Dagur - 12.09.1998, Síða 17

X^MT
LAUGARDAGUR 12. SEPTEMBER 1998 - 33
LÍFIÐ í LANDINU
giSg&fc
Keiko erkominn
„heim“. Áfjölmörg-
um vinnustöðum lagði
fólk niðurvinnu og
Jylgdist með útsend-
ingu frá komu þessa
frægasta hvals allra
tíma, rétt einsog að í
sjónvarpinu væri úr-
slitalandsleikurí
handbolta.
Táknar sirkusinn
breyttan hugsunarhátt
íslendinga ísamskipt-
um við náttúruna og
hverju mun þetta
breyta í umræðu um
nýtingu hvalastofna?
Dagursló á þráðinn til
nokkurra þjóðlífsfræð-
inga og innti þá álits í
þessu sérstæða máli.
Verið að gera
skepniumi óleik
„Eg treysti mér ekki til þess að
leggja vitrænt mat á Keiko-mál-
ið,“ segir Steinunn Sigurðardótt-
ir rithöfundur. „En það er verið
að gera skepnunni óleik með
þessu hnjaski, hún er varnarlaus
þolandi og ég vorkenni henni.
Að öðru leyti er þetta Spaug-
stofuhátíð og við fjölskyldan
hlægjum okkur máttlaus fyrir
framan sjónvarpið að þessum vel
„Svo mikið er víst að heimkoma
Keikós á ekkert skylt við dýravernd, “
segir Steinunn Sigurðardóttir
rithöfundur.
ijármagnaða farsa.“ - Hún segir
að sér hafi þótt sérlega fyndið að
heyra Hall Hallssonar ýja að því
að Keikó væri bandarískur þegn.
Eins væri smellið að heyra talað
um þennan þegn sem kæmi til
föðurlandsins og myndi ef til vill
hitta Ijölskyldu sína eða að
minnsta kosti Ijarskylda ætt-
ingja. Þetta hefði minnt á
barnabókina góðu Pabbi,
mamma, börn og bíll.
„Svo mikið er víst að heimkoma
Keikós á ekkert skylt við dýra-
vernd,“ segir Steinunn. „Það læð-
ist auðvitað að mér svipuð hugs-
un og Halldór Asgrímsson orðaði
í fréttum, að mörgum sveltandi
bömum mætti bjarga með öllum
peningunum sem settir eru í að
flytja Keikó nauðugan milli
heimsálfa. Annað mál er það að
þeir sem hafa getu verða að veija
þá sem ekki geta varið sig sjálfir,
hvort sem böm eiga í hlut, fólk
sem er minnimáttar af einhverri
ástæðu, eða þá dýr. Ég lít á dýra-
vernd sem göfugan málstað en
hann á ekkert skylt við firringu
einsog þá að ættleiða dýr.“
Hugsiuiarháttur
veiðimaima og
safnara
Gísli Pálsson forstöðumaður
Mannfræðistofnunar Háskóla
Islands segir að Keikó-málið
endurspegli breyttan hugsunar-
hátt, en hann hefur verið að
rannsaka Keikó-málið ásamt
samstarfsmönnum sínum og
stúdentum. „Það hefði verið
óhugsandi að sjá atburð sem
þennan gerast fyrir 15 til 20
árum. Þá var eingöngu litið á
dýr sem auðlind og fólk hugsaði
um að hafa í sig og á af þeim.
Það er reyndar ekki útilokað að
slík sjónarmið megi sætta, þ.e.
Keiko hefur
hreytt umræð-
unni
„Ég fagna komu Keikós að
mörgu leyti og ætla út í Eyjar
með 7 ára syni mínum til að
skoða dýrið, sem lék svo vel í
myndinni forðum," segir Alf-
heiður Ingadóttir, blaðamaður
og líffræðingur hjá Náttúru-
fræðistofnun íslands. „Keikó
hefur þegar breytt hvalaumræð-
unni og ég held að með komu
hans muni áherslan enn halda
áfram að færast frá hvalveiðum
yfir í hvalvænni iðnað: hvala-
skoðun, ferðamennsku og upp-
Skemmtilegar
sögur um skepnur
og fólk
„Keiko-málið er eitt allsheijar
grín, þar sem við Islendingar
erum fyrst og fremst að henda
gaman að bernsku Bandaríkja-
manna í þessum efnum. Mér
sýnist að þeir einu sem taka þetta
mál eitthvað alvarlega séu þeir
sem telja sig geta hagnast af
komu Keiko,“ segir Kristján
Kristjánsson heimspekingur og
„Hér hefur lengi tíðkast að setja
hesta og hunda á sama stall og
menn. En það hefði verið óhugsandi
til skamms tíma að þetta ætti við um
sjávarspendýr, “ segir Gisli Pálsson
forstöðumaður Mannfræði-
stofnunar HÍ.
