-
bókasafna. Helstu atriðin eru eftir-
farandi:
1. Að auðvelda aðgang að upp-
lýsingakerfum safnanna með
því að taka í notkun sérstakan
biðlara/miðlara samskipta-
staðal (Z39.50) fyrir bóka-
safnskerfi og auka notkun á
Alnetinu. (Samnetinu?)
(Það er ótrúlegt að orðanefnd
Skýrslutæknifélagsins ætli að
guggna á því að þýða orðið
Intemet).
Z39.50 staðallinn er kominn í
Gegni og biðlarahlutinn hefur
þegar verið tekinn í notkun.
Miðlarinn verður tekinn í notk-
un í ár.
A þessu ári verður unnið að því
að tengja ýmsar upplýsingar
við „heimasíðu“ safnsins og
tengja hana bókasöfnum í
Evrópu. „Heimasíða“ safnsins
á bæði að vera aðgangur utan
frá að upplýsingakerfi safnsins
og öðrum kerfum sem safnið
telur ástæðu til að tilgreina, og
aðgangur frá safninu í upplýs-
ingaveitur í öðrum löndum.
Búast má við að stöðug þróun
verði á tólum til að miðla og ná
í upplýsingar á netinu og við
verðum að vera viðbúin að
breyta aðgangi eða framsetn-
ingu til samræmis við það í
framtíðinni.
2. Hingað til hafa upplýsingakerfi
bókasafna aðallega veitt bók-
fræðilegar upplýsingar um
safnkostinn, þ.e. hvaða bækur
em til, hvaða tímarit og greinar,
hvaða bækur eru til eftir tiltek-
inn höfund, hvar þetta efni er
staðsett og fleira í þeim dúr. Nú
eru söfn í auknum mæli að
koma efm greina, tímarita, bóka
og myndefhi svo sem kortum og
ljósmyndum yfir á tölvutækt
form með það í huga að veita
aðgang að efninu um tölvunet.
Lbs. er að vinna að tilrauna-
verkefni á þessu sviði.
3. Nauðsynlegt er að vinna að því
að bæta rafrænum gögnum/
skjölum við safnkostþjóðbóka-
safnanna og veita aðgang að
þessum safnkosti.
Þess var getið í upphafi að á
íslandi em lög um skylduskil á
öllu útgefnu prentuðu efni og
hljóðritum. I lögunum (sem em
frá 1977) er ekki getið um
myndefni svo sem myndbönd
og þaðan af síður um marg-
miðlunarefni eða annað tölvu-
efni. Kvikmyndum ber að skila
til Kvikmyndasafns íslands sem
sér um varðveislu á þeim.
Þetta er að sjálfsögðu mjög
slæmt því enginn sér nú um að
varðveita sumt af þessu efni og
hætt er við að ýmislegt mark-
vert glatist. I mörgum löndum
t.d. á Norðurlöndum er unnið
að nýjum lögum um þetta og
Norðmenn samþykktu fyrir
nokkru ný lög um skylduskil og
eru þau mjög víðtæk. Þau ná
til mest alls rafræns efnis sem
gefið er út í Noregi, þ.e. marg-
miðlunarefnis, forrita, gagna-
grunna og margs fleira.
Nauðsynlegt er að fara að
undirbúa löggjöf um skylduskil
á rafrænu efni.
Það eru mörg vandamál sem
þarf að leysa í þessu sambandi
og eru þau bæði tæknileg og
efnisleg. Nefna má:
• Það þarf að ákveða hvemig eigi
að velja rafræn skjöl og hvemig
eigi að skrá þau.
• F inna þarf aðferðir til öruggrar
og hagkvæmrar langtíma-
geymslu rafrænna gagna.
• Taka þarf tillit til að varðveisla
og aðgengi verða að fara saman
frá upphafi.
Hvemig Lbs. tekst að fylgja
þessari þróun og veita notendum
safnsins eins góða þjónustu og
eðlilegt er fer að verulegu leyti eftir
því hvaða fjárveitingar safnið fær
og/eða hvort safninu tekst að út-
vega nauðsynlegt fé til þróunar á
annan hátt.
Fjöldi þeirra atriða sem taka
þarf tillit til er mikill og nauðsyn-
legt er að skilgreina mörg þeirra
miklu betur áður en lengra er
haldið. Sérstaklega á þetta við allt
sem tengist rafrænum safnkosti
þ.e. varðveislu, skráningu, aðgengi
og dreifmgu þessa efnis. Allt útlit
er fyrir að þjóðbókasöfn neyðist til
að velja úr útgefnu rafrænu efni
það sem nefna mætt lágmarksefni
eða einhverskonar samnefnara
þessa efnis.
Þorsteinn Hallgríms-
son.
Punktar...
Netföng í
símaskrána
í næstu útgáfu símaskrár-
innar geta þeir sem vilj a fengið
skráð netfang sitt eða heima-
svæði ókeypis. „Þetta gerum
við til að símaskrár okkar á
pappírsformi og á tölvutæku
formi verði besti staðurinn til
að fínna bæði símanúmer og
netföng“ segir talsmaður sím-
ans.
Rétt er að taka ffam að um
er að ræða símaskrá Sænska
símafélagsins Telia en ekki
íslensku símaskrána.
16 - Tölvumál