Bókasafnið - 01.04.1995, Blaðsíða 8

kvikmyndir, myndbönd og annað miðlunarform og um alls
konar viðfangsefni í gegnum Internetið. Þessar upplýsingar
eru mjög gagnlegar þegar bókasafn óskar að kaupa eða afla
sér efnis á sérstöku fræðasviði eða eftir einhvern ákveðinn
höfund. Upplýsingarnar má einnig nota til þess að fá efni í
millisafnaláni. Margir útgefendur hafa sett útgáfuskrár sínar á
Veraldarvefmn svo sem Penguin Books, Basil Blackwell og
Meckler. Internet bókaverslanir svo sem BOOKS.COM,
Bókaverslun Háskólans í Kaliforníu (the University of Cali-
fornia (Irvine) Bookstore) og Internet bókabúðin (the Inter-
net Book Shop) hafa skrár sínar leitarhæfar og einnig er hægt
að panta efni þaðan í beinu sambandi. „Gopherar" sem fagfé-
lög hafa sett upp geyma oft miklar heimildaskrár yfir efni sem
eru á áhugasviði félaganna. Internetið veitir einnig aðgang að
bókasafnaskrám mörg hundruð almennings-, háskóla-, fram-
haldsskóla- og rannsóknabókasafna um allan heim. Jafnvel
þar sem skrárnar geyma aðeins bókfræðilegar færslur yfir
bókakost viðkomandi safns eru þær gagnlegar sem tæki til að
staðsetja bækur og annað efni sem tengist ákveðnu viðfangs-
efni. Margar bókasafnaskrár veita nú þegar ýmiskonar upp-
lýsingaþjónustu umfram skrána sjálfa og þar með verða þess-
ar skrár áhugaverðar fleiri notendum. Sumar bókasafnaskrár
veita einnig aðgang að tímaritalyklum, handbókum á geisla-
diskum, gagnasöfnum á borð við ERIC, upplýsingum um
rithöfunda viðkomandi lands eða svæðis, um átthagasöfn eða
tilkynningatöflur með upplýsingum frá félögum eða hinu op-
inbera. Dæmi um þessa þjónustu er til dæmis Almennings-
bókasafnið í Vancouver í Kanada (Vancouver Public Library)
sem býður aðgang að neytendaupplýsingum (Consumer
Index), fundargerðum borgarstjórnar og ýmis konar upplýs-
ingum frá borginni, samfélagsupplýsingum auk þess að sýna
hvað bókasafnið á sjálft.
Aðgangur að Internetinu
Sum bókasöfn gefa notendum sínum kost á að tengjast
Internetinu. Þetta er ein tegund þjónustu á sama hátt og að
bókasöfn veita aðgang að gagnasöfnum á geisladiskum. Með-
al þeirra fyrstu sem hófu þessa þjónustu var Almennings-
bókasafnið í Seattle í Bandaríkjunum. Þetta bókasafn er
tölvuvætt með tölvukerfinu Dynix. Dynix gerir bókasafninu
kleift að skapa sinn eigin „gopher" í gegnum almenningsað-
gang kerfisins og á þann hátt var hægt að veita aðgang að
völdum Internet-gögnum og jafnvel öllu Internetinu. Þegar
notandi kemur að almenningsaðgangi skrárinnar í safninu í
Seattle getur hann valið hvort hann vill leita í bókasafns-
skránni, í gagnasafni um samfélagsupplýsingar eða leita í
Internetinu. Jafnvel eru sum skólasöfn farin að veita notend-
um sínum aðgang að Internetinu. Canberra Grammar School
í Astralíu (í gegnum Veraldarvefinn) og Bemidji Middle
School í Minnesota, Bandaríkjunum (í gegnum „gopher")
eru dæmi þar um. Hér á landi veitir til dæmis bókasafn Há-
skólans á Akureyri notendum sínum aðgang að Internetinu
með „gopher“ valmynd á almenningsskjá bókasafnsins.
