Dagur - 29.09.2000, Blaðsíða 13

■ I
12- FÖSTUDAGUR 29. SEPTEMBER 2000
FRÉTTASKÝRING

FÖSTUDAGUR 29. SEPTEMBER 2 000 - 13
FRÉTTIR
Koma engiit skip
Verulegar seinkanir á
Kínasmíðuðiun skip-
um og ekkert skip
komið þaðan enn.
Ráðgjafar, Útflutn-
ingsráð og utanríkis-
ráðuneyti sæta ámæli
fyrir að reyna að koma
allri nýsmíði skipa til
útlanda. íslendingar
glima við það vanda-
mál að þeir reynast
ekki samkeppnishæfir
í verði.
Samkeppnisstaða íslenskra skipa-
smíðastöðva er betri en gefið hef-
ur verið í skyn undanfarin miss-
eri, m.a. af opinberum aðilum.
Nýlega kom nýtt 116 brúttólesta
skip til Þórshafnar, neta- og drag-
nótabáturinn Geir ÞH-50, sem
smíðaður er hjá Osey í Hafnar-
firði. Verð skipsins er 96 milljón-
ir króna og segir útgerðarmaður-
inn að skipið sé litlu dýrara, en ef
það hefði verið smíðað í Kína.
Hins vegar væri vitað um gæði
skipasmíða á Islandi, en alls ekki
í Kína og eins hefði afhendingar-
tími staðist, en því færi víðs Ijarri
í Kína eins og nýleg dæmi sönn-
uðu. Ekkert skip hefur verið af-
hent þaðan og virðist afhending
þeirra vera afstætt hugtak hjá for-
svarsmönnum skipasmíðastöðv-
anna og ráðgjöfum þeirra. Þannig
átti að afhenda Fossá, kúfiskskip
til Hraðfrystistöðvar Þórshafnar, í
vor, skipið fór fyrst í reynslusigl-
ingu nýverið og því óvíst að það
verði komið til landsins á þessu
ári. Það verður fyrsta skipið frá
Kína sem kemur hingað. I gær-
morgun var sjósett 68 metra langt
skip í Kína fyrir Örn Erlingsson
sem á að heita Guðrún.
I Kína eru um þessar mundir í
smíðum 16 skip fyrir Islendinga,
þar af 10 raðsmiðaskip um 130 til
140 tonn að stærð og verð þeirra
um 50 milljónir króna, sem auð-
vitað er ótrúlega lágt. Samning-
arnir eru hins vegar gerðir í doll-
urum. Gengi hans var 72 krónur
við undirskrift samninga en er
kominn upp í 86 krónur í dag og
því hefur verð bátanna hækkað
um 20%! En skipin fást ekki af-
hent og tíminn líður. , ._
í Chile eru þijú skip í smíðum,
og afhendingu þeirra hefur ein-
nig seinkað verulega. Vel Þekkt
er seinkunin á hafrannsóknar-
skipsinu sem nú er komið til
landsins. Nótaskipið Ingunn AK
sem smíðað er fyrir HB á Akra-
nesi reyndist of þungt þegar það
var sjósett, en samið var við
skipasmíðastöðina um lengingu
og kemur hún að mestu upp í
þann kostnað sem skipasmíða-
stöðín hefði annars þurft að
greiða vegna dráttar á afhend-
ingu.
Ráðgjafar hafa hagsmiina að
gæta
Ingólfur Sverrisson hjá Samtök-
um iðnaðarins segir að enginn
viti í dag hvenær skipin komi frá
Kína. Ráðgjafi hjá Ráðgarði hafi
sagt honum að fólk átti sig ekki á
því að verkþekking í Kína sé á
háum stalli og þeir væru ekki að
bjóða í verk ef þeir treystu sér
ekki til að ljúka þeim á umsömd-
um tíma. Það stangast á við
veruleikann að dómi Ingólfs sem
minnir á að eitt skipanna hafi átt
að afhenda í byrjun þessa árs, en
það sé ekki komið enn og enginn
viti hvenær það komi.
„Einn kaupendanna hefur sagt
við mig að hann hafi aldrei Ient í
eins miklum vandræðum eins og
að útskýra fyrir Kínverjunum
auðveldustu atriði við frágang og
niðursetningu tækja sem þeir
vita ekki hvaða hlutverki þjóna.
Verkþekkingin er ekki til staðar
þó annað sé fullyrt. Þeir eiga eft-
ir að ganga frá þessum skipum,
og á meðan þeir kunna það ekki
þarf engan að undra þótt afhend-
ing tefjist. Þetta er grafaavarlegt
mái. Starfsmenn ráðgjafastofa
eins og Ráðgarðar, Skipatækni og
Skipasýnar veita hlutlausa ráð-
gjöf um endurnýjun, en mér
finnst það augljóst að síðan
breytist ráðgjöfin í hreina sölu-
mennsku þegar kemur að smíða-
stað. Vegna þess hversu hart
þessir aðilar ganga fram í því að
koma þessum smíðum til Kína
hafa þeir hagsmuna að gæta.
Enda fara þeir ekki til Óseyjar,
Stáltaks, Þorgeirs og Ellerts eða
annarra íslenskra skipasmíða-
stöðva og spyrja hvernig þeir geti
Ieyst úr málinu. Svo heldur Ut-
flutningsráð ráðstefnu um við-
skipti við Kína sem í sjálfu sér er
ágætt mál. Það vakti þó sérstaka
athygli þeirra sem vilja efla ís-
lenskan skipaiðnað að þarna var
eindregið hvatt til þess að beina
skipasmíðum til Kína, og til þess
hafa menn stuðning utanríkis-
ráðuneytisins. Starfsemi Útflutn-
ingsráðs hefur að stórum hluta
verið kostuð af íslenskum iðnfyr-
irtækjum um árabil. Ráðinu
finnst það eiga að vera ofarlega á
verkefnalista sfnum að koma úr
landi fyrirhuguðum verkefnum í
skipasmíðum eða á öðrum svip-
uðum sviðum, t.d. til Kína. Það
er erfitt fyrir okkur að sannfæra
menn um ágæti íslenskrar skipa-
smíði á sama tíma og við þurfum
að berjast við „ráðgjafa“, Útflutn-
ingsráð og utanríkisráðuneyti í
sama máli."
Að öllu þessu athuguðu segir
Ingólfur því ekki að furða, þótt
menn velti fyrir sér hvort um sé
að ræða samstillt átak um að fly-
tja allar skipasmíðar til fjarlægra
landa, en huga ekki sem skyldi að
öllu því sem máli skiptir - bæði
fyrir útgerðir og skipaiðnað á Is-
lapdi.
Nóg að gera þegar nýtt skip
kemnr
Öm Friðriksson, formaður Félags
járniðnaðarmanna, segist alls
ekki geta dæmt um það hvar
verkþekking Kínverjanna liggi, til
þess skorti hann vitneskju. En
þegar verkin, hvert af öðru fari úr
landinu, séu skipasmíðarnar hér-
lendis smám saman að missa nið-
ur verkþekkinguna. Nú séu næg
verkefni fyrir járniðnaðarmenn,
og eðlilegt ástand í þessari iðn-
grein. Það þurfi ekki mörg ár í
viðbót til þess að þekkingin verði
ekki fyrir hendi lengur.
„Við vitum að það er alveg sama
hvort nýsmíði kemur frá Chile,
Póllandi, Spáni eða annars stað-
ar, þá er byijað á því þegar skipið
kemur til landsins að vinna upp
ýmsa galla og frágangsmál sem
alls ekki eru í lagi, og oft eru
þessar lagfæringar töluvert mikl-
ar og geta kostað einhverjar rnillj-
ónir króna. Eftir að nýja hafrann-
sóknarskipið Árni Friðriksson
kom til landsins voru menn í mik-
illi vinnu í langan tíma við að
Ekkert skip hefux
verið afhent Jjaðan og
virðist afhending
þeirra vera afstætt
hugtak hjá forsvars-
mönnum skipasmíða-
stöðvanna og ráðgjöf-
um Jjeirra. Þannig átti
að afhenda Fossá,
kúflskskip til Hrað-
frystistöðvar Þórs-
hafnar, í vor, skipið
fór fyrst í reynslnsigl-
ingu nýverið og Jiví
óvíst að það verði
komið til landsins á
þessu ári.
koma hlutum í það form sem þeir
áttu að vera í, og voru þó búnir að
greiða fyrir samkvæmt smíða-
samningi. Við þekkjum það í
málmiðnaðinum að þegar nýtt
skip kemur er nóg að gera. En við
erum ekki samkeppnisfærir í
verði og það er fyrst og fremst
ástæðan fyrir því að svo margir
leita til Kína vegna nýsmíðar
skipa. En meðvirkandi er mikil
ofurtrú á útlandinu, „ segir Örn.
