Dagur - 20.01.2001, Blaðsíða 19

LAUGARDAGUR 20. JANÚAR 2001 - 19
Ð^ur
Afgreiðsla Austurbæjarútibús Landsbankans. Deildarstjórinn þar leitaði til rannsóknarlögreglunnar
vegna gúmmítékka. Enginn vissi þá að gúmmarinn var sjálfur i rannsóknarlögreglunni.
Löggan sem
lögin braut
Dag einn í nóvem-
ber 1975 hafði yfir-
maður ávísana-
deildar í Lands-
bankanum sam-
band við aðalvarð-
stjóm rannsóknar-
lögreglunnar og
greindi frá því að
maður að nafni Sigurjón hefði
stofnað reikning, ávísað langt
umfram inneign og væri þörf á
lögregluaðstoð til að finna
hann. Hófst þá rannsókn sem
leiddi loks í Ijós að útsmoginn
krimma var að finna innan
rannsóknarlögreglunnar sjálfrar.
Uppgefíð nafn og nafnnúmer kom heim og
saman við einstakling austur í sveitum, en
þegar sá var kallaður til yfirheyrslu reyndist
hann engan ávísanareikning hafa stofnað,
en aftur á móti tapað bæði ökuskírteini og
nafnskírteini. Einnig kom í Ijós að reikn-
ingur hafði verið opnaður í Búnaðarbank-
anum út á hans nafn og verulegar upp-
hæðir teknar út umfram inneign.
Smáni saman komu fleiri torkennilegir
ávísanareikningar í ljós í nafni manna, sem
hvergi höfðu komið að málum. Maður að
nafni Snæbjörn átti að hafa opnað reikning
í Búnaðarbanka og gúmmað duglega, en sá
kannaðist ekki við neitt slíkt, en upplýsti að
hann hefði tapað veski sínu í Reykjavík
nokkrum árum fyrr með vegabréfi, ökuskír-
teini og nafnskírteini. Svipað gilti um
reikninga í Utvegsbanka, SamMnnubanka
og annan reikning í Landsbanka; uppgefin
nöfn voru til (einn þeirra var Oli Þ. Guð-
bjartsson sveitarstjóri, síðar ráðherra) en
viðkomandi einstaklingar höfðu hvergi
komið nærri málum. Sterkar líkur voru á
að einn og sami maðurinn hefði verið að
verki; villt á sér heimildir með notkun
rangra nafna og gúmmað duglega.
Greip tékkann og hljóp
Málinu miðaði Iítt áfram, en þann 15. júlí
1976 lét rannsóknarlögreglan dreifa í alla
banktt borgarinnar skriflegum upplýsingum
um ávísanafalsarann, svo sem skriftarsýni.
Enn var stofnaður falskur reikningur 19.
júlí í Iðnaðarbankanum og þegar meintur
eigandi reyndi að innleysa háa ávísun
vaknaði grunur hjá starfsfólki, en rithöndin
passaði ekki og peningarnir voru greiddir
út, áður en mistökin uppgötvuðust. Þann
23. júlí var ákveðið að hafa rannsóknarlög-
reglumenn í útibúum Iðnaðarhankans og
þá kom í Grensásútibúið maður með ávís-
un sem vildi leggja háa upphæð inn á
reikning sem vitað var að var einn hinna
grunsamlegu. Maðurinn varð var við tor-
tryggni og þegar rannsóknarlögreglumaður
birtist hrifsaði hann til sín ávísunina og
framvísuðu ökuskírteini og gekk út.
Rannsóknarlögreglumaðurinn brást
skjótt \ið og hljóp á eftir manninum og
náði honum. Kom þá í Ijós að hinn grunaði
var sjálfur rannsóknarlögreglumaður, sem
við héreftir köllum Jón. Hann var færður
lyrir aðalvarðstjóra og viðurkenndi þá þeg-
ar ávísanamisferlið. Aflienti hann um leið
ýmis plögg; ávísanahefti, ýmis skírteini
með nöfnum annarra en mynd af sér, kvitt-
anir, peninga og lylda að húsakynnum
rannsóknarlögreglunnar og eigið lögreglu-
skírteini. I kjölfarið var honum stungið inn
og hann dæmdur í gæsluvarðhald.
Vissi allt um rannsóknina
Við yfirheyrslur skýrðist myndin. Jón
stundaði almenn lögreglustörf 1964-67 og
frá 1972, en frá febrúar þetta sama ár
(1975) hjá rannsóknarlögreglunni, þar sem
hann hafði áður komið við sögu sem sum-
arafleysingamaður. Hann sagði að um mitt
árið hefði hann komist í erfíð peninga-
vandræði, en hann var að byggja yfir sig og
sína hús og var í vanda vegna fallinna víxla.
