Vísir - 09.08.1965, Blaðsíða 7

V1 S IR . Mánudagur 9. ágúst 1965.
7
45 ÁRA PIPARSVEINN
BANKAR AÐ DYRUM í
DOWNING STREET 10
Edward Heath almennt kallaður Ted.
Brezki íhaldsflokkurinn hefur
kosið sér nýjan foringja. 1
fyrsta sinni hefur hann verið
valinn með lýðræðislegri og
leynilegri atkvæðagreiðslu en
fram að þessu hafði tíðkazt að
elztu og beztu menn úr foringja
liði flokksins ráðguðust um það
sín á milli hver væri bezt til
forustu fallinn hverju sinni.
Þessi höfðingjastjóm reyndist
ekki sérlega vel, t d. þegar sið
asti formaðurinn Home lávarð-
ur var ákveðinn og olli val hans
miklum urg meðal þingmanna
flokksins. Gagnstætt því virðist
nýja aðferðin gefast mjög vel.
Vitað var að það vom aðallega
tveir yngri menn sem kepptu
um forustuhlutverkið, Reginald
Maudling og Edward Heath. Sá
síðamefndi varð hlutskarpari og
er nú að sjá sem Maudling sætti
sig fullkomlega við það og allt
fellur í ljúfa löð milli þeirra
og flokkurinn T heild verður
sterkarí og samhentari en áður.
Það em meiri líkur fyrir því
en ekki, að þessi nýi fomstu-
maður Ihaldsflokksins verði í
framtíðinni, kannski í mjög ná
inni framtíð forsætisráðherra
Bretlands. Hann er þegar tals-
vert þekktur á alþjóðavettvangi,
sérstaklega fyrir það að hann
gekk á sínum tíma fremst I því
að berjast fyrir inngöngu Bret-
lands í Efnahagsbandalag Evr-
ópu. Og það var hann sem var
formaður þeirrar brezku sendi
nefndar sem kom til Briissel og
varð að þola þá smán, að de
Gaulle skellti hurðinni á þá eins
og þegar er orðið frægt í sög-
unni.
Með tilliti til þess, að vænta
má, að Ted Heath verði innan
skamms einn áhrifamesti stjórn
málamaður í heimj þykir rétt
að greina hér nokkuð frá lífi
hans og draga upp mynd af
manninum, persónu hans og lífs
viðhorfum.
Kominn af fátæku
almúgafólki.
Heath er á margan hátt mjög
óvenjulegur maður og sérstak-
lega verður að teljast mjög ó-
venjulegt að slíkur maður skuli
valinn til forustu í brezka íhalds
flokknum Það er ekki laust við
það að sumir lávarðarnir og
höfðingjasleikjurnar Uti í West-
minster hvísli því sín á milli,
að Heath eigi ekkert erindi í
þetta embætti.
Menn segja að hann sé fyrsti
raunverulegi almúgamaðurinn
sem valizt hefur til flokksfor-
ustunnar. Heath er það sem þeir
kalla í Bretlandi „of humble
origin“. Það er að segja hann
tilheyrir ekki og er ekki tengd
ur fjölskylduböndum við auð og
aðalsættir landsins. Hann hefur
hafizt upp fyrireiginnrammleik.
Fyrir það ætti hann að njóta
virðingar og aðdáunar, en út í
drottnjngarinnar Bretlandi líta
margir þetta öðrum augum.
Heath verður e. t. v. alltaf jafn
vel þó hann flytjist í Downing
Street 10 einskonar „outsider"
Hann tilheyrir ekki innsta valda
hringiium.
I þessu og ýmsu öðru er
margt mjög líkt með Heath og
höfuðandstæðingi hans Harold
Wilson forsætisráðherra og for-
ingja Verkamannaflokksins. Þeir
eru jafnaldrar og Wilson hefur
með sama hætti unnið sig upp
úr fátækt til æðstu metorða.
Og skapgerð þeirra er á margan
hátt lík, þeir eru mjög harðir
f horn að taka, hvorugur þeirra
er elskaður af flokksmönnum
sínum en það er borið traust til
þeirra sem efm í styrka flokks
foringja. Báðir eru þeir miklir
ræðumenn, eldfljótir í hugsun
og svörum. Það verður hávært í
þingsölum þegar þeir mætast á
gólfinu í „House of Commans".