Ódýrara vmnuafl ræður úr-
slitum
Bárður Halldórsson, skipaverk-
fræðingur hjá Skipatækni, sem
teiknað hefur skip sem Kín-
verjarnir eru að smíða, segir Kfn-
verja búa að langri hefð í skipa-
smíðum og sé þriðja mesta skipa-
smíðaþjóð heims og því sé ekki
hægt að efast um verkþekkingu
þeirra.
„Þeir eru að fara inn á nýja
braut að byggja flókin fiskisldp
fyrir íslendinga og öðru vísi en
þeir þekkja. Það tekur sinn tíma
að komast inn í það. Það er hluti
af skýringunni af hverju skipin
eru ekki afhent á réttum tíma en
t.d. stöðvast smfði skips fyrir Örn
Erlingsson vegna fjárhagsmála
hér heima í átta mánuði. En því
er ekki að leyna að Rínverjarnir
hafi einnig vanmetið smíðatíma
skipanna. En það sem ég hef séð
til þeirra lofar góðu og reynsla
t.d. Norðmanna af því að smíða
olíuskip í Shanghai er sú að ef
þeim eru gefnar nógu góðar
smíðalýsingar og teikningar sem
skilgreina allt, þá fáist það sem
beðið er um. Þeir hafa smíðað
flókin herskip, og eru enga stund
að því. En iágt verð Kínverjanna
byggist fyrst og fremst á mun
ódýrari vinnukrafti, stærri skipa-
smíðastöðvum og meiri sérhæf-
ingu,“ segir Bárður.
Hann segir Skipatækni vera
með tvö skip í smíðum í Chile, og
smíði þeirra hefur dregist mjög
mikið. Það er fyrst og fremst
vegna reynsluleysis Kínverja við
að smíða svo flókin skip. En skýr-
ingar á drætti í þessum löndum
er einnig að leita til þess að Is-
lendingar eru að þrýsta á um allt
of stuttan smíðatíma. „Eg held að
menn séu búnir að gleyma seink-
unum sem átt hafa sér stað í Nor-
egi, Póllandi og Spáni,“ segir
Bárður Halldórsson.
Friðrik Arngrímsson, fram-
kvæmdastjóri LIÚ, segir verðtil-
boð Kínverjanna meginástæðu
þess að útgerðarmenn leiti þang-
að. Það sé ekki neinn vafi á því að
útgerðarmennirnir fái eins góð
skip og útboð segi til um. Þegar
fyrstu skuttogararnir hafi verið
smíðaðir í Japan á áttunda ára-
tugnum hafi margur haft miklar
efasemdir um gæði þeirra, en
annað hafi svo sannarlega komið
í Ijós.
„Ef við stöndum okkur hvað
varðar val á búnaði og í undir-
búningi þá geta Kínverjarnir gert
þetta allt saman og örugglega
jafnvel og íslenskar skipasmíða-
stöðvar, en fyrir mun lægri upp-
hæð. Minna má á að hafrann-
sóknarskipið fékkst smíðað í Chile
og það var hundruð milljóna króna
sparnaður miðað við tilboð hér-
lendis,“ segir Friðrik Arngrímsson.
Útboðsgögn send til Kóreu
Gullberg á Seyðisfirði er ein þeirra
útgerða sem er að láta smíða 53
metra langan og 13 metra breiðan
ferskfisktogara í Kína og kemur
skipið í stað eldra skips, Gullvers
NS. Aðspurður af hverju Seyðfirð-
ingar hafi valið að láta smíða skip-
ið í Kína segir Adólf Guðmunds-
son, framkvæmdastjóri, að tekið
„Reynsla Norðmanna
af Jjví að smiða oliu-
skip í Shaughai er sú
að ef Jieim eru gefnar
nógu góðar smíðalýs-
iugar og teikniugar og
skilgreina allt, þá fá-
ist það sem beðið er
um. Þeir hafa smíðað
flókin herskip, og eru
enga stund að því. En
lágt Kínverjanna bygg-
ist fyrst og fremst á
mun ódýrari viiiiiu
krafti, stærri skipa-
smiðastöðum og meiri
sérhæfingu.“
hafi verið lægsta tilboði og saman-
burðurinn hafi staðist í öllum meg-
inþáttum.
