Alþýðublaðið - 03.02.1967, Blaðsíða 7

Einkennilegar manngerðir
UR DAGBOK HERBERGIS-
ÞERNUNNAR. Journai d’une
femme de chambre. Frönsk frá
1963. Nýja bíó. Leikstjóri: Luis
Bunuel. Handrit: Luis Bunuel
og: Jean-Claude Carriere eftir
sögu Octave Mirbeaus. Fram-
leiðendur: Serge Silberman og
Michel Safra. 96 mín.
ibað þykir ávallt tíðindum sæta,
þegar Luis Bunuel sendir fró sér
nýja kvikmynd; þessi landflótta
maður, sem hefur alið mikinn
'hluta æviskeiðs síns sem listamað-
ur imdir oki fjárhyggju-
manna í Ameríku. Eins og títt er
um marga snillinga þessarar iist-
greinar var Bunuel hnepptur í
fjötra framleiðendanna. En Bunu-
el fékk aftur tækifæri til að sýna
snilligáfu sína oig sendi frá sér
fyrir nokkrum árum tvær myndir,
sem munu varðveitast, sem eitt af
merkilegustu afrekum kvikmynda
listarinnar. Þessar myndir voru
Viridiana og Engill dauðans. Á
eftir þeim kemur Úr dagbók her-
bergisþernunnar. Ekki er sú mynd.
eins rismikil og tvær þær fyrr-
nefndu, en hverjum veitir ekki af
að taka sér hvíld eftir að hafa gert
tvö þýðingarmikil listaverk, sem
bæði rista mjög djúpt og eru hin-
ar snörpustu ádeilur.
í upphafi þessarar myndar, þ.e.
a.s. Úr dagbók herbergisþernunn-
ar, er- þjónustustúlkan Celestine
(Jeanne Moreau) á leið til af-
skekkts sveitaseturs, þar sem hún
hyggst stunda þjónustustörf. Við
kynnumst þar ýmsum sérkenni-
legum manngerðum. Þjónninn Jós
ep (Georges Geret) er hörkutól og
sadisti. Sambúð hjónanna á sveita
setrinu er ekki upp á það bezta.
Frúin (Francoise Lugagne) er
nokkru eldri og virðist náttúru-
laus, en eiginmaðurirui. (Michel
Piccoii) leitar eftir ástum við Ce-
lestine og eftir að hafa misst hana
úr greipum sér, reynir hann við
aðra þjónustustúlku. Þá kemur
þar einnjg við sögu eigandi húss-
ins, Rambour (Jean Ozenne), furðu
leg persóna, sem yfirieitt skiptir
sér ekki af neinum nema Celes-
tinu. Hann fær hana m.a. til að
máta gamla skó, sem hann hefur
geymt hjú sér. Seinna meir finnst.
hann svo dauður í herbergi sínu
með skóna í höndunum. Hafði
hann dáið úr hjartaslagi. Þá er
nágranninn Mauger kapteinn (Da-
niel Ivernel), sem á í sífelldum
erjum við herra Monteil. En hrylli
legir atburðir eiga eftir að gerast.
Jósep ræðst á smátelpu, nauðgav
henni og myrðir hana svo á ó-
hugnanlegan máta. Celestine grun
ar, hver morðinginn sé og fær
hann settan í fangelsi, en honum
er sleppt úr haidi vegna ónógra
sannana og að lokum giftist Ce-
lestine Mauger kapteini.
Ýmsar „spekúlasjónir" hafa
komið fram varðandi mynd þessa;
einkanlega er snertir persónurn-
ar tvær, Jósep oig Celestinu, Jós-
ep er greinilega sadisti. Sumir
vilja halda, að Celestine sé það
einnig, en beri það samt ekki ut-
an á sér; lnin á að hafa ánægju af
því að sjá aðra kveijast. Til eru
líka þeir,, sem segja að hún sé í-
mynd góðleikans. Hvort tveggja
hefur við rök að styðjast. Athug-
um t.d. samskipti þeirra við stúlku
Framhald á 10. síðij.
t
□ □ □ □ o □
Hvaö er á bak viö
ófriðiim í Víetnam?
ÓFRIÐURINN í Vietnam hejur
komið miklu róti á hugi manna
um allar jarðir, svo sem vænta
má um svo sorglega atburði. —
Munu flestir þeir, sem eru and-
mgir hernaði Ameríkumanna og
Norður-Vietnama byggja and-
stöðu sína á almennum, mannleg-
um og mannúðlegum sjónarmið-
um og andúð á öllwn ófriði,
hverjir sem í hlut eiga. Mun þó
hreinræktuðum kommúnistum
koma nokkuð .annað til, því í
þeirra augum er til gott og vont
strið, eftir því hvort það þjónar
pólitískum tilgangi þeirra eða
ekki.
Hversu grimmúðleg sem ein-
stök stríð geta verið, hafa þau öll
einhver áhrif á valdajafnvægi
þjóðanna, enda venjulega til þess
gerð. Að þessu leyti er Vietnam
engin undantekning og má raunar
segja, að ófriðurinn þar liafi
meiri áhrif á stórpólitík en ætla
mætti við fyrstu sýn.
íhugun þessa máls verður að
hefjast með þeirri staðreynd, að
fyrir fáum árum töldu allir víst,
að innan skamms mundu Kínverj-
ar ráða lögum og lofum um alla
Asíu, svo og Suðaustur-Asíu og
eyjaklasa úti fyrir þeim hluta
átfunnar.
Var við því að búast, að önnur
ríki létu þetta gott heiia — eða
ekki? Þatta er hin pólitíska
spurning á balc við ófriðinn í
Vietnam.