í Oxford á
skólastyrkjum.
Faðir Heaths var kominn af
bláfátæku smábændafólki. Hann
lærði trésmíði og um miðjan
aldur hafði honum tekizt að
koma sér upp svolitlu bygging
arfyrirtæki í bænum sínum f
Kent fyrir sunnan London og
hafði hann fáeina menn í vinnu
hjá sér. Hann varð aldrei efn-
aður, en gat þó lítið eitt hjálp-
að syni sínum fjárhagslega á-
fram á menntabrautinni, en son
ur hans skar sig fljótt úr að
gáfum og námsgetu og var þann
ig ótrúlega fljótur að krækja
sér í námsstyrki. Sumir kalla
hann þessvegna í háðungartón
manninn „sem komst í gegnum
Oxford á styrkjum". Og það er
einkennileg tilviljun að þessu
var nákvæmlega eins háttað
með Harold Wilson, hann stund
aði líka nám f Oxford á skóla-
styrkjum.
Stjórnmálaáhugi Heaths vakn
aði þegar á skólaárunum. Hann
var einn af mörgum í stórum
og fjölmennum hópi ungra I-
haldsmanna, sem tóku lifandi
þátt f stjórnmálabaráttunni f
stúdentafélögum. En hann er
líka einn af þeim fáu sem hægt
var að segja að héldu þessari
pólitísku skólastarfsemi áfram
út f lífið. Hann var kosinn for-
seti félags íhaldsstúdenta f Ox-
ford og þar bar í fyrsta skipti
nokkuð á honum, þegar sá at-
burður gerðist sem athygli
vakti. Anthony Eden þáverandi
utanríkisráðherra gerði upp-
reisn gegn Chamberlain forsætis
ráðherra og sagði sig úr stjórn
vegna undansláttarsemi hans
fyrir Mussolini og Hitler. Félag
Ihaldsstúdenta í Oxford, öflug-
asti félagsskapur ungra manna
f flokknum fylgdi Eden þá eftir
og það var einmitt Heath sem
stóð fyrir því. Þetta var sfðar
munað, þegar Chamberlain féll
og Churchill og Eden komust
til valda í flokknum á strfðsár-
unum.
Heath var óróafullur og rót-
tækur í skóla. Hann var m. a.
f hópi enskra stúdenta sem fóru
f heimsókn til Kataloniu í boði
lýðveldisstjórnarinnar, sem þá
átti f höggi við fasistaheri
Francos. Og hann tók þátt í ým-
iss konar uppreisnum gegn
Chamberlain-forustunni .barðist
t. d. gegn frambjóðanda thalds-
flokksins f Oxford Quintin Hogg
sem síðar varð Halisham lávarð
ur og enn síðar aftur Mr. Hogg.
Evrópuhugsjón
Faðir hans gat líka hjálpað
honum litillega til að ferðast
til Evrópu f sumarfríum og þá
varð Heath yngra ógleymanleg
skemmtiferð sem hann fór í
með skólafélögum sfnum til
Parísar. Og eitt sumarið fékk
hann að dveljast hjá fjölskyldu
f Þýzkalandi í skiptum fyrir
þýzkan pilt af því heimili er
fékk að dveljast á heimili for-
eldra hans.
Þessi kynni Heaths af Evrópu
eru talin hafa haft djúptæk á-
hrif á skoðanir hans og viðhorf
til Evrópu. Flestir eru þeirrar
skoðunar að Bretland hljóti af
praktískum ástæðum að tengj-
ast meginlandi Evrópu nánar en
nú er. — fyrir Heath virðist
það vera hugsjón. Og það hefur
engu breytt fyrir honum þó að
de Gaulle skellti hurðinni all-
markalega á hann. Sannfæring
hans um nauðsyn Evrópusam-
starfs hefur sfzt minnkað við
það.
Um sama leyti og Heath út-
skrifaðist sem lögfræðingur frá
Oxford skall heimsstyrjöldin á
og honum gafst því ekkert færi
á að leita sér starfs eða stöðu.