„Islenskri skipasmíðastöð,
Stáltaki, var gefin kostur á að
bjóða í verkið en auk þess var verk-
ið boðið út í Póllandi, Spáni og
Noregi auk Kína og athugaðar voru
skipasmíðastöðvar í Kóreu. Kín-
verska tilboðið var langlægst, en
ekkert var til sparað í smíðalýsing-
unni. Ég veit að allir þeir sem eru
að láta smíða fyrir sig skip í Kína
telja sig ekki hafa fengið sambæri-
leg verð á íslandi. Samherjamenn
létu byggja skrokkinn á Vilhelm
Þorsteinssyni í Póllandi, en Iétu
ganga frá honum í Noregi. Það er
örugglega ekki að ástæðulausu. Eg
vil benda á að það er bæði Kínverj-
unum og þeim sem eiga að af-
henda ýmsis tæki sem og þeim sem
eiga að sjá um fjármögnum að
kenna, að afhending skipanna
tefst. En það er Ijóst að það þarf að
teikna meira fyrir Kínverjana en
gert er hér á íslandi, og þá er bara
að gera það. Við vitum að hverju
við göngum og höfum Iært af því
sem er að gerast þarna úti. En við
fáum samanburðinn þegar fyrsta
skipið kemur heim. Afhending hér
heima er heldur eldd 100%. Við
gengum gegnum ákveðinn hrylling
með Hríseyjarferjuna og það væri
hægt að draga fram fleiri dæmi. En
viðskipti okkar við íslenskar skipa-
smíðastöðvar eru góð hvað varðar
viðhald, breytingar og endurbætur
þó allar tímaáætlanir hafi ekki
staðist þó verkefnin væru ekki
stór,“ segirAdólf Guðmundsson.
„Hafa ekld hunds-
vit á £liigrekstri“
Mismimim, vankuii-
átta og hull eru orðiu
sem framkvæmda-
stjóri Mýflugs velur
RUdskaupum. Hægt
að kæra ef menu telja
flugútboðið ólöglegt
segir verkefnisstjóri
Rikiskaupa.
Ríkiskaup hafa ekki hundsvit á
flugrekstri. Þetta segir Leifur
Hallgrímsson, framkvæmdastjóri
Mýflugs, vegna útboðs á áætlun-
ar- og sjúkraflugi. Útboðið virðist
aðeins til málamynda. Einungis
eitt félag getur með góðu móti
uppfyllt skilyrði Ríkiskaupa aá
mati Leifs.
Framkvæmdastjóri Mýflugs
segir að veigamiklar breytingar
hafi verið gerðar á síðustu stun-
du á útboðinu sem minni flug-
rekstraraðilar geti ekki brugðist
við. Þegar borin hafi verið upp
mótmæli vegna þessa hafi svör
Ríkiskaupa verið að fyrirtækin
gætu skipt um flugvélaflota og
breytt áherslum. Timinn til að
framkvæma breytingarnar sé
hins vegar allt of stuttur. „Ég segi
að þetta sé eins og að blása til
100 metra hlaups. Einn eða
hugsanlega tveir aðilar fá að
byrja við 80 metra markið en
hinir þurfi að byrja á ráslínu,"
segir Leifur.
Hann segist ekki sjá annað en
að um hreint málamyndaútboð
sé að ræða: „Það að gera út flug-
vél er ekki eins og að gera út
hópferðabil. Þú skiptir ekkert
um flugvél í rekstri á einum til
tveimur mánuðum. Að taka nýja
flugvél og þjálfa áhöfn á hana og
fá öll leyfi, tekur að lágmarki
hálft til eitt ár.“
747 í innanlandsflttg?
Það segir sig sjálft að sá sem
Leifur vísar til að þurfi aðeins að
hlaupa 20 metra í þessu 100
metra kapphlaupi hlýtur að vera
Flugfélag Islands. Þó tekur Leif-
ur fram að hann sé með gagnrýni
sinni ekki að hnýta í Flugfélag Is-
lands, íslands-
flug eða aðra
samkeppnisað-
ila í flugrekstri
heldur sé eink-
um við Ríkis-
kaup að sakast
og þá embætt-
ismenn sem
skrifa útboðið.
„Við skiljum
t.d. ekki að
gerð sé krafa
um 16 manna
flugvélar í áætl-
unarfluginu út
frá Akureyri. Ég spurði á fundi
með Ríkiskaupum, af hverju 16
manna, af hverju ekki 15 eða 19?
