Dagur - 27.03.1999, Blaðsíða 18

34
LAUGARDAGUR 27. MARS 1999
Laugavegsapótek á þriðja áratugnum. Lyfsalinn og húsfreyjan voru ósammála um notkun þvottahúss-
ins og lyfsalinn greip til sinna ráða.
Lyfsalinn ungi ætl-
aði sér ekki að
láta Engeyjar-
frúna og þvotta-
konu hennar kom-
ast upp með neitt
múður. Hann sótti
hamar og fimm
stykki tveggja og
hálfs tommu nagla og spurði
hvort þær ætluðu út úr þvotta-
herberginu. Þær önsuðu engu
og þá negldi hann aftur
þvottaherbergishurðina.
Það var síðdegis hinn 26. janúar 1922 og
staðurinn var Laugavegur 18-A í Reykja-
vík. Stefán Thorarensen lyfsali var með
aðstöðu í húsinu á Ieigu undir lyfsölu
sína, en þar voru einnig leigutakar Ragn-
hildur Pétursdóttir húsfreyja (Kristins-
sonar bónda í Engey) og maður hennar
Halldór Kr. Þorsteinsson skipstjóri. I
kjallara hússins var þvottaherbergi sem
leigutakar höfðu aðgang að, en um notk-
un þess reis sú sérkennilega deila sem
dómsmál þetta snérist um.
Þetta síðdegi varð Stefán lyfsali var við
að í þvottaherberginu væri þvottakona á
vegum Ragnhildar. Þegar Stefán sá að
þvottakonan var með „þvott sem eigi væri
eign íbúa hússins" þá bannaði hann
henni að nota þvottahúsið og sagði henni
að yfirgefa svæðið.
Þvottakonan (sem aldrei er nefnd á
nafn í dómsmálinu) fór rakleiðis til Ragn-
hildar og sagði sínar farir ekki sléttar; lyf-
salinn væri með uppivöðslusemi. Þær
fóru saman niður í þvottaherbergið og
tóku til við að leggja þvott í bleyti sem
skyldi þvo næsta dag. Enn kom Stefán og
bað konurnar um að hætta þessu athæfi
sem bryti í bága við leigusamning - en
þær neituðu því snúðugt og vörðu hags-
muni sína fullum hálsi.
Þriggja stundar-
fjóraunga fangelsi
I dómsskjölum segir: „Kvaðst [Stefán] þá
mundi negla aftur þvottaherbergishurð-
ina, þar sem eigi væri hægt að læsa
henni, og spurði þvottakonuna og [Ragn-
hildi], hvort þær vildu ekki fara út áður,
en þær skeyttu því eigi, og negldi [Stef-
án] þá hurðina aftur. [Ragnhildur] og
þvottakonan virðast eigi hafa reynt að
hrinda upp hurðinni, heldur biðu þær
þar til þær gátu kallað á krakka út um
glugga, og var þá smiður sóttur og dró
hann naglana út, sem hurðin var negld
með, og sluppu þær þannig út, og höfðu
þá verið inni nær 3 stundarfjórðunga."
Ragnhildur varð að vonum reið og
sáttatilraunir reyndust árangurslausar
með öllu. Hún höfðaði þá mál gegn Stef-
áni og krafðist þess að hann yrði „dæmd-
ur í þá hegningu, sem lög frekast leyfa“
og til að greiða hæfilegar bætur að mati
réttarins „fyrir þá smán og óþægindi, sem
hann olli með þessu“. Stefán vildi ekki
minni maður vera og gagnstefndi; krafð-
ist þess að Ragnhildur yrði dæmd í sekt
„fyrir ójöfnuð þann, yfirgang og móðgan-
ir, er [Ragnhildur] hafi haft í frammi við
[Stefán] út af notkun tjeðs þvottahúss".
I dómsmálinu benti Stefán á að verkn-
aður sinn gæti ekki failið undir tilgreind
hegningarlagaákvæði, þar sem Ragnhild-
ur hefði „vel getað farið út úr þvottaher-
berginu, hefði [hún] reynt og kært sig
um, annað hvort um glugga eða með því
að hrinda upp hurð þeirri, sem negld var
aftur".
Þessi rök keypti undirréttardómarinn
eftir að hafa látið dómkvadda menn gera
tilraunir þar að lútandi og sýknaði bæði
hann og hana. Þó lá við að dómarinn
sektaði Stefán fyrir „málsýfingu" vegna
gagnstefnunnar gegn Ragnhildi, en hann
lét það eiga sig. Ragnhildur áfrýjaði hið
----------------------------Xfc^ir
snarasta og dómarar Hæst...éttar voru
henni hagfelldari. „Verður að telja að at-
ferli [Stefáns], að negla aftur hurð
þvottahússins meðan [Ragnhildur] var
þar inni, sje móðgandi fyrir hana og lýsi
megnri óvirðingu," segir í niðurstöðunni
og Stefán dæmdur til að greiða 150
króna sekt í ríkissjóðs en sæta 15 daga
einföldu fangelsi ella, og einnig 400
króna málskostnað.
