Vísir - 24.01.1967, Page 5

V1SIR . Þriðjudagur 24. janúar 1967.
5
Hjörleifur Sigurðsson skrifar myndlistargagnrýni
I Listasafni Islands
JJndaníama mánuði hefur Lista-
safn Islands kynnt málarana,
sem hlutu menntun sína um eða
eftir 1930 og fluttust heim milli
stríðanna (til lengri eða skemmri
dvalar eða síðar). Nöfn þeirra eru
mörgum kunn: Snorri Arinbjarnar,
Gunnlaugur Scheving, Þorvaldur
Skúlason, Jóhann Briem, Jón Eng-
ilberts, Svavar Guðnason og Nína
Tryggvadóttir.
Hvernig tókst kynningin hjá
Listasafninu? Furðuvel þegar til-
lit er tekið til efnis og aðstæðna.
Forðabúr safnsins eru takmörkuð
á ýmsa lund. Auk þess verður að
hafa í huga, að stofnunin er enn
sem fyrr niðursetningur hjá Þjóð-
minjasafni — sýningarrými henn-
ar minnkar jafnt og þétt um leið
og geymslumar stækka. Þetta er
, sannast að segja ömurleg stað-
reynd. En víkjum aftur að sýn-
ingunni. I örstuttri grein er ekki
kleift að fjalla um einstakar mynd
ir. Þó get ég ekki stillt mig um
að nefna stóru myndina hans Þor-
valds Skúlasonar. Hún er afbragðs
sönn og sýnir hvemig höfundur-
inn hefur verið að mjaka sér, inn
að hjarta geómetríunnar —* geóm-
etríu, sem hvorki er þurr né köld
Getur hlegið, jbongoð til
endurtekningarnar
verða of miklar"
Skot í myrkri, frumheiti:
A Shot in the dark. \
Bandarísk frá árinu 1964.
Leikstjóri: Blake Edwards.
• Músik: Henry Mancinii
Sýningartimi 101 mín. Sýning-
arstaður: Tónabíó.
Handrit byggt á leikriti Marc-
el Arcard.
Tjjóðleikhúsið sýndi fyrir nokkr-
um árum leikrit Arcard's „Flón
ið,“ sem þessi kvikmynd er byggð
á. Harla lítið er eftir af því og svo
miklu er breytt, að það er varla
þekkjanlegt. Það er ekkert við því
að segja, þó ótal morðum sé bætt
við og nýjar persónur endurskap-
aðar, en verra er, þegar beztu orð-
ræðunum er sleppt, því hin alkunna
franska orðfimi var aðall leikrits-
ins.
En maður getur hlegið og reglu-
lega hjartanlega að auki, þangað
til endurtekningannar verða of mikl
ar, þá fer manni að leiöast. Kannski
af þvi, að maður hefur séð þetta
alit áður, ef ekki I The Pink Panth
er, þá í öðrum h'kum myndum, en
það gerir ekKert. hv-'Æð margir fara
tii að sjá Peter Sellers eða Elke
Sommer og hvíla sig smástund.
Ðlake Edwards er ^ bandarískur
leikstjóri er vakti fyrst athygli
með fyrstu mynd sinni, Breakfast
and Tiffany's 1961. Svo kom verð-
launamyndin, Days of Wine and
Roses 1962, The Pink Panther 1963
og svo þessi. Þær rekja árin svo
augsýnilegt er, að hann þykir
vænlegur leikstjóri. Það kostar of-
fjár að framleiða kvikmynd og hafi
sú fyrsta mistekizt, þ.e. að fá að-
sókn, er ekki auðvelt fyrir leik-
stjóra aö halda áfram.
The Pink Panther er í 6. sæti
hvað aðsókp snertir í Bretlandi ár
ið 1965 og Days of Wine and Ros-
es er enn sýnd við góða aðsókn víða
um lönd. Edwards er ekki sérlega
frumlegur leikstjóri en hann veit
hvað fólki fellur bezt í geð.
Elke Sommer leikur Mariu Gam-
brelli en er ekki líkt því eins tæl-
andi og i The Prize. Hún er fædd
í Þýzkalandi og lék laglega á mig
í The Prize þar sem hún talaði svo
fina sænsku að ég hélt að hún
væri ein af þessum Ijóshærðu út-
flutningskynbombum Svia. En hún
talar ensku, frönsku, itölsku og
þýzku og auk þess spönsku og hef
ur leikið í kvikmvndum í þessum
löndum. 1965 lék hún í athyglis-
verðri mynd Carl Foreman’s The
Victors, sem vonandi kemur fljótt
hineað. t \
Peter Sellers þarf ekki að kynna
hér en mikið held ég af leiknum
að dæma að hann sé orðinn hund-
leiöur á þessum gamanmyndum því
hann virðist góður leikari.
Loftur Guðmundsson hefur gert
mjög góðan íslenzkan texta við
þessa mynd. — °.L.
eftir Birgi Engilberts — Leikstjórn: Erlingur Gislason
„Eg er afi minn44
eftir Magnús Jónsson — Leikstjóri: Brynja Benediktsdóttir
Leikmyndir: Sigurjón Jóhanmsson
það var ánægjulegt að vera
^éhtUl iOirvtvibiM — . -uð uriliiu
sl. laugardagskvöld i Tjarn-
arbæ þar sem frumsýndir voru
tveir nýir einþáttungar eftir
tvo af yngstu höfundum okk-
ar, sem skrifa fyrir ieiksviö,
„Lífsneisti," eftir Birgi Engil-
berts og „Ég er afi minn,“ eftir
Magnús Jónsson. Þarna var
ungt fólk á feröinni, hugkvæmt
djarft, ádeilið, miskunnarlaust
og hreinskilið, lét vaða á súð-
um og hirti ekki um að
sneiða báruna, þó að gsefi á far
kostinn við og við. Báðum þess
um ungu höfundum höfum við
kynnzt áður — Gríma frumflutti
sjónleik eftir Magnús fyrir eitt
hvað tveim árum, sem þótti
athyglisveröur og einþáttungur
Birgis, „Loftbólur" var flutt-
ur í Lindarbæ á vegum Þjóð-
leikhússins á fyrra leikári.
Þeir Birgir og Magnús eru
harla ólíkir höfundar, þótt þeir
velji sér ekki ósvipaö tjáningar
form og báðir séu hugkvæm-
ir og veigri sér ekki við að
fara lítt troðnar slóðir báðir
þekkja og vel möguleika sviðs
ins, þar sem Birgir er leik-
myndagerðarmaður að mennt
og Magnús hefur numið kvik-
myndagerð erlendis. En Birgir
lítur á manninn sem krufningar-
viðfangsefni og beinir athygli
sinni að einstaklingnum, Magn-
ús vill kryfja þjóðfélagið til
meiria og skipar sér i flokk
með „ungum og reiðum" mönn
um, skoðar list sína sem áróð-
urstæki. Þar skilja leiðir þeirra
en liggja þó saman aftur að
þvi leyti til, að báðum veitist
örðugt aö hnitmiða sig, skortir
sjálfsögun og fvrir það verða
verk þeirra of langdregin. Hjá
Magnúsi er þaö auk þess áber-
andi galli, að hann virðist ekki
kunna að setja lokapunkt við
.,amen eftir efninu,“ hvað dreg-
ur stórum úr þunga ádeilunnar
svo hún rennur út í sandinn und
ir lokin — fyrst og fremst þess
vegna.