Það vill nefnilega þannig til að
engar 16 manna flugvélar eru
framleiddar í heiminum. Það eru
til níu manna, 15 manna og 19
manna en Pétur Pétursson svar-
ar að allt eins sé hægt að snúa
spurningunni við og spyrja af
hverju ekki 16? Það er engin
lógík í þessu. Gerð er krafa um
16 manna vélar á Iegg þar sem
meðalfjöldi farþega er innan við
5. Það er nákvæmlega eins og að
Flugfélag Islands myndi fara að
nota Boeing 747, þ.e.a.s. 500
manna vél, til að fljúga frá
Reykjavík til Akureyrar. Þeir yrðu
með svona 10% nýtingu og ríkið
myndi borga mismuninn. Hvaða
bull er þetta?“ spyr Leifur.
Leifur nefnir margt fieira sem
dæmi um „skrípaleikinn“. T.d.
skýli yfirvöld sér bak við að verk-
ið sé boðið út á öllu Evrópska
efnahagssvæðinu en minna fari
fyrir því að þess sé krafist í út-
boðinu að áhafnir búi yfir góðri
íslenskukunnáttu. „Vinnubrögð
Ríkiskaupa lýsa bæði vanþekk-
ingu og mismunun. Þeir sem
skrifuðu þetta útboð hafa ekki
hundsvit á flugrekstri,“ segir
Leifur.
Vel unnið útboð
Pétur Pétursson, verkefnisstjóri
hjá Ríkiskaupum, vísar gagnrýni
Leifs um slæleg vinnubrögð á
bug. Hann segir að á hinn bóg-
inn sé það rétt hjá Leifi að Rfkis-
kaup séu ekki sérfræðingar í
flugrekstri enda sé það ekki hlut-
verk stofnunarinnar. „Þetta út-
Útbodið á áætlunarfluginu út frá Akureyri sætir harðri
gagnrýni.
boð hefur verið unnið afar vel.
Það var unnið að gerð verklýsing-
ar og útboðslýsingar í margar vik-
ur og þegar fyrstu drög lágu fyrir
var útboðslýsingin send til um-
sagnar til heilbrigðisstofana og
sveitarstjórna á viðkomandi
svæðum og haldnir fundir með
helstu flugrekendum á landinu
til að fá þeirra skoðanir. Síðan er
þessi lýsing kláruð og hún hlýtur
að endurspegla kröfur notenda
til þjónustunnar. Notendurnir
gera miklar kröfur en litlir flug-
rekcndur gera kannski litlar kröf-
ur á móti.”
Ekki nóg að öskra
Er Pétur að segja með þessu að
Leifur og aðrir óánægðir kollegar
hans í flugrekstri horfi meir á
þátt rekstrarins en notendanna?
„Ég ætla ekki að fullyrða um það,
en auðvitað hlýtur Ríkiskaup að
horfa á allt sviðið við gerð þessa
útboðs. Ég veit ekki hvernig Leif-
ur lítur á þetta en það er rétt að
benda á að útboðslýsingin kom
út aðeins fyrir viku og menn hafa
nægan tíma til að koma með
skriflegar athugasemdir eða
gagnrýni til Ríkiskaupa og óska
svara. Menn hafa líka möguleika
á að kæra útboðið ef menn telja
það ólöglegt. T.d. ef talið er að
bjóðendum sé misboðið eins og
er stranglega bannað. Menn eru
mjög vel varðir í þessu. Það er
ekki nóg að öskra: „reykur, reyk-
ur“ ef menn gera svo ekkert í
málinu.“
Pétur segir að frá því að út-
boðslýsingin kom út fyrir viku
hafi engar athugasemdir borist.
- BÞ
^/0
imý
'siXnV
Auglýsing um innlausnarverð
verðtryggðra spariskírteina ríkissjóðs
Flokkur Innlausnartímabil Innlausnarverð* á kr. 10.000,00
1980-2.fl. 25.10.2000 kr. 412.460,70
1981-2.A. 15.10.2000- 15.10.2001 kr. 248.440,60
1982-2.fi. 01.10.2000-01.10.2001 kr. 173.769,00
* Innlausnarverð er höfuðstóll, vextir, vaxtavextir og verðbætur.
Innlausn spariskírteina ríkissjóðs fer fram í afgreiðslu
Seðlabanka Islands, Kalkofnsvegi 1, Reykjavík.
Iieykjavík, 29. september 2000
SEÐLABANKIÍSLANDS