Bókasafnið - 01.12.1983, Blaðsíða 9

Skipst á skoðunum
Bókaútgáfa er
kominá
varhugaverða
braut
Viðtal við Jóhann Pál bókaútgefanda í Iðunni
— Hvað varð til þess að þú gerð-
ist bókaútgefandi?
Ég er nánast fæddur inn í starfið.
Faðir minn hóf útgáfu 1945. Ég sá
dagsins ljós 1952. Góður útgefandi
er haldinn eða undirlagður. Starfið
er líí' hans allt, þannig að óhjá-
kvæmilega mótaði þetta heimilislíf-
ið í bernsku og hlýtur að hafa haft
mjög mikil áhrif á mig. Að loknu
stúdentsprófi 1974 var mér ofarlega
í huga að lenda ekki í flokknum
„pabbastrákar“ og undirstrika
kannski enn einu sinni hvernig börn
klúðra verkum foreldranna. Ég var
rétt sestur á háskólabekk, reyndar í
bókmenntasögu, þegar atvikin
höguðu því þannig að mín varð þörf
um stundarsakir vegna manna-
breytinga á forlaginu. Kannski er
þetta röng framsetning. Ætli ég hafi
ekki verið ein gangandi bókaútgáfa
þá þegar — útgáfa er allt þitt líf ef
þú hellir þér út í hana á annað borð.
Hún skipar fyrsta sæti. Annað verð-
ur að víkja. ÉJtgáfustarfsemi er
óhemju gefandi en jafnframt krelj-
andi starf. Hún snertir flestar hliðar
mannlífsins og samskipti við mjög
breiðan hóp fólks. Nauðsynlegt er
að hafa púlsinn á samtímanum, en
lífsspursmál að sjá hlutina í víðara
samhengi. Sorgarsögur um marga
stórsnillinga bókmenntasögunnar,
sem einskis voru metnir af samtíð
sinni, verða að vera okkur víti til
varnaðar. Utgáfa getur verið sérlega
skapandi starf. Henni fylgir ábyrgð
sem ekki er hægt að skjóta sér und-
an. Ef ekki væri tungan, hvað sam-
einaði okkur þá sem þjóð? Ætli ís-
lensk tunga sé ekki okkar síðasta
tangarhald. Það er hörmulegt að rit-
störf skuli vera meðhöndluð á jafn
ábyrgðarlausan hátt og raun ber
vitni — tískusveiflur mega ekki
setja mark sitt á bókmenntamat og
umfjöllun. Skáldskapur, ef hann rís
undir því nafni, er yfir slíkt hafinn.
Það er fráleitt að ætlast til að skáld-
skapur sé það eitt að leysa vanda
verkakonu í fiskibollufaþrikku með
því að fá henni rauðan fána á fyrsta
maí og sól skín í heiði. Auðvitað
hefur skáldskapur afgerandi áhrif,
hristir uppí okkur, knýr til umhugs-
unar og endurmats á gildi tilverunn-
ar. Gott skáldverk er oft til óþæg-
inda. Við ættum að gæta okkar á að
vísa því ekki á bug til að forðast
þessi óþægindi, og röskun á við-
teknum lífsviðhorfum, sem við
hliðrum okkur hjá að ganga í
skrokkinn á. Þetta eru fullmikir
útúrdúrar. Ég get varla svarað þegar
svo stórt er spurt. Bókaútgáfa er
mitt líf.
— Hvers konar bœkur hefur þú
aðallega gefið út?
Iðunn hefur lagt áherslu á mjög
fjölbreytta útgáfu og gefið út flestar
tegundir bóka og hafa hlutföll frum-
samdra og þýddra bóka verið
ámóta. Síðustu árin höfum við lagt
aukna áherslu á námsbækur, ekki
síst í íslensku og ýmsar heimilis-
handbækur, t.d. varðandi börn og
uppeldi þeirra. Góðar barna- og
unglingabækur eru okkur metnað-
armál. Óhætt er að fullyrða að þar
hefur orðið mikil breyting til batn-
aðar hvað varðar val þeirra, þýðing-
ar og allan frágang. Það er ekki of-
mælt að áður hafi verið kastað til
höndum við útgáfu fyrir þessa ald-
urshópa. Frumsaminn skáldskapur
er mér kærastur, en yfirleitt ekki að
sama skapi arðbær. Þýtt léttmeti
hefur verið áhættuminnst og líklega
BÓKASAFNIÐ
9