Ekki veit ég hvort unnt er að
telja „Lífsneista" Birgis fram
för frá „Loftbólum”. Kostimir
eru mikið til þeir sömu — til-
þrif og vel gerðar setningar við
og við, en endurtekningar allt-
of tíðar. Þó leggst hann merki
Iega djúpt í sálarkönnun sinni
af svo ungum manni að vera
og það spáir óneitanlega góðu
Erlingur Gíslason vandar vel
leikstjóm sína, og Nína Svéins
dóttir gerði gömlu konunni góð
skil. Sennilega er Kanínan svo
gallað hlutverk frá höfundarins
hendi, að ekki verði unnt að ná
á því betri tökum en Briet Héð
insdóttir náði — enda þótt hug
myndin á bak við það sé óneit-
anlega snjöll. Hvað um það,
manni finnst að höfundurinn
vgeti enn betur, ef hann legg-
ur sig fram og hann mun gera
það þegar honum eykst þroski
og festa og fer að líta á list sína
sem annað og meira en forvitni
legan leik með freistandi hug-
dettur.
Það er hemaðarbrjálæðið, sem
Magnús gerir sér að ádeiluefni,
og þó mörgum kunni að finnast
það útjaskað viðfangsefni á sviði
er góð vísa sannarlega aldrei of
oft kveðin — sé hún góð og
vel kveðin. Magnús skortir
hvorki skap né dirfsku til að
kveða við ráust. En hann kveð
i\r tvrfið og ofhleður þennan
skáldskap sinn táknum og kenn-
ingum, og þó sennilega fremur
fyrir ungæðislega fordild, en að
hann skorti hrefileika. Banda-
ríkjafáni með skrumskældum
evðingastjömum — það mundi
Hitler sáluga hafa bótt gaman
að sjá — er eins' konar bak-
grunnur þeirrar fjölskyldu, sem
verður Magnúsi tákn þjóðfé-
lagsins og þess harmleiks, sem
nú er harmleikur þjóðar og
heims. Fávitinn, er lifir og hrær
ist í hatri á sínum nánustu og
á þá löngun eina að kvelja þá
ojg drepa, og situr undir lokin
klæddur einkennisbúningi hers-
höfðingja, rússneskum að sniði
og með barminn hlaðinn heið-
ursmerkjum, eins og Zhukov,
hampandi á hnjám sér tröllstór-
um kfnverja, sem sálfræðingur-
Framh. á bls 10

-m
á nökkum hátt. Stórfróðlegt að
bera hana saman við portrett og
samstillingar Þorvalds frá liðinni
tíð. Annars sakna ég ýmissa
mynda. Jóhanni Briem og list hans
eru ekkj eerð þau skil sem vert
væri. Auk þess held ég, að heild
arsvipurinn hefði orðið fyllri og
girnilegri til .fróðleiks, ef leikstjór
arnir hefðu haft tök á aö skipta
jafnframt í aðalhlutverkin. Mér er
að vfsu fullljóst, að Emil Thor-
oddsen til að mynda er alls ekki
málari á borð við fólkið, sem ég
nefndi áður — en hann er samt
óumdeflanlega brot af stíltilfinn-
ingu þriöja og fjórða áratugarins.
Útlendingar hreiðruðu sig í
fremsta salnum. Sumir eru ljóm-
andi dæm; um klára ellegar sér-
lega tilfinningaríka málara: Herbin,
Vasrely, Lundström og Hartung.
Piaubert, Andersen og Jacobsen
er miklu síðri. Bandaríski læknir-
inn og málarinn — Alfred Copley
— hefur lagt safninu til nýjasta
verkið. Það er ágætur fengur enda
gjörólíkt öllum hinum myndunum.
Ósk mín eindregin er sú, áð við
fáum hið bráðasta sýningu á list
hans — hingað til Reykjavíkur.
Frá vinstri: Lilli, sáifræðingur með eitt leikfangið, stærsta kínverja í heimi, móðirin (Jóhanna Norð-
fjörð), faðirinn (Jón Júiíusson), systa og brósi, bundin niður á stól samkvæmt tilmælum Lilla (Björg
Davíðsdóttir og Siguröur Karlsson).
Loftur Guðmundsson skrifar leiklistargagnrýni
LEIKKLÚBBURINN GRÍMA:
r~- Listir -Bækur -Menningarrnál