Dagur - 27.03.1999, Side 7

LAUGARDAGUR 27. MARS 1999 - 23
L/FÍÐ í LANDINU
innar, eða milli 55-60.000
manns, var mættur á Þingvelli
til að vera viðstaddur þjóðhátíð-
ina árið 1974 í tilefni af 1100
ára búsetu í Iandinu. Samkvæmt
Oldinni okkar var veður „ein-
staklega fagurt, glampandi sól-
skin og hlýr andvari. Allt var há-
tíðarsvæðið þakið fólki, vellirnir,
brekkurnar undir eystri barmi
Almannagjár og nágrennið...“
Hins vegar minnist Öldin okkar
ekkert á heimsókn her-
stöðvaandstæðinga í þjóðgarð-
inn. Þegar Olafur Jóhannesson
forsætisráðherra hóf að ávarpa
Þingvallagesti birtist hópur
fólks uppi á brún Almannagjár
með borða er á stóð: Island úr
NATO - Herinn burt.
Segir í ofbeldisannál SHA að
lögreglan hafi tekið þetta upp-
átæki býsna nærri sér og innan
tveggja klukkustunda sat mikill
hluti hópsins í fangageymslum
lögreglunnar við Hverfisgöt-
una. Lögreglan reyndist hafa
farið þarna offari og síðar
dæmdi Hæstiréttur fangelsun-
ina ólögmæta. Málið var hins
vegar engan veginn skjót-
afgreitt og til eru um 500 síður
af málsskjölum um þetta mál
og eru þau á stundum all-
skrípaleg. Rannsókn málsins
var fremur vandræðaleg og á
endanum ákvað ákæruvaldið
að málið skyldi rannsakað sem
brot á lögum um náttúruvernd
og voru menn m.a. ítrekað
spurðir af borgardómara um
gróður á brún Almannagjár:
DÓMARl: Þar setn þið stóðuð
á brún Almannagjár, telur þií að
gróðri hafi verið hætta húin?
VITNIÐ: Haraldur Guðbergs-
son: Að hvað?
DÓMARI: Að gróðri haft verið
einhver hætta búin af veru ykkar
þar?
VITNIÐ: Ég skil nú þessa
spumingu ekki.
DÓMARI: Var einhver gróður
þarna sem þið stóðuð á brún-
inni?
VITNIÐ: Ég get ekki svarað,
einfaldlega hvað er gróður. Gróð-
ur er svo víðtækt orð. Það getur
bara verið skófir jafnvel og upp i,
ja ég veit ekki hvað. Hvað er átt
við með gróður?
DÓMARI: Telur þú að þetta
hafi verið ógróið land? Telur þú
að það hafi eingöngu verið grjót
sem þið stóðuð á, eða var þama
einhver mosi eða eitthvað slíkt?
VITNIÐ: Þessu er ekki hægt að
svara, ég treysti mér ekki til að
svara þessu.
DÓMARI: Var eitthvert lausa-
grjót þama á brúninni?
VITNIÐ: Hafi verið lausagrjót
þá stóð ég ekki á lausagrjóti.
1979
Ymsir atburðir voru skipulagðir
árið 1979 til að minna á að liðin
voru 30 ár frá inngöngu Islands
í NATÓ. Almennur ótti við
kjamorkuvopn urðu til að mót-
mælum hernámsandstæðinga
voru gerð óvenju góð skil í fjöl-
miðlum. Þegar fregnaðist að von
var á herskipaflota frá Nató í
heimsókn um haustið voru mót-
mælaaðgerðir skipulagðar og var
forn hefð notuð til að sýna
Natóflotanum fyrirlitningu þeg-
ar hann sigldi að landi þann 18.
september, eins og fram kemur í
annálnum: „A sömu stundu
reisti hópur herstöðvaandstæð-
inga og magnaði níðstöng í
Laugarnesi. Sat á henni ófrýnn
alblóðugur hrosshaus en stöngin
var rúnum rist kvæði Jóns Ósk-
ars „Varið ykkur hermenn".
Hrosshausnum var fyrst beint til