Um hug Kínverja varð ekki ef-
azt. Þeir höfðu lagt undir sig
Tibet og ráðizt á Indland. Þeir
höjðu vakið máls á landakröfum
gegn Sovétríkjunum og fórnað
fyrir þá sök vináttu við föðurland
kommúnistabyltingarinnar.
Það er ekki nýtt, að hvítar
þjóðir skipti sér af málefnum
Asíu og leggi þar undir sig lönd.
Að vísu höfðu Bretar gefið frá
sér af fúsum vilja yfirráð Ind-
lands, Burma, Malaysíu og Singa-
pore, en Haldið Hong Kong — að
því er virðist með samþykki Kín-
verja fyrst um sinn. Frakkar létu
hrekja sig frá Indó-Kína, en fóru
þá alfarnir. Bandaríkin höjðu
lengi haft sterk ítök hér og þar,
en ekki bein yfirráið, síðan þau
gáfu Filippseyjum frelsi.
Eftir að Frakkar gáfust upp í
Indó-Kína (nánar tiltekið í Norð-
ur-Vietnam) mátti segja, að eng-
in hvít þjóð hefði bein yfirráð
yfir Asíulandi, nema Sovétrikin
í því, sem kallað er Síbería. Hins
vegar blasti við það val, að fall-
ast á alger yfirráð Kinverja í
Asíu — eða grípa til gagnráðstaf-
ana, sem reyndust þurfa að þýða
bein ítök hvítra manna á megin-
landi Asíu á nýjan leik.
Þegar litið er á þessa heildar-
þróun, þarf enginn að undrast,
þótt Bandaríkin drægjust inn í
Asíumál. Þau höfðu stöðvað kom-
miínismann í vestri með myndun
AtUmtshafsbandalagsins og þau
hlutu að láta sig einhverju skipta
málefni við austanvert Kyrrahaf.
Fyrir aldarfjórðungi höfðu Banda-
ríkjamenn verið afskiptálausir um
þennan hluta heims — en fengið
alvarlega áminningu í Pearl Har-
bour. Sambærileg kinversk sókn
var fyrirsjáanleg eftir 20—30 ár,
ef hvítir menn hefðu látið Suð-
austur-Asíu afskiptalaitsa.
Hefði slíkt afskiptaleysi — eða
einangrunarstefna ef menn vilja
það orð frekar — raunar verið
brot á samningsbundnum skyld-
um Bandaríkjamanna við ríki
eins og Filippseyjar, Suður-Viet-
nam, Malaysíu, Ástralíu og Nýja
Sjáland.
Viðspyrna Bandaríkjamanna í
Vietnam hefur haft stórpólitísk
áhrif, sem engan hejði órað fyrir
til skamms tíma. Þessi áhrif breyta.
viðhorfum hvers einasta Asíurík-
is og framtíð þeirra.
Það virðist nú óhugsandi, að
kommúnistar nái í sinar hendur
einir öllum ráðum Vietnam. Það
virðist einnig óhugsandi, að Kín-
verjar vaði yfir alla suðaustan-
verða Asíu og geri hana að sínu
áhrijasvæöi, eins og talið var víst
fyrir 2—3 árum.
Þessi grundvallaratriði valda
þm, að finna verður nýtt valda-
jafnvægi fyrir Asíu alla og það
jafnvægi hlýtur að mótast eftir
ófriðnum í Vietnam, en ekki af
óstöðvandi yfirburðum Kþwerja.
Þetta ástand breytir alveg sér-
staklega stöðu stórþjóða eins og
tfapana og Indverja, sem hljóta
að verða veigamiklir aðilar í nýju
valdajafnvægi Asíu — en sáu
fyrir skömmu fram á að verða
að lúta ógnvaldi Kínverja. Þess-
ar tvær þjóðir hafa 4 — 500 millj-
ónir íbúa, svo að ekki er um
neina smámuni að tefla.
Eyríkin, Filippseyjar, Indó-
nesía. Japan og Ástralía biía nú
við hemaðarlegt öryggi, sem var
óhugsandi fyrir 2—3 árum.
Þessa.r þjóðir gleyma ekki út-
þenslu Japana i síðasia ófriði og
þykir án efa gott að vita, að Kín-
verjar geti ekki hugsað til slíkra
landvinninga fyrst um sinn. Þarf
þó ekki að efast um, að Tíbet og
Indland séu ekki einu ríkin, sem
hugsanlegt er að Kínverjar kunni
að ásælast, enda hafa þeir hina
klassísku afsökun árásarþjóða,
fólksmergðina og nimleysi heima
fyrir.
Meginlandsríki geta ekki fagn-
að sama öryggi, hvorki Laos,
Thailand, Kórea eða Burma. —
Hins vegar hafa þau án efa auga
á atburðunum í Vietnam, og ekki
fer fram hjá þeim, að þau mundu
ofurseld Kínverjum, ef ekkcrt
annað stórveldi hefði bolmagn til
að láta til sín heyra á meginlandi
Asíu — og hefði þor til að gera
það.
Vietnam-stríðið er harmleikur.
Það er hörmulegt fyrir þjóðina,
sem býr í hinu nafntogaða landi
áratuga ófriðs. Það er líka sorg-
legt, að afkomendur hugsjóna-
manna amerísku byltingarinnar
skuli þurfa að láta lifið í tilgangs
litlum loftárásum í þessu) fjar-
læga landi. i
En svona er þessi déskotans
veröld. Því meira sem lvún breyt-
ist, því líkari verður hún sjálfri
I sér.
3. febrúar 1967 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ 7