Hann barðist í landhernum öll
stríðsárin mest í Evrópu og var
liðsforingi í stórskotaliðinu,
vann sér álit þar 'm. a. í bardög
um á Ítalíu og í Frakklandi.
Þegar stríðinu lauk stóð hann
uppi efnalaus og atvinnulaus.
Hann hafði því enga aðstöðu
eins og svo margir félagar hans
af efnaættum til að taka lífinu
rólega og líta í kringum sig eftir
heildarleikinn. Hann varð að
taka boði um lágtsett og lágt-
launað embætti.
Tækifæri íyrir
unga menn.
Árið 1945 beið Ihaldsflokkur-
inn mikinn ósigur í þingkosning
um. Churchill valt frá völdum
og innan flokksins varð mjög
umrótssamt. Eldri þingmenn
sem höfðu tapað sæti sínum
urðu nú unnvörpum að draga
sig f hlé og við þetta sköpuðust
ákaflega mörgum yngri mönn-
um í flokknum ný tækifæri. Og
þá greip Heath líka tækifærið.
Hann var valinn sem forustu-
maður og frambjóðandi fyrir
næstu kosningar í kjördæminu
Bexley og gat nú tekið til við
að vinna að mesta áhugamáli
sínu, stjórnmálum. Hann tók nú
að starfa með ákafa miklum í
ýmsum félögum. Gerðist rit-
stjóri kirkjutfmarits og fékk
góða stöðu f banka einum.
Næstu kosningar fóru fram
1950 og þá bar starf Heaths
þann árangur að hann vann
kjördæmið aftur frá Verka-
mannaflokknum. Mjóu munaði
þó, hann hafði aðeins 133 at-
kvæði yfir mótframbjóðanda
sinn og mátti segja að hann
ynni kosninguna á þvf einu að
kommúnisti einn bauð sig líka
fram í kjördæminu og tók 433
atkvæði frá frambjóðanda
Verkamannaflokksins, en síðan
hefur Heath örugglega haldið
kjördæminu.
Þegar hann kom á þing var
hann svo fljótur að vinna sig í
álit meðal flokksbræðra á þingi
og hjálpuðu honum þar hinir
sérstöku hæfileikar hans svo
sem mælska, samstarfslipurð og
góður félagsandi og í stuttu
máli sagt kröftugur persónu-
leiki, hreinlyndi og cjrejjg^kap
ur f félagahópi.
Vinur Churchills.
Hann var einn af fáum
yngstu þingmönnum sem ávann
sér á þessum árum vináttu
gömlu kempunnar Churchills,
sem þá varð skömmu seinna að
nýju forsætisráðherra Bret-
lands. Er líka líklegt að Chur-
chill hafi ekki verið búinn að
gleyma unga stúdentinum í
Oxford sem harðast barðist
gegn uppgjafastefnu Chamber-
lains. Nokkrum sinnum heim-
sótti Heath gamla foringjann
að sveitasetri hans. Hann var
einnig frá því á Oxford-árunum
persónulegur vinur Edens og nú
kynntist hann og vingaðist
mjög við einn af yngri foringj-
um flokksins, Harold Macmill-
an.
Heath fékk stór og erfið við-
fangsefni til meðferðar í flokks
starfinu. Hann gegndi t.d. mjög
þýðingarmiklu hlutverki eftir
mistökin við Súez, þegar allt
ætlaði að fara í háaloft og
Ihaldsflokkurinn lék á reiði-
skjálfi. Þá kom fram í honum
sú ótrúlega seigla, sem þykir
síðan einkenna hann. Það var
eins og hann gæti endalaust
staðið í fundahöldum og þrefi,
aldrei bilaði styrkur hans - og
kjarkur. Það var mikið hans
hlutverk að Iáta þingmenn
flokksins taka inn hið beizka
meðal, laxerolíuna, að hætta
við allt Súez-ævintýrið.
Einn kunningi Heaths spurði
hann skömmu síðar hvernig
hann hefði meðhöndlað þann
heimsvaldasinnaða hóp flokks-
ins sem vildi halda stríðinu
við Egypta áfram til streitu.
— Er það rétt að þú hafir kall-
að þá „fasista“?
— Nei, það er ekki rétt,
sagði Heath og glotti við. „Ég
kallaði þá „djöfuls fasista“.
Frh. á bls. 5.