Bókasafnið - 01.04.1995, Blaðsíða 17

Athugasemd við ritdóm
A skólasafni : handbók / Kristín Unnsteinsdóttir og Ragn-
hildur Helgadóttir ; teikningar Anna Cynthia Leplar. -
Reykjavík : Mál og menning, 1993. — 106 s.
Þrátt fyrir mikla bókaútgáfu hér á landi eru tiltölulega fáar
íslenskar handbækur gefnar út. Þetta er mjög bagalegt, bæði
fyrir námsfólk og allan almenning. Þessi gloppa í bókaútgáf-
unni á sér að sjálfsögðu skýringar; handbækur eru seinunnar
og í þeim er lítil hagnaðarvon, þær munu seint komast á efsta
tind sölulistans.
Arið 1993 kom út handbók um skólasöfn í grunnskóla: A
skólasafni eftir þær Kristínu Unnsteinsdóttur og Ragnhildi
Helgadóttur. Utgefandi er Mál og menning. Höfundarnir eru
skólasafnskennarar við Æfmgaskóla Kennaraháskóla íslands
og hafa áður gefið út kennslubækur í safnfræðslu. Það er mik-
ill fengur að þessari handbók fyrir alla kennara og ekki síður
ætti hún að koma að góðum notum við kennslu fyrir verð-
andi skólasafnskennara.
Það er ekki ætlun mín að ritdæma þessa bók, það hafa aðr-
ir gert; Jónas Pálsson skrifaði um hana í Mbl. 2. febrúar síð-
astliðinn og gerði þar skýra grein fyrir bókinni.
Annar ritdómur birtist í tímaritinu Bókasafnið 18. árg.,
apríl 1994 og er skrifaður af Ingibjörgu Sverrisdóttur. Það var
margt í þeim ritdómi sem vakti undrun mína og mig langar
að gera athugasemdir við.
Ingibjörgu finnst „vanta nánari skilgreiningu á því hvað
skólasafn er.“ Þetta er dálítið einkennileg athugasemd því
bókin fjallar öll um hlutverk, markmið og starfsemi skóla-
safna. Naumast er ástæða til að skilgreina í smáatriðum hvað
sé átt við með orðinu skólasafn. Tuttugu ár eru liðin síðan
lögfest var að við hvern grunnskóla í landinu eigi að vera
skólabókasafn.
Annar kafli bókarinnar: Skólasöfn á lslandi fjallar að hluta
til um lög og reglugerðir um skólasöfn 1970-1991. Um hann
segir í ritdómnum: „Allt of miklu plássi er eytt í að gera grein
fyrir úreltum reglum og lögum, sem hafa verið numin úr
gildi, t.d. grunnskólalögunum frá 1974, en minna fjallað um
þau lög sem eru í gildi nú“.
Ingibjörg athugar ekki, að meðan reglugerð um starfshætti
á skólasöfnum er ókomin út, eru lögin frá 1974 enn stefnu-
markandi varðandi skólasöfn í grunnskólum landsins, þar
sem í grunnskólalögunum frá 1991 eru engin nýmæli (frá
lögunum 1974) að finna um skólasöfn. A mörgum stöðum
munu þýðingarmikil ákvæði laganna frá 1974 hafa haldist ó-
breytt, um er að ræða ákvæðið sem segir til um aldur nem-
enda sem eiga rétt á hópnámi á bókasafni og svo ákvæðið um
starfstíma safnanna, samanber bls. 34 í bók þeirra Kristínar
og Ragnhildar.
Greinarhöfundur saknar þess að ekki skuli vera gerð grein
fyrir þróun skólasafna eftir 1970. Það hefði vissulega verið
mjög áhugavert að fá vitneskju um þá þróun. En þar er
naumast við höfunda bókarinnar að sakast, því rannsóknir
skortir til þess að gera marktæka grein fyrir þróuninni. Mér
eru kunnar þær heimildir sem Ingibjörg vitnar til, Könnun á
aðstöðu og búnaði í skólum 1981 annars vegar og Könnun á
stöðu skólasafha 1989 eftir Sigrúnu Klöru Hannesdóttur. Að
mínu mati eru þessar kannanir eða athuganir ekki hliðstæðar
og það ólíkar að erfitt væri að bera þær saman í því markmiði
að sjá þróun skólasafnanna milli áranna 1981-1989.
Sumar vangaveltur Ingibjargar Sverrisdóttur í þessum rit-
dómi koma bókinni harla lítið við, en freistandi er að gera
við þær athugasemdir. Hún segir t.d.: „ ... er ég ósammála
höfundum um að skólasafnvörður eigi endilega að sjá um
sögustundir. Það á hann alls ekki að gera nema hann hafi
gaman af því. Annars er miklu betra að fá einhvern annan til
þess, t.d. rithöfunda eða aðra sem áhuga hafa.“
Greinarhöfundi er það greinilega ekki ljóst að sögustund-
ir fyrir yngri börnin er fastur liður í starfi skólasafnskennara á
skólasöfnum grunnskólanna, enda afar mikilvægur þáttur í
lestraruppeldinu. Þeir skólasafnskennarar sem ég þekki til
leggja mikla rækt við sögustundirnar enda laða þær börnin
að söfnunum. Auk þess held ég að flestir hafi gaman af!
Það mætti ætla af þessum orðum að skólasafnskennari eigi
eingöngu að fást við það sem hann hefur gaman af en láta
aðra sem áhuga hafa um afganginn!
Reykjavíkurborg gefur skólum sínum kost á að fá rithöf-
unda til að kynna verk sín í skólunum tvisvar á vetri og greið-
ir þann kostnað. Mér er ekki kunnugt um að það tíðkist hjá
öðrum sveitarfélögum. Gerir Ingibjörg Sverrisdóttir virkilega
ráð fyrir að rithöfundar eða aðrir „sem áhuga hafa“ bíði í röð-
um við safndyrnar til að vinna sjálfboðavinnu mörgum sinn-
um í viku? Eða finnst henni sögustundirnar svo lítils virði að
nægjanlegt sé að hafa þær tvær á vetri eða alls engar?
Ymsar þversagnir eru í rökfærslu greinarhöfundar. Hún
segir: „Ég er sammála höfundum um að safnkennsla sé eitt
mikilvægasta starf skólasafnvarðarins og þá í hvaða mynd sem
er.“ en síðar í greininni, þar sem rætt er um starfsheiti, segir:
„Mér leiðist þetta orð, skólasafnskennari, það er útúrsnún-
ingur og ekkert annað.“ Mér er spurn: út úr hverju er verið
að snúa?
I bókinni er ítarleg heimildaskrá og auk þess bent á stuðn-
ingsrit varðandi efnið. í ritdómnum er gerð sú athugasemd
að sum stuðningsritin séu allt of gömul og ástæða til að
sleppa ritum sem séu um og yfir 20 ára gömul. Mig langar
aðeins til að benda á að af 55 stuðningsritum sem vísað er til
eru 12 um eða yfir 20 ára gömul! I bók sem gerir grein fyrir
sögu skólasafna á íslandi er naumast hægt að sneyða alger-
lega hjá ritum eldri en tuttugu ára!
Ritdómurinn endar á þessum orðum: „Málfar er varfærn-
islegt, allt að því hátíðlegt. Afhverju? Þetta er og á að vera
skemmtilegt.“
Handbækur hafa að geyma hnitmiðaðar upplýsingar á af-
mörkuðu sviði, settar fram á kerfisbundinn hátt. Þær ber að
meta eftir því hversu vel þær ná að uppfylla þau skilyrði, en
naumast er hægt að gera kröfú til að þær hafi skemmtanagildi!
Þó að við Ingibjörg Sverrisdóttir séum báðar bókasafns-
fræðingar er augljóst að við leggjum ekki sörnu mælistiku á
bækur. Að mínu mati er bókin A skólasafni sérlega vel unnin
og vönduð handbók sem tekur til flestra ef ekki allra þátta í
starfsemi grunnskólasafna hér á landi. Efnisyfirlit er nákvæmt
og efnisþáttum raðað skipulega svo auðvelt er að fletta upp á
einstökum atriðum. Aftast í bókinni er skrá yfir heimildir og
stuðningsrit á annað hundrað að tölu, svo sjá má að víða hef-
ur verið aflað fanga.
Ég á erfitt með að átta mig á því viðhorfi sem ríkir í um-
sögn Ingibjargar Sverrisdóttur um þessa bók. Það er eins og
að hún sjái ekki skóginn fyrir trjánum. Gagnrýni á alltaf rétt
á sér en hún verður að vera studd gildum rökum og hafa
sanngirni að leiðarljósi. Ef hvoru tveggja skortir segir um-
sögnin meira um þann sem skrifar en það sem skrifað er um.
Ragnheiður Jónsdóttir skólasafnskennari, Melaskóla
Bókasafnið 19. árg. 1995 17