„Ég held að fæstir fslendingar líti á
Keikó sem náttúrulegt dýr í þess
orðs merkingu, “ segir Álfheiður
Ingadóttir, blaðamaður og líffræð-
ingur.
I II ■! ■—
„Þeir einu sem taka þetta mál alvar-
lega eru þeir sem telja sig geta
hagnast afkomu Keiko, “ segir Krist-
ján Kristjánsson prófessor og heim-
spekingur við Háskólann á Akureyri.
að veiða dýr annarsvegar og
virða þau sem persónu hinsveg-
ar. Hér á landi landi hefur lengi
tíðkast að setja hesta og hunda á
sama stall og menn. En það
hefði verið óhugsandi til
skamms tíma að þetta ætti við
um villt dýr, þar með talin sjáv-
arspendýr," segir Gísli.
I mörgum frumstæðum sam-
félögum, svo sem í Afríku, Asíu
og í Suður-Ameriku, segir Gísli
tíðkast að safnarar og veiðimenn
geri veiðidýr, sem þeir nýta sér
til viðurfæris, að jafningjum sfn-
um. Líti á þau sem persónur og
hluta af þeim félagsheimi sem
þeir sjálfir eru í.
„Onnur mjög athyglisverð hlið
á þessu máli er hnattvæðingin,"
lýsingaþjónustu. Þannig gæti
hann í raun orðið sú fimm
tonna þúfa sem endanlega veltir
hvalveiðum út úr myndinni." -
Alfheiður segir líka að áhersla í
hvalarannsóknum breytist við
komu Keikós. Til þessa hefðu
hvalir fyrst og fremst verið rann-
sakaðir sem veiðistofnar, en nú
færu að vakna spurningar um
samskiptakerfi hvala, félagskerfi,
fjölskyldutengsl og fleira.
Einmitt það væri mest spenn-
andi við þessi risavöxnu spendýr.
„Ég held að fæstir Islendingar
líti á Keikó sem náttúrulegt dýr í
þess orðs merkingu. Ég held
líka að flestir Islendingar geri
sér grein fyrir að hann á ekki
HHBBIH^HHHHHHHHHHHHHHUBSSSXHflHHIHBHHMHHHBHHHMH
prófessor við Háskólann á Akur-
eyri. Hann segir að í máli þessu
megi líka greina vissa veru-
leikafirringu. Bandaríkjamenn
dragi sig í hlé frá veruleika líð-
andi stundar og gleymi sér yfir
fréttum um kvennamál Clintons
eða þennan víðfræga háhyrning.
A sama tíma sé hungursneið
austur í Rússlandi og margir hafi
ekki heldur til hnífs og skeiðar í
Bandaríkjunum sjálfum.
„Annars er ég fullur efasemda
um þessa svonefndu umhverf-
issiðfræði. í fræðiritum eru nú
segir Gísli Pálsson. „Færa má rök
fyrir því að mannlegt samfélag
hafi tekið á sig nýtt form í kjölfar
nýrrar samskiptatækni. Gjarnan
er í því sambandi bent á áhrif
gervihnattasendinga og tölvu-
tækni. Ein afleiðing þessa er að
menn skiptast á hugmyndum
þvert um heimsbyggðina. I
Keikó-málinu má sjá hvemig
svipuð stemmning hefur orðið til
beggja vegna Atlantshafsins nán-
ast án fyrirvara. Það að flytja
Keikó hingað til lands og koma
honum fyrir í Klettsvík sýnir okk-
ur markaðinn að baki þessari
starfsemi. Það skýrir að hægt hafi
verið að afla þess mikla Ijár-
magns sem hefur þurft til þessa.“
fyrir höndum frelsið í faðmi Ijöl-
skyldunnar hér við Iand eins og
búið er að telja Bandaríkja-
mönnum trú um,“ segir Alfheið-
ur og bætir við. „Þegar við sjáum
hve greiðan aðgang slík blekking
á að hugum og hjörtum Banda-
ríkjamanna - í krafti fjármagns
og fjölmiðlunar - verður manni
ljóst hversu langt frá náttúrunni
borgarbörnin þar eru komin og
hversu blessunarlega ólík þessi
samfélög þó eru, Island og
Bandaríkin. Sá lærdómur sem
við eigum að draga af þessu er
að vanda okkur vel í ráðstöfun
þess fjármagns sem fylgir
Keikó.“
farnar að koma greinar um si<
ferðisleg réttindi kartaflna. E
vitaskuld hafa kartöflur ekki si;
ferðislegar skyldur af neinu ta
og því ekki nein réttindi siðfen
isleg heldur,“ segir Kxistján. Og
hann heldur áfram. „Hér á landi
er ekki til nein þróuð umræðu-
hefð um siðfræði og stjórnmál
og það hefur komið fram í þessu
Keiko-máli. Okkur finnst gaman
af því að segja skemmtilegar
sögur um fólk og skepnur og
það hefur líka verið að gerast
síðustu daga.“