Dagur - 13.10.2000, Blaðsíða 17

ÞRIDJUDAGUR 12. SEPTF.MBER 2 000 - 17

WHDiHM
Vala Þórsdóttir fer
á kostum i hlutverki konu
með geðhvarfasýki.
Geiðveitó gaman
MarbendiU og
móðir mín 1 kvi kví
Ævintýraheimur leik-
hússins nýtursín til
fulls í einleiknum
Háaloftið, sem fjallar
um eina afskuggahlið-
um mannlífsins.
Háaloftið nefnist einleikur eftir
Völu Þórsdóttur sem nú er
sýndur í Kafíileikhúsinu. Nafnið
er áreiðanlega engin tilviljun,
því þarna er íjallað um fólk
með geðhvarfasýki, fólk sem yf-
irleitt fær ekki að spóka sig í
betri stofum þjóðfélagsins held-
ur er geymt einhvers staðar á
háaloftinu.
Mannlífið á háaloftinu er
hins vegar jafnraunverulegt og
annað mannlíf, þótt margir
virðist eiga erfitt með að
horfast í augu við það.
í sýningarskrá segist Vala
hafa ákveðið að skrifa leikrit
um geðhvörf eftir að hafa misst
vinkonu sína úr þessum sjúk-
dómi og hann hafði að auki
skotið upp kollinum innan íjöl-
skyldu hennar.
Háaloftið er þriðji einleikur
Völu sem íluttur er í Kaffileik-
húsinu. Sjálf leikur hún að sjálf-
sögðu einnig eina hlutverkið, en
leikstjóri er Ágústa Skúladóttir.
Fyrirfram bjóst maður ekk-
ert endilega við því að efninu
yrðu gerð þau skil, sem í senn
hæfðu efninu og stæðu jafn-
framt fyrir sínu sem list. Allur
ótti um að þarna væri á ferðinni
leiksýning, sem fyrst og fremst
væri samin og fiutt til þess að
vekja athygli á góðum málstað,
hvarf hins vegar eins og dögg
fyrir sólu nánstu um leið og
leikritið hófst.
Völu tekst ótrúlega vel að
koma efninu á framfæri við
áhorfendur af þeirri nærfærni
sem til þarf og um leið nægilega
ögrandi til þess að hreyfa við
áhorfendum, og búa jafnframt
til heillandi leiksýningu þar
sem ævintýraheimur leikhúss-
ins nýtur sín til fulls.
Húsrýmið í Kaffileikhúsinu
er notað af hugkvæmni til þess
að brjóta upp sýninguna og
áhorfendur stundum látnir taka
þátt í sýningunni, enda býður
nálægðin við áhorfendur upp á
ýmsa möguleika til þess.
Vala fer létt með að sýna þær
ijölbreyttu myndir sem þessi
geðhvarfasýki getur tekið á sig,
sem ýmist eru kolsvartar og
skelfilegar eða svo skínandi
bjartar að sker í augun. Að
ógleymdum skondnu hliðunum
sem eru bráðfyndnar á köflum.
Háaloftið er nefnilega ekki
síst gamanleikur, sem þýðir að
áhorfendur skemmta sér hið
besta og fá nóg tækifæri til þess
að hlæja innilega. Gamanið er
þó alls ekki notað til þess að
gera lítið úr geðhvarfasjúkling-
um, enda er það á köflum ekki
bara grátt, heldur svart og geð-
veikt.
Geðhvarfasýki er vafalaust
eitt það allra versta sem nokk-
ur maður getur lent í. Sannkall-
að helvíti á jörðu þegar verst
lætur. Það er ekkert grín að
standa frammi fyrir því, líkt og
Karítas í lfáaloftinu, að vera
ekki lengur sama manneskjan
og áður meðan allt lék í lyndi.
„Ég sakna mín“, segir hún og
sú setning endurspeglar átak-
anlega þá stöðu sem geðhvarfa-
sýkin kemur fólki í.
Átakanleikinn er raunar
aldrei langt undan, og eftir-
minnilegt er atriðið þegar Kar-
ítas staulast stjörf af ótta langa
leið í gegnum bæinn hverja
ferðina á fætur annarri inn á
Tryggingastofnun þar sem hún
þarf að afhenda grænklæddri
konu einhverja pappíra til þess
að „sanna sekt sína,“ eins og
hún orðar það.
Karítas veltir m.a. fyrir sér
þeirri eilífu spurningu, hvað
telst vera normalt, og kemst
raunar að þeirri niðurstöðu að
það sé normalt að vera klikk.
Þótt sú niðurstaða sé í aðra
röndina sett fram sem brand-
ari, þá er töluverð alvara í
henni um leið.
-GB
Hann Rafn Jónsson,
öðru nafniRabbi, lætur
ekki deigan síga þótt
kominn sé í hjólastól af
völdum MND sjúk-
dómsins. Nú erhann,
ásamtfélaga sínum,
RúnariÞórissyni, að
gefa út disk með lögum
eftirþá báða. Diskur-
inn heitirí álögum.
„Textarnir eru allir sóttir í þjóð-
sögurnar og fjalla um álfa, tröll,
huldufólk og aðra vætti,“ segir
Rabbi aðspurður um þessa
dulúðugu nafngift og bætir því
við að skáldið
Kristján Hreins-
son sé höfundur
allra textanna.
„Þarna er verið
að syngja um
móður mrna í kví
kví, Hlyna kóngs-
son, Gilitrutt,
Marbendil og
fleiri söguper-
sónur sem við
þekkjum frá
barnæsku."
- Er þetta þcí
barnadiskur?