herskipanna og níði snúið á
hönd bandaríska hernum og
NATO. Síðan var hausnum
beint á land upp og níðinu snúið
á stjórnmálamenn með þeim
formála - „að allir fari þeir villur
vega og enginn hendi né hitti
sitt inni, fyrr en þeir reka herinn
úr landi og segja ísland úr
NATO.“ - Síðan var hausnum
snúið mót skipunum á ný.“
Þegar skipin lögðust að bryggju
í Sundahöfn var þar fyrir öflugur
lögregluvörður enda var fjöl-
menni mætt til að standa mót-
mælafund SHA. Að fundi lokn-
um hófust væringar milli lög-
reglu vopnaðri kylfum og mót-
mælenda vopnuðum þorskhaus-
um og hænueggjum fýlltum
rauðri málningu. Segir annállinn
að þá hafi lögreglan í fyrsta sinn
frá þorláksmessu 1968 hafið al-
menna kylfubarsmíð og var fjöldi
manna handtekinn. Jafnframt
kemur fram í annálnum að:
„Atökin stóðu í einn tíma eða
svo. Þá voru þorskhausar til
þurrðar gengnir og eggin flogin
og nú hófst þóf um hina hand-
teknu... Herstöðvaandstæðingar
fengu sitt fólk laust og leystu þá
upp mótmælaflokkana. Lögregl-
unni tókst hins vegar að vernda
vígadreka hemaðarbandalagsins
gegn hinum óttalegu þorskhaus-
um, ógnandi eggjum og
eldrauðu málningu andófs-
manna.
Það komu margir bláir og
bólgnir út úr Sundahafnarátök-
unum og meðan eymslin sátu í
mönnum og reiðin út í Iögguna
voru ýmsir mjög að hugleiða
málsókn á hendur henni.
Reynsla manna af hægagangi
og fáránleika íslenskra dóms-
kerfisins í málum sem tengdust
hersetu og NATÓ varð til þess
að enginn gerði þó alvöru úr
málshöfðun. Menn nenntu ekki
að standa í þrasi næstu 5 til 6
árin við dómara Borgardóms og
Hæstaréttar um hvort gróðri á
hafnarbakkanum í Sundahöfn
hafi verið hætta búin í átökun-
um eða hvort þeir hefðu ekki af
tómri illkvittni hlaupið á kylfu
Magnúsar Einarssonar og ann-
arra laganna þjóna þar sem þeir
voru að viðra þær á bryggjunni í
algeru grandaleysi..." lóa
Það kom til mikilla átaka milli lögreglu og almennings á Austurvelli þegar Alþingi samþykkti aðild íslands að A tlantshafs-
bandalaginu þann 30. mars 1949.
Rogers, ui
handritin
Hópur mótmælenda var tekmn höndum I Sundahöfn árið 1979 en lögreglan komst
ekki leiðar sinnar þar sem herstöðvaandstæðingar höfðu myndað vegg sem lög-
reglubílarnir komust ekki f gegnum. Bjarki Elíasson féllst á að semja við mótmæl-
endursem fengu að lokum sína menn lausa.
Lögreglan stumraryfir einum mótmælanda.
*£*> STiZ SttTskoöa
\rnagarði arið W72. g /,0wm og
llerforstofuna i Ar™frö' 'irmennunUm ofan af
s-ísfisíir-—*
im oq stöðva hryðjuverkastarfsemina_-

Ta/sverð rmgulreið greip hópmn i Sundahöfn
árið 1979 þegar lögreglan tók að berja mót-
mælendur með kylfum og skipverjar að
sprauta vatni á mannfjöldann.
Á mótmælafundinum sem haldinn var í Sunda
höfn eftir að herskipin voru lögst að bryggju
voru herstöðvaandstæðingar vopnaðir þorsk-
hausum og hænueggjum fylltum rauðri máln-
ingu.

us.y wusjpsoti
5ifR( f