Bókasöfh sem upplýsingagjafar á Internetinu
Bókasöfn hafa aðgang að upplýsingum alls staðar að úr
heiminum og að alls kyns heimildum og þjónustu fyrir til-
stilli Internetsins. Þau eru því Internet-notendur. En mörg
bókasöfn gera skrár sínar aðgengilegar á Internetinu svo þau
eru einnig upplýsingagjafar á netinu. Einnig eru bókasöfn að
færa sig enn lengra á þeirri braut að búa til sína eigin „goph-
era“ eða heimasíður á Veraldarvefnum. Með því veita þau
margháttaða upplýsingaþjónustu til sinna eigin viðskiptavina
og jafnframt til allra annarra notenda Internetsins. Stundum
er þetta gert sem nokkurs konar kynningarstarfsemi en oftar
sem þjónusta við almenning. I enn öðrum tilvikum er upp-
lýsingaþjónusta af þessu tagi lögbundin á þann hátt að upp-
lýsingar sem safnað er fyrir opinbert fé skulu gerðar almenn-
ingi aðgengilegar. Ein glæsilegasta þjónusta af þessu tagi var
unnin á Veraldarvef af Háskólabókasafni Virginíu en þar eru
ekki eingöngu veittar upplýsingar um bókasafnið og þjón-
ustu þess heldur eru þar einnig Ijósmyndir og texti sem teng-
ist listsýningum á vegum bókasafnsins. Sem dæmi er þar sýn-
ingarskrá yfir afríska list frá 1994 með litljósmyndum af lista-
verkunum á sýningunni, auk útskýringa og lýsinga í texta-
formi. Af öðrum söfnum sem veita upplýsingar í margmiðl-
unarformi í gegnum Veraldarvef má nefna Háskólabókasafn
Waterloo Háskóla í Kanada og Þingbókasafnið í Washington
sem setti upp listsýningu í beinlínuaðgangi með myndum og
skjölum frá Vatikaninu árið 1994.
Nánari upplýsingar um Internetið
Heimildalistinn sem fylgir tekur til nokkurra almennra
handbóka um Internetið fyrir þá sem eru að byrja að kynna
sér það og heimildir þess. Þarna eru talin nokkur sígild verk,
svo sem Zen and the Art of the Internet eftir Brendan Kenhoe
sem komið hefur út í þrem útgáfum og The Whole Internet
eftir Ed Krol en sú bók er nú einnig í þriðju útgáfu. Nýrri
heimildir eru þar einnig en það hugtak táknar að um er að
ræða handbækur gefnar út árið 1994. Þar eru einnig nokkrar
bækur og greinar sem tengjast sérstaklega notkun Internetsins
í bókasöfnum, þ.m.t. háskólabókasöfnum, almenningsbóka-
söfnum, sérfræðisöfnum og skólasöfnum.
Greinar um Internetið hafa birst í mörgum tölvutímarit-
um, svo sem MacWorld, PC World og Byte. Sumar greinarnar
eru skrifaðar fyrir almenning en aðrar eru um svo sérhæfð
efni að þær geta ruglað jafnvel vel þjálfaða Internet-notendur.
Mörg bókasafnatímarit svo sem Library Journal, Special Libr-
aries, School Library Journalog IFLA Journalhaíz birt greinar
um Internetið og College and Research Libraries News birtir í
hverju hefti greinar um Internet gagnasöfn og heimildir á sér-
stökum efnissviðum. Tímarit sem sérstaklega eru helguð
Internetinu og skyldum efnum eru t.d. Online Access og
Internet World sem er alþýðlegra tímarit sem kemur út mán-
aðarlega. Almenn tímarit á borð við Time og Newsweek höfðu
greinar um Intenetið 1994 og á fyrri hluta 1995 og
Newsweek hóf útgáfu á vikulegum greinum sem kallaðar eru
„Cyberscope" og fjalla um nýjustu þróun Internetsins. Dag-
blöð hafa einnig aukið umfjöllun sína um Internetið eins og
sést hefur í Morgunblaðinu síðastliðið ár. Greinilegt er að
áhuginn á Internetinu er að aukast og fleiri og fleiri eru með-
vitaðir um umfang þeirra upplýsinga og gagna sem finna má
með hjálp þessa miðils.
Dr. Sigrún Klara Hannesdóttirþýddi.
HEIMILDIR:
Braun, Eric. 1994. The Complete Internet Directory. New York : Fawcett Col-
umbine.
Bringedal, Tone. 1994. The Norwegian public libraries’ path towards the
Internet. Scandinavian Puhlic Lihrary Quarterly 27(4): 7-11.
Buckle, David. 1994. Internet: strategic issues for libraries and librarians - a
commercial perspective. ASLIB Proceedings 46(11/122) Novem-
ber/December: 259-262.
Clement. Gail P. 1994. Library without walls. Internet World September:
60-64.
8 Bókasafnið 19. árg. 1995