„Ekkert sér-
staklega. Hann
er eiginlega ætl-
aður fólki á öllum aldri enda er
það svo að sé barnaefni reglu-
lega vandað þá höfðar það til
allra.“
Þjóðsögur og popptónlist
Talið berst að íslensku þjóðsög-
unum almennt og hlutverki
þeirra í nútímanum. Rabbi telur
sögurnar alltaf vera í fullu gildi,
bæði til menntunar og afþreying-
ar. „Þó svo þjóðtrúin sé ekki eins
sterk og hún var lyrr á öldinni
þá eru sögurnar ómetanlegar og
mér finnst sjálfsagt að gefa þeim
líf áfram. Á diskinum okkar lýst-
ur þeim saman við popptónlist
sem er auðvitað miklu yngra fyr-
irbæri en þetta tvennt á alveg
ágætlega saman."
- Hvað kom til að þið félag-
arnir fóruð út í þessa vinnu?
„Við gerðum plötu fyrir
nokki-um árum sem hét Jóla-
sveinarnir okkar, það var barna-
plata um íslensku jólasveinana.
Þetta er eiginlega framhald.
Þriggja ára gömul hugmynd sem
verið er að hrinda í fram-
kvæmd.“
Helgi Bjöms og Andrea
Rabbi segir einvalalið koma að
gerð disksins með þeim Rúnari.
„Söngvararnir eru þeir sömu og
voru með okkur í Grafík, Helgi
Björnsson og Andrea Gylfadóttir
og hljóðfæraleikarar eru líka
fiestir þjóðkunnir listamenn."
- Ert þú sjálfur meðal spilara?
„Reyndar spila ég á sjávar-
trommur á plötunni. Það er
svona innan þeirra marka sem
múi líkamlega geta leyfir. Annars
er ég búinn að leggja kjuðana á
hilluna fyrir nokkrum árum,“
segir Rabbi.
Hann er með hljóðver heima
hjá sér og stjórnaði upptökum á
plötunni ásamt Rúnari, auk þess
sem hann vann að ýmsu í sam-
bandi við útgáfuna. Góð aðstaða
gerir honum fært að sinna þessu
starfi og hann kveðst nota tölv-
una mikið. „Diskurinn er tekinn
upp á tölvu en færður yfir á seg-
ulband til að fá þá gömlu hlýju
sem einkennir þá tækni,“ segir
tónlistarmaðurinn Rabbi að lok-
um. GUN.
Stórskáldið Heinesen
Þegar William Heinesen fékk
bókmenntaverðlaun Norður-
landaráðs árið 1965 fyrir skáld-
söguna Det Gode Ilaab (Vonin
blíð) - til hálfs við sænska rit-
stjórann Olof Lagercranz - var
eftir því tekið að hann lét vera
að koma til Reykjavíkur til að
taka við verðlaununum, en þing
Norðurlandsráðs var þá haldið
hér á landi.
Ýmislegt var sagt á þeim tíma
um ástæður þess að Heinesen
lét ekki sjá sig, svo sem að hann
hafi verið of bundinn við að
semja nýja skáldsögu. Fréttamaður
danska útvarpsins skýrði fjarveru
skáldsins á annan veg, það er að hún
væri til komin vegna óánægju með þá
lítilsvirðingu sem Færeyingum og þjóð-
fána þeirra hefði verið sýnd í norrænu
samhengi, og nefndi nokkur dæmi því
til sönnunar, meðal annars frá íslandi
(þessa gömlu útvarpsfrétt má lesa á
færeyskri vefsíðu).
Því er þetta nefnt hér að í
nýjasta tölublaði Tímarits Máls
og menningar (TMM) má sjá
annað dæmi um þjóðrækna af-
stöðu Heinesens, sem lá undir
ámæli sumra landa sinna fyrir
að skrifa rit sín á dönsku en ekki
færeysku - reyndar hkt og sumir
íslenskir höfundar snemma á
tuttugustu öldinni. í tímaritinu
riljar Þorgeir Þorgeirson, þýð-
andi færeyska skáldsins, upp
samtöl sín við Heinesen sem
sýndi honum bréf þar sem af-
þakkaður var sá heiður sem
Færeyingum væri sýndur með því að
veita Heinesen nóbelsverðlaunin. Um
leið vísaði skáldið sænsku akademíunni
á tvo aðra rithöfunda sem skrifuðu á
færeysku og væru vel að verðlaununum
komnir.
„Starfsdeginum lýkur aldrei"
Það er ekki síður forvitnilegt að lesa í
tímaritinu viðtal sem flutt var í danska
MEnilMINGAR
VAKTIN
Elías Snæland
Jónsson
skrifar
Færeyska stórskáldið
William Heinesen.
útvarpinu árið 1980 í tilefni af áttatíu
ára afmæli Heinesens sem lést árið
1991. Þar svarar hann spurningunni
um hverra fórna listin krefst af lista-
manninum:
„Já, aðallega mikillar vinnu, óendan-
lega mikillar vinnu. Listamaðurinn er
sístarfandi þótt hann sé ekki að skrifa
eða mála, hann er alltaf að vinna nema
þegar hann sefur. En þá eru draumarn-
ir og undirmeðvitundin að störfum,
starfsdeginum lýkur aldrei.“
í þessu viðtali lýsir Heinesen líka
skoðunum sínum á eyðileggjandi mætti
peninganna..... það er ljóst að þegar
hlutirnir snúast að mestu leyti um pen-
inga þá er það á kostnað mannlegra
samskipta. Við búum við kapitalískt
kerfi sem einungis leiðir til frekari
kapitalisma, og það er það sem ég kann
ekki við. Auðvaldið er óhugnanlegt
vald.“
ftarleg umfjöllun TMM um þetta
merka skáld nágranna okkar í Færeyj-
um er bæði áhugaverð og tímabær.
íii>*
JJJUJ