Bókasafnið - 01.04.1995, Blaðsíða 57

veita bæjarstjóranum bestu þjónustuna „enda varða upplýs-
ingarnar stjórn sveitarfélagsins".
Svörin segja skýrt að bókaverðir eru mjög meðvitaðir um
að allir skuli fá sem besta þjónustu en þeir eru mannlegir og
því er ekki hægt að líta framhjá því að þeir geti átt það til að
veita mönnum misgóða þjónustu. Einna athyglisverðast er
hér að hvorki kemur fram sérstaklega neikvætt viðhorf varð-
andi yngsta notandann né bæjarstjórann og að menn eru
jafnvel fúsastir til að hlú að þeim öldruðu.
Eingöngu ókeypis pjónusta?
Deila hefur staðið um það víða um heim hvort bókasöfn
eigi skilyrðislaust að tryggja jafnan aðgang allra notenda að
allri þjónustu án tillits til efnahags. í Yfirlýsingu UNESCO
um almenningsbókasöfn er skýlaus krafa um að afnot af al-
menningsbókasöfnum skuli vera ókeypis. Allir vita þó að
ekkert er til sem getur kallast ókeypis og spurningin er að-
eins hvort þeir sem nota þjónustuna eigi að borga fyrir hana
eða hvort hún eigi alfarið að koma úr sameiginlegum sjóð-
um samfélagsins. Margir bókaverðir eru ákaflega mótfallnir
því að taka greiðslu íyrir nokkurn skapaðan hlut. Þetta er eins
og kunnugt er mikið viðkvæmnismál á Norðurlöndunum og
eins og áður er nefnt er svokallað „gratis-princip“ að þeirra
mati hluti af siðfræði bókavarða. Gjarnan stendur valið um
það hvort menn vilja fremur neita notendum um þjónustu
en taka greiðslu fyrir hana.
Spurningin sem fýrst var lögð fyrir gilti um það hvort veita
ætti þeim sérstaka þjónustu sem væri tilbúinn að borga fyrir
leigubíl til að sækja gögn sem liggur á að fá.
Lögjrœðingur frd lögfrœðijyrirtœki hringir til bókasajhsins
og spyr ejtir sérstakri útgáfu af lagasafhi. Þú fmnur bókina og
segir að hún verði sett til hliðar oggeymdþar til hún verði sótt.
Nú spyr lögfrœðingurinn hvort bókasajhið vilji senda bókina
með útsendingarþjónustu. Þú segir að sajhið hafi enga slíka
þjónustu ogsendi ekki bœkur heim til fólks. Lögfraðingurinn
býður þá að borga jyrir að fá bókina, til dœmis með leigubíl.
Finnstþér að bókasajhið eigi að hafa sveigjanlegar reglur í til-
viki sem þessu?
Bókaverðir á Islandi hafa á margan hátt ólík viðhorf til
þessa máls miðað við kollega þeirra annars staðar. Mikill
meirihluti bókavarða á Islandi er hlynntur því að veita þjón-
ustu gegn gjaldi eða 83% alls hópsins og miðgildi svara er
3.89 sem sýnir hversu mjög jákvætt menn líta á þessa þjón-
ustu. Stærsti hluti hópsins er spurningunni mjög hlynntur og
merkir við hæsta gildið (5). Hins vegar er nokkur hópur sem
er þessari þjónustu andvígur og 8% svarenda svara þessari
spurningu afdráttarlaust neitandi. Þeim finnst algerlega óþarfi
Tafla 10
Sveigjanlegar reglur um þjónustu.
Miðgildi: 3,890
Frávik: 2,503
Nei, alls ekki Já, vissulega
að hafa sveigjanlegar reglur og betri þjónustu fyrir þá sem
vilja borga fyrir hana.
Hóparnir skera sig enn nokkuð úr þar sem þeir ófaglærðu
eru fúsastir til að veita sérþjónustu af þessu tagi, eða 90.3%,
en aðeins 75.7% bókasafnsfræðinga í almenningsbókasöfn-
um. Einn svaraði þessari spurningu á þann veg að hann
mundi benda þeim sem biðja um slíka þjónustu á að Ieita til
sérsafns um lagaefni. Með þessu er verið að gefa vísbendingu
um að mismunandi reglur eigi að gilda á milli sérsafna og al-
menningsbókasafna og eðlilegra sé að sérfræðisöfn bjóði upp
á þjónustu fyrir greiðslu en almenningsbókasöfn. Annar svar-
ar því til að þetta skipti engu máli. Lögfræðingurinn greiði
leigubílnum fyrir þjónustuna og þetta sé mjög algengt í því
safni sem hann vinnur.
í framhaldi af þessu var svo beinlínis spurt hvort mönnum
fyndist að söfn ættu að bjóða þjónustu gegn borgun og einnig
voru menn beðnir um að rökstyðja svarið.
Finnstþér að safiiið — auk sinnar venjulegu þjónustu — eigi
að hafa möguleika á að bjóða sérþjónustu þeim sem vilja borga
jyrir hana?
Skífuritið sýnir að þarna eru mismunandi sjónarmið ríkj-
andi. Tveir þriðju hlutar bókavarðastéttarinnar virðast því
hlynntir að veita sérþjónustu gegn borgun en einn þriðji er
því mótfallinn.
Skoðanir eru skiptar milli hópa þar sem bókasafnsfræð-
ingar á öðrum söfnum eru hlynntastir sérþjónustu, alls
74.2%, en bókasafnsfræðingar í almenningsbókasöfnum
einna síst en 61.1% þeirra er frekar hlynntur sérþjónustu.
Rökstuðningur bókavarða er á ýmsa vegu, allt frá pólitísk-
um viðhorfum og til þess sem getur kallast viðhorfsmótandi
aðgerðir, þ.e. að auka hróður safns með góðri þjónustu.
Tafla 12
Sérþjónusta gegn borgun.
■ Já
I~1 Nei
Bókasajhið 19. árg. 1995 57