Árekstur fulltrúa fínna ætta
Stefán Thorarensen var á þessum tíma
30 ára og ókvæntur. Lyfsalan var fjöl-
skyldunni nánast í blóð borin; Oddur
Iangafi hans var apótekari, Jóhann Pétur
afabróðir hans, Oddur Carl faðir hans og
einnig síðar meir Oddur Carl bróðir
hans, Oddur Carl sonur hans og Oddur
Carl bróðursonur hans! Thorarensen-fjöl-
skyldan var ótvírætt á meðal fínustu ætta
landsins, sérstaklega með velvöldum
tengingum inní Briems-ættina. Stefán
kvæntist ári eftir dómsmál þetta tvítugri
yngismey, Ragnheiði dóttur Hannesar
Hafsteins ráðherra og skálds (Hannes dó
síðar sama ár). Stefán varð með því svili
manna á borð við Geir Thorsteinsson út-
gerðarmann (tengdason Geirs Zoéga) og
Hauk Thors útgerðarmann í Kveldúlfi.
Ragnhildur Pétursdóttir, sem þarna var
41 árs gömul, var ekki síður af góðu
slekti. Hún var dóttir Péturs Kristinsson-
ar bónda í Engey og systir Guðrúnar Pét-
ursdóttur, konu Benedikts Sveinssonar,
sem á þessum tíma var í senn Lands-
bankastjóri og forseti neðri deildar Al-
þingis, en þau voru foreldrar Bjarna
Benediktssonar síðar forsætisráðherra
(en á þessum tíma piltur á fermingar-
aldri).
Maður Ragnhildar var einhver áhrifa-
mesti einstaklingur samtímans, Halldór
Kr. Þorsteinsson skipstjóri (meðal annars
hjá Geir áðurnefndum Zoega), sem siglt
hafði um helstu höf heims. Hann var
einn af stofnendum Alliance 1906,
stjórnarmaður í bæði Eimskipafélaginu
og Sjóvá og hafði árið fyrir málastapp
þetta hlotið Fálkaorðuna.
Það var því ekkert ómagafólk sem tókst
á um þvottaherbergið í húsinu við Lauga-
veg þennan janúardag árið 1922,
nokkrum mánuðum eftir heimsókn Krist-
jáns tíunda til landsins og skömmu eftir
heilmikil þjóðfélagsátök vegna rússneska
drengsins með augnsjúkdóminn, sem
Ólafur Friðriksson gerði að skjólstæðingi
sínum. Ragnhildur og Stefán voru tengd
voldugustu ættum landsins, en þvotta-
konan naut ekki einu sinni þeirrar virð-
ingar að nafns hennar væri getið.
SÖNIM
DOMSMAL
Friðrík Þór
Guðmundsson
skrifar
■ujn|9H pe njojsjeunpny eMu espj qb rnn j|puÁuj6nij iddn njo nN 0L8L uiju 6o p|0 '81 9 P|a>)S um bí>)J!S| ujos pnjou jba 'JBUOSs6jsqjocj sunpny pjjsdnsisjq j QLEL Lun jba js|9J ujos '|BPBJ|b[h J ujn|pn pB snqe>j|pfq jba BjojsjBunpny '01
■uossujjj6||bh Jjag '6 'nu ja u!pojsn|6aj6oq ujos jbc) ‘ujuioih P!a jba ujpqjssbo '8 jpjqBpiajg e AajBy j ja !ssac| BpB|qj)9g / 'nujpæASjnJijABfjiÁaa b B6u|>|jA>|Aaa 6B|8jB6Bqjjy -g ipuBpnjsnv 9 suisdjBAjnsjpæAg jnpBuinpojsjoj jnpp 'jqjppjBpjpq
BS9a b6u| -g sujspuBqujBS ||j Jepjs BUBq np|as ua uossujpíg o JnpJnöis 6o jpq jnui|9fqi!A ‘uossuubuijjj qo>|Br J|acj nj>|æjjjejs BjpjON eunjp6jne>|9g y 'pj|qsj9fu j ujas oas ‘bpja ujn||o[dspue| ep|BA pB jac| jujbsp - !pXa j jæq essacj qjas /961
b|>|!uj nu!so6n|>|aH Jn ||Bjn>|sp ua 'n|>|aH pe jjnjs ja ujjsc) pjj ua 'uinupAjpöuBa 9 Jsja nra J|æq jjssaq e 'BJjaqppjsijæsjoj sjoqx sjeig jqqpp 'sjoqi bjjb|/\| jba jbjbiq J!p9UJ 6o jjæjBfAaöug jb U9fjse>|ueq 6o ejjaqipuas ‘uoss>|!pauag jnjpg jba jb
-uuaq J!pej ssauB[>|Á9a luppsepjpH P!A U9[jsui9p 'jijjppsjnjpa jo|Q Ja jeuossipa squpuj buo>|U!6!3 z 'JnpaAepuaspg jujau puaA pecj jnjaq 6o ipjaöpues P!A epuaspg uinupBjsdnB>| 'b uj ippka Bssacj >|ne uias '6641 JBnuef '6 !JpaA9 j n[Aa j jsau