Greip hann þá til þeirra óyndisúrræða að
hirða skírteini sem bárust lögreglunni og
falsa þau með mynd af sér, lil að svíkja út
fé. Alls voru ávísanirnar ólöglegu 80 og
heildarupphæðin um 3,3 milljónir króna
að núviröi, en nettóávinningur hins vegar
uni helmingurinn af því.
Jón var eðli málsins samkvæmt í afburöa
góðri aðstöðu til að verða sér úti um skír-
teini og falsa þau og vinnubrögð innan
hankanna gerðu honum heldur ekki lífíð
leitt. Og hann var í ágætri aðstöðu til að
fylgjast með rannsókn málsins - deildi
framan af skrifstofu með varðstjóra þeim
sem stjórnaði rannsókninni í upphafi og
hafði öll gögn málsins á skrifborði sínu.
Varðstjórinn ræddi oft við hann um málið,
en Jón var þó ekki virkur við sjálfa rann-
sóknina, nema við tvær heimsóknir í banka
og verslanir vegna málsins, til að fá lýsingar
og sýna myndir af aflrrotamönnum. Jón
viðurkenndi þó að hafa fylgst með rann-
sókninni „og hagað sér lítillega í samræmi
við það“.
Óvarkámi í sumarfríinu
Málið var dæmt af Guðmundi L. Jóhann-
essyni í sakadómi Kjósarsýslu í desembcr
1979. Jón var samkvæmt játningum og fyr-
irliggjandi sönnunargögnum dæmdur sek-
ur um fjársvik og skjalafals með meiru og
fyrst og fremst spurning h\'ort hann hefði
misnotað stöðu sína sem rannsóknarlög-
reglumaður. Litið var til þess að Jón hafi
verið nánasti samstarfsmaður „þess rann-
sóknarlögreglumanns, sem í upphafi fór
með rannsókn þessa máls", þeir rætt sám-
an og gögn málsins Jóni aðgengileg. Hann
vissi um ákvarðanir í málinu og hafði við-
urkennt að hafa hagað sér í brotastarfsemi
sinni í samræmi við það. Hann \issi „Iwaða
kærur höfðu fram komið, við hvaða fólk í
bönkurn og verslunum hafði verið talað og
hvað fyrir það lagt, og gat hann því forðast
að selja tékka á þeim stöðum". Vissi þegar
„mikil rannsókn var í gangi“ og svo fram-
vegis.
Hann notaði vitneskju sína til að við-
halda brotastarfseminni, sem varð þess
valdandi „að málið upplýstist ekki fyrr en
nær ári eftir að ákærði hóf þessa brota-
starfsemi, og þá upplýstist það m.a. vegna
þess, að þá var ákærði ekki í þessari að-
stöðu til að lýlgjast með rannsókn málsins,
þ.e. hann er í sumarfrn’.
20 mánaða fangelsi
Þessi misnotkun var metin til refsiþynging-
ar, en \ið refsimat leit dómarinn til þess að
Jón hafði greitt allar framkomnar bótakröf-
ur með vöxtum, hefði til þess selt íbúðar-
hús sitt, að hann hefði misst stöðu sfna og
orðið að sæta nafnbirtingu til að aðrir
rannsóknarlögreglumenn lægju ekki undir
grun. Guðmundur dæmdi Jón f 18 mánaða
fangelsi.
Akæruvaldið áfrýjaði til Hæstaréttar til
refsiþyngingar. Meginniðurstaða Hæsta-
réttar var eins og í undirrétti, en Jón var þó
ekki sérstaklega sakfelldur fýrir að nota rit-
vél lögreglunnar, né iýrir að færa sér í nyt
\itneskju sem hann fékk í starfi um rann-
sókn á brotum hans. Hins vegar tók Hæsti-
réttur tillit til umfangs brotastarfseminnar
og tímalengd og \ildi ekki að nafnbirting í
fjölmiðlum hefði áhrif á dóminn. Hæsti-
réttur þyngdi refsinguna í 20 mánaða fang-
elsi.
fridrik@ff.is
skrifar
Á ísafirði. Eitt af höfuðbólum lands-
byggðarinnar er Isafjörður við Skutuls-
fjörð. Þar settust kaupmenn fyrst að
árið 1569, en kaupstaður varð ísafjörð-
ur ekki fyrr en löngu síðar. Hvaða ár var
það?
Watergate. Við.Höfðabakka í Reykjavík
stendur þetta hús, sem í daglegu tali
manna er ekki nefnt annað en Wa-
tergate. Fyrir hverra hluta sakir er þessi
nafngift tilkomin?
Hvítárbrú. Margir kannast sjálfsagt við
þessa brú yfir Hvítá í Borgarfirði, sem
áður var í alfaraleið og hluti af hring-
vegi. Hvaða bæir eru það sem eru sinn
við hvorn enda brúarinnar, báðir vel-
þekktir?
Skákmeistarinn. Fyrir rökum áratug kom
sá skákmeistari hingað til lands og tók hér
þátt í alþjóðlegu skákmóti, en hvað mesta
athygli vöktu voru fréttirTímans á sama
tíma um að hann væri að að tefla við
löngu látinn skákmeistara. Teflt á milli
tveggja heima var fyrirsögnin, en hvervar
skákmeistarinn sem hér sést á mynd?
Forsetinn og forsetinn. Á sinni emb-
ættistíð hefur Ólafur Ragnar Grímsson
farið víða um landið og heilsað uppá
fólk. Hér sést hann á ferðalagi um land-
ið síðasta vor og í baksýn er einn fræg-
asti foss landsins, sem er hver og hvar?
LAÍMD OG
ÞJÓÐ
f. Hver var sá konugur Noregs seni 3. Hækkun í hafi var fyrirsögn í máli Stuðmanna?
fyrir rúmum þúsund árum mælti svo
um að íslendingar skyldu kristnir vera
og gerði íslendinga sem í Noregi voru
út til kristniboðs hér?
2. Við hvern er kennd Hrafnseyri við
Arnarfjörð, staðinn þar sem Jón forseti
ólst upp?
sem hátt bar í fréttum fyrir um tuttugu
áruni. Um hvað snérist málið?
4. Hvar á landinu er Námaskarð?
5. Hver var það sem náðist nálægt
Húsafelli og var þar hengdur upp í
næsta tré, að því er segir frá í lagi
6. Kollóttadyngja. Hvar á landinu er
hún?
7. Bærinn Teigarhorn er við Berufjörð.
Fyrir hverra hluta sakir er bærinn
þekktastur?
8. Hver var stofnandi Stöðvar 2 og
stýrði henni fyrstu árin?
9. Löngufjörur.
þær?
Hvar á landinu eru
10. Hvert er staðarfjall Grindvíkinga?
skrifar
•eöu^iApuug nelpegeis ia ‘-uj evz ‘ujgfqjog '01 •iun||gpeAe[s qjba eiæs
ua uinpuos uinnec| e gjajjsAeq jeq ejej ihbuj 6o g;s|ejej|e uinjj/fj jba jeujmgfj uip 'UJngng ge jnjsaA jseujejiH bjj eu jep|ej uinpunjs nja jæq '!ddejqsi|oqe|\j!iA[ 6o -e(Ag juáj qn jnjgfj je|>puj nje jnjofjnöugq '6 ’uossjeu6ey jbjiq uop '8 '!pue|
P Jeq jnjeq )S|æui uies qsaui uu|q ja uias pjq ngej6 g'oe Jeq )S!P|æui 6861 PMP 6o J.iue6nq)ejngaA jegepums !6ua| ö^uuia njOA geis umsssq y 'Jpsflguj rna uias ‘eu!9)se|S!a6 J!pun63) jb6jbui )S|punj ejeq jeq ge juAj jniseippsq uin>(U!0 J9
ujoqje6!3i uuuæg L Jn6i6 jngjA 'ui 008 J8 !uuaq e jddn 6o |euuaAq j 'ui>j l uin J9 ‘gæq e 'ui ll\L J9 ueféu/fa gjajqngjap je an Junejqegepp j eféuípunejq J9 ef6uApei)0||0>j 'g „'ggj qunaqjnpua uu^ueq éo / uin>)0| ge jpejBjS jeq gjiæiuaj''
jba jeuunsjA piequiejj 6o jnjgy-eiJeAg j p|6uns jba oa$ 'g pje>|seuieM jeq jqjaq 6o - uujjnöaApgfq jn66j| numefj j gjeqs uin ‘uefjeuieN Ja )!9assu)baAia| j pjiqjuÁay j eu!p66Aq qia uejo iuiuie>|g y 'uinuqspdje6|9H j uégsjuýj 6æjj jba ns 60 |jeq
! un>|>|æq pe||e>| jba peq !peuiso>|s6u!U!n|j uieu uias ua ejejýp unui pipjo geq jba jnqjAsuinejig |n uioq peq jeéaq ua !pjaA nu>ja]|!) e ídAaq jba pqy ' jn>jjAsuineJig |q !pue|efg-ef/ÍN ega nqejisv bjj |ejns qinq assjnsniy '£ ujbjh ofqs|pq uin
-uepua e uias ‘öuipjqsuieA uosejjoug pieAioq qja uinnapj iun6ug| po]s ujbjh puuaq uueq pwpjeA jepjs uias ‘uAg e íes 60 uuujuqæi j>jsu3|sj jisjAj jba uias CELZl - 9911) