Dagur - 08.04.2000, Blaðsíða 7

LAUGARDAGUR 8. APRÍL 2000 - 23
hér var í upphafi síðasta áratugar,
þá mældist ég í hópi vinsælustu
ráðherra í könnunum Gallup. Nú
er öldin önnur og sem betur fer
þarf þjóðin ekki lengur að hafa
áhyggjur af atvinnuleysi og
kreppu, að minnsta kosti ekki
þessa stundina, og því eiga fram-
kvæmdir eins og stóriðjufram-
kvæmdir ekki mikinn hljóm-
grunn, en það er oft betra að
huga að framtíðinni. Ovinsældír
sem ég hef fengið á mig vegna
þessara framkvæmda hafa engin
áhrif á mig. Stjórnmálamaður
sem eingöngu hugsar um vin-
sældir sínar og útlit og lætur allar
gerðir sínar ráðast af því mun
ekki skila miklum árangri í starfi
ráðherra. Farsæll ráðherra sem
ekkert gerði eru eftirmæli sem ég
sóttist ekki eftir.
Eg er sannfærður um að þau
umdeildu mál sem ég barðist íyrir
í ráðherratíð minni séu þau mál
sem mestu muni skila þjóðinni
þegar fram líða stundir. Aðalatrið-
ið er að hafa sannfæringu fyrir
því að verið sé að gera rétt. Ég
hafði þá sannfæringu og það
hjálpaði mér mikið í þeim leiðind-
um sem það óneitanlega er að fá
slæma útreið í skoðanakönnun."
Sannfæringá að ráða
- En er ekki einmitt hætta á þvt'
að stjómmálamenn láti stjómast
af skoðanakönnunum af ótta við
að glata vinsældum?
„Það er mikil hætta, en ég ein-
setti mér það strax að láta ekki
stjórnast af þeim því þá vissi ég
að ég kæmi fáu í verk. Ég lærði
margt af því að verða ráðherra.
Ég var tiltölulega nýbyrjaður
þegar tekin var ákvörðun um að
reisa álver á Grundartanga, það
var mitt að fylgja þeirri ákvörð-
un eftir og berjast fyrir fram-
kvæmdunum. Fyrir vikið bárust
mér hatursbréf og jafnvel lífláts-
hótanir. Til stóð að Hvalfirðing-
ar kæmu akandi í bflalest að
heimili mínu til að gera að mér
aðsúg en af því varð þó ekki.
Fyrir stjórnmálamann sem vildi
ekki baka sér óvinsældir og var
tiltölulega nýbyrjaður í starfi
hefði verið þægilegra að hætta
við þessi áform. En ég er bara
ekki þannig maður. Ég var ekki
að velta vinsældunum mikið fyr-
ir mér heldur ákvað að vinna að
þeim málum sem ég hafði sann-
færingu fyrir og taldi geta skilað
þjóðinni miklu.“
- En átti mótbyrinn ekki stóran
þátt í þvi að þú ákvaðst að hæita
í pólitík?
„Nei, hins vegar spurði maður
sig vissulega oft að því hvort það
væri þess virði að vera að berjast
fyrir málum sem maður hafði
trú á og leggðu grunn að varan-
Iega bættum lífskjörum þjóðar-
innar og á móti kæmi ekkert
nema vanþakklæti. Það er hins-
vegar hlutverk stjórnmálamann-
anna að veita leiðarljós og varða
leiðina til framtíðar. Um þá leið
geta hinsvegar verið skiptar
skoðanir en hver og pinn stjórn-
málamaður verður að láta eigin
sannfæringu ráða því fyrir
hverju hann vill berjast. En það
voru ckki þessi mál sem úrslit-
um réðu um ákvörðun mína og
fjölskyldunnar að ég drægi mig í
hlé frá stjórnmálunum. Ég var
búinn að vera tuttugu og fimm
ár í pólitík og margir orðnir
þreyttir á mér og ég orðinn leið-
ur á mörgu og mörgum, því
spurði ég sjálfan mig að þvf hvað
ég ætti að vera lengi f þessu
enn. Ég hefði getað setið eitt
kjörtímabil enn og svo hugsan-
lega orðið formaður Framsókn-
arflokksins í fjögur til fimm ár.
Þá væri ég orðinn hálfsextugur
og hvað tæki þá við? Sennilega
enn meiri Ieiðindi og jafnvel
orðinn fangi eigin ákvarðana. Þá
hefði kannski einhver komið og
séð hversu aumur ég var orðinn
og aumkað sig yfir mig og boðið
mér sendiherrastarf. Þreyttur og
leiður sendiherra er starf sem
heillar mig ekki. Ég vil vera á ís-
landi því hér er best að vera, hér
eru mínar rætur. Ég er á þessum
tímapunkti á ævi minni í mjög
góðu starfslegu þreki til að
takast á við ný verkefni og af
þeim er nóg hér f bankanum. Ég
er sannarlega ekki að fara í þetta
starf til að setja tærnar upp í
Ioftið og bíða eftir að verða sjö-
tugur. Þetta starf er hluti af
starfsferli mínum. Pólitíkin er
að baki, skemmtilegur, lærdóms-
ríkur og um margt árangursríkur
tfmi. Nú hefst nýr tími í nýju
starfi."
Sé ekki eftir neinu
- Nú er gjörbreytt áætlun uppi í
sambandi við virkjanir á Austur-
landi sem var eitt helsta baráttu-
mál þitt í ráðherratíð þinni.
Varstu ekki að veifa röngu tré?
„Oll mál geta tekið óvænta
stefnu hvort sem þau eru stór
eða smá. Virkjana- og álmálið á
Austurlandi hefur tekið allt aðra
stefnu en ég átti von á og útilok-
að var að segja fyrir um. Nú er
ég ekki í návígi við málið og
þekki því ekki hvað hefur gerst í
einstökum smáatriðum. Því
treysti ég mér ekki til að leggja
mat á það sem gerst hefur. Enda
ekki mitt þar sem ég er hættur
og á því síður en nokkur annar
að tjá mig um málið, treysti því
einfaldlega að áfram verði
vel haldið á því máli. Því
hér er um eitt stærsta
byggðamál að ræða sem
upp hefur komið í seinni
tíð og mun hafa veruleg
áhrif á Austurlandi sem og
í landinu í heild, því það
leggur grunn að varanleg-
um lífskjarabótum fyrir Is-
lendinga alla.
Það hefði auðvitað eng-
inn stjórnmálamaður,
stjórnmálaflokkur né ríkis-
tjórn farið af stað með
svona umdeilt og stórt mál
eins og Eyjabakkamálið
nema hafa fulla sannfær-
ingu og trú á því að það
gæti gengið upp. Ég hafði
þá sannfæringu og hef
enn.“
- En varstu ekki varaður
við þvt að það þyrfti að
byggja stærra ver?
„Allar tölur sem ég sá
um hagkvæmni af bygg-
ingu 120 þúsund tonna ál-
vers sýndu arðsemi sem
Ijárfestar ættu að vera
mjög vel sáttir við. Það
kemur mér þess vegna á
óvart þegar menn telja að
arðurinn af slíku álveri sé
ekki nægjanlegur og ekki
síst í ljósi þess að nú höf-
um við fengið reynslu af
rekstri lítilla álvera hér á
landi, Isal lengst af rekið
með miklum hagnað en
var ekki nema 100 þúsund
tonn og nú Norðurál 60
þúsund tonn. Það var
alltaf vitað að menn þyrftu
að stíga stærri skref en þau
verða ekki stigin nema að
undangengnu mati á um-
hverfisáhrifum og öðrum
virkjunarkostum fyrir aust-
an. Það er mun skynsam-
legra að byrja að reisa 120
þúsund tonna álver og
stækka síðan við sig í stað
þess að stíga stóra stökkið
strax í upphafi. Stórar
framkvæmdir, eins og 240
þúsund tonna álver, reyna
mjög á efnahagslffið. Ég
er til dæmis sannfærður
um að á sínum tíma ætl-
uðu menn sér um of með
áldraumum á Keilisnesi, það var
áform sem var óframkvæman-
Iegt og íslenskt efnahagslff hefði
ekki þolað það. Það er mun vit-
urlegra að fara í þessar fram-
kvæmdir í smærri áföngum
fremur en risaframkvæmdir sem
„Ég er sannfærður um að
þau umdeildu mál sem
ég barðist fýrir í ráð-
herratíð minni séu þau
mál sem mestu muni
skila þjóðinni þegar fram
líða stundir. Aðalatriðið
er að hafa sannfæringu
fýrir því að verið sé að
gera rétL Ég hafði þá
sannfæringu og það
hjálpaði mér mikið í
þeim leiðindum sem það
óneitanlega er að fá
slæma útreið í skoðana-
könnun.“
geta sett efnahagslífið í upp-
nám.“
- Er eitthvað sem þú hefðir
viljað gera öðruvísi í starfi þtnu
sem ráðherra og hvað finnst þér
standa upp úr?
„Auðvitað eru það einhver
smáatriði sem maður hefði vilj-
að gera öðru vísi en í öllum að-
alatriðum er ég sáttur. Það er
tvennt sem ég vildi nefna sem
mér er minnisstætt. Að rjúfa þá
kyrrstöðu sem hafði verið í orku-
frekum iðnaði á undanförnum
áratugum með byggingu álvers-
ins á Grundartanga, stækkun ál-
versins í Straumsvík og stækkun
Járnblendiverksmiðjunnar á
Grundartanga. Þetta voru tfma-
mótasamningar, ekki síst í Ijósi
þeirra gríðarlegu áhrifa sem þeir
höfðu á íslenskt efnahags- og at-
vinnulíf. Hitt eru þau atriði sem
snúa að fjármagnsmarkaðnum,
en á honum hafa á síðastliðnum
fimm árum orðið róttækari og
stórstígari framfarir en nokkru
sinni íyrr. I fimmtán ár töluðu
menn um að sameina fjárfest-
ingalánasjóðina en ekkert gerð-
ist. Mér tókst það með góðri að-
stoð ríkisstjórnarinnar. Fjárfest-
ingarbanki atvinnulífsins varð til
og olli hér straumhvörfum í
samkeppni á markaðnum sem
hefur skapað fólki og fyrirtækj-
um betri og ódýrari þjónustu en
áður var og þegar hann var seld-
ur fékk þjóðin 15 milijarða fyrir
hann, verðmæti sem margir töldu
lítils virði og vildu setja inn í
bankana. Það er því gaman að
fylgjast með því núna að allir þeir
sem harðast börðust gegn þessari
breytingu lofa hana mest núna og
eru hreyknir af því að komast í
samstarf við þetta framsækna fyr-
irtæki sem FBA er.
í tíu ár töluðu menn um að
breyta ríkisviðskiptabönkunum f
hlutafélög en ekkert gerðist fyrr
en í ráðherratíð minni. Hvorki
Landsbanki né Búnaðarbanki
höfðu nokkru sinni skilað eig-
endum sfnum arði, en nú eftir
breytinguna skila þeir fólkinu í
landinu arði svo hundruðum
milljóna skiptir. Gjörbreytt
rekstrarskipulag, nýir stjórnend-
ur og breyting yfir í hlutafélög
ásamt skráningu á Verðbréfa-
þinginu hefur þýtt að verðmæti
þjóðarinnar í þessum fyrirtækj-
um hefur aukist um tugi millj-
arða króna. Þegar ég horfi til
baka er ég mjög ánægður að
hafa beitt mér fyrir þessum
breytingum. Ég sé ekki eftir
neinu.“
Enginn endapunktur
- Stundum er talað um starf
seðlabankastjóra eins og það sé
með ómerkilegri snobbstörfum í
þjóðfélaginu.
„Ef sú mynd sem menn hafa
af bankanum er sú sem þú
bendir á þá er hún röng. Það er
mjög mikilvægt að breyta þeirri
mynd, við erum að vinna að því
og ætlum að gera enn meira til
þess. Hingað koma skólanem-
endur til að kynna sér starfsemi
bankans og bankinn þarf að gera
meira af því að kynna sín mál út
á við svo fólk átti sig á því hvaða
hlutverki hann hefur að gegna.
Það hefur vissulega margt
verið sagt um Seðlabankann í
niðrandi merkingu og þeir sem
það gera tala af mikilli
vanþekkingu. Ég var yfir-
maður bankans í fimm ár
en þegar ég kom hingað
til starfa áttaði ég mig
enn betur á því en áður
hversu mikilvægu hlut-
verki bankinn hefur að
gegna við stjórn efnahags-
mála. A næstunni mun
reyna mjög á bankann í
samstarfi við ríkisstjórn-
ina við að takast á við
þensluna í þjóðfélaginu."
- Hefurðu áhyggjur af
þemlu í þjóðfélaginu?
„Já, ég hef það. Það eru
viss hættumerki á lofti en
ég held samt að við mun-
um ná tökum á efnahags-
málunum. Verðbólga hefur
vaxið en með vaxtahækk-
ununum sem hafa bein
áhrif á gengið tel ég að
okkur muni takast að hafa
hemil á henni.“
- Hvað ætlarðu að sitja
lengi í stól Seðlabanka-
stjóra?
„Það veit enginn ævi
sína fyrr en öll er og ég hef
ekki sett mér nein tíma-
mörk í þeim efnum. Aðal-
atriðið er að ég ætla að
vera í starfinu meðan ég
hef kraft, getu og ánægju
af að sinna því, hef gaman
af því og tel mig geta feng-
ið einhverju áorkað. En
starf seðlabankastjóra þarf
ekki að vera endapunktur
á mínum starfsferli."
- Utilokarðu að þú snúir
aftur í pólitík?
„Maður á aldrei að úti-
loka nokkurn hlut. I apr-
ílgabbi á Vísir.is var sagt
að ég væri að snúa aftur í
pólitík. Það hringdu í mig
tveir félagar mínir. Annar
þeirra sagði að þetta væri
sérlega gott og skynsam-
legt hjá mér en hinn sagði
mig vera kolruglaðan að
ætla aftur í þessa
úlfagryfju. Ég er í Seðla-
bankanum núna og kann
þar afskaplega vel við mig
og engar breytingar eru
þar væntanlegar."
„Ég er sannartega ekki að fara iþetta starf til að setja tærnar upp í loftið og biða eftir að verða
sjötugur. Þetta starf er hluti af starfsferli mínum"