jn jsqjAajq ejjpjg • j -ga uossupr jnjpa pcj jpq 6o >|jAB[>|Aaa) uueiujepja6jn JEuossupjajs sjnjpg n6|a j jnpp jba jn6ui>|jAsnH , 'eéuii^nfseujanujjA 6o -sjöuajp juAj pojsjepjajpauj jbc) jnpjaA 6o juui p|6jAg pj6b|9jjbu>|ji jæj a|||A>|ooa j, 'Jnpeui
-jopeuipfjs uossupr ujq jeujg 6o u9f)SBpuiæA>|U)Bjj jnpjaA uossipa uuiajsjoq -ejjiacj ujs>|aj pe epuejs unui 'jq spdnex ua uinujpu nujps j|pun jeu>|aj ujbjjp epjaA ua 'jseuiauiBS uias uniejpN 6o >UAB[>|Aaa j i i-i 1 ‘jpuepnpns p JBUi|UB|SjaA
yy rua pEq , -uossupr jbujv uepjs uj|acj j ua nujsnqjeujns) sjjefg >paAjn|q JB>||nj uias uosspjnöi.s g jba6u| pecj ja suis>paA ejniqujAjj , 'spue|Sj ujesejsn sueq njp6jne>)9q e6ep jqja 6o nu|snq j jnjaspe jnp9[sJB6umuai/\| >|>|9j pcj 6o ddn
pa6 pecj jba JBpjs ua 'jnpm pecj nppju 6o pisnq jejajg n>(9Jjaq uinunjpspjjjs y 'jju>|9suuBjnujp[js pBpunjs uueq jjeq sujssnq juinj j pe jdbs jg BféuipjpqspuBi ujæquja je ejp| pe jba rnas 'uasuaqdajs |snu6B|A| jb un6Aqjep|B j j66Aq Ja pjsnn ,
Næpan. Húsið að Skálholtsstíg 7 í
Reykjavík er í daglegu tali kallað Næp-
an, en húsið sem er byggt árið 1903 á
sér merka sögu að baki. Hver er hún í
stuttu máli sagt?
Sjálfstætt fólk. Þjóðleikhúsið frum-
sýndi um sl. helgi leikgerð af Sjálf-
stæðu fólki eftir Halldór Laxnes. Fyrri
hluti verksins er Bjartur - landnáms-
maður Islands og sá síðari Ásta Sóllilja
- Lífsblómið. Hverjir fara með hlutverk
Bjarts í Sumarhúsum í þessum sýning-
um?
Tveir kaupmenn. Þorsteinn Pálsson
og Einar Örn Jónsson standa að
myndun nýs verslunarrisa með sam-
einingu þriggja verslanakeðja í eina.
Hvað keðjur eru þetta og hvað mun
hún heita?
Rocwille. f vikunni voru undirritaðir
samningar um gömlu ratsjárstöðina
Rockwille á Miðnesheiði, sem nú fær
nýtt hlutverk skv. samningum sem
undirritaðir hafa verið?
Húsvíkingur. Miklar sviptingar eiga
sér nú stað hjá Fiskiðjusamlagi Húsa-
víkur og m.a. verður togarinn Húsvík-
ingur ÞH-1 seldur. Hvað hét þessi
glæsilegi togari áður en hann komst í
eigu Húsvíkinga?
Rauðnefsstaðir og Þorleifsstaðir og fyrir
hverra hluta sakir fóru þessir bæir í eyði
árið 1947?
4. Hverjir voru það sem ráku bókaútgáf-
una Norðra á Akureyri um og uppúr
miðri öldinni?
5. Hvaða kona, þjóðkunn, tók á dögun-
um við starfi framkvæmdastjóra Ferða-
félags íslands?
6. Félag nokkurt í Reykjavík, sem er
skammstafað ÁTVR, án þess þó að
tengjast áfengissölu á nokkurn hátt.
Hvert er félagið?
7. Hvar var árið 1864 reist fyrsta bók-
hlaða landsins, sem enn stendur?
8. Gas var fram yffir miðja öldina mikið
notað sem orkugjafi í Reykjavík. Hvar
var gasstöðin í Reykjavík?
9. Hann var fæddur í Reykjavík 1925 og
var iögfræðingur, þó hann starfaði
mestan hluta ævi sinnar við önnur störf
en þó tengd menntun sinni. Hann bjó
við Dyngjuveg og átti bfl með númerinu
R - 32. Maðurinn sem hér er spurt um
lést 1990. Um hvern er spurt?
10. Hvar á landinu var Auðunarstofa?
2. Friðrik Páisson, fráfarandi forstjóri
SH, er Húnvetningur að ætt og uppruna.
En hverjir voru tengdaforeldrar, bæði af
einum helstu valdaættum landsins?
3. Hvar á Suðurlandi eru eyðibýiin
LAND OG
ÞJÓD
1. Grótta var forðum ysta tá Seltjarnar-
ness, en er nú eyja sem grandi tengir
við meginlandið. Hvenær breyttist þetta
með þeim hætti sem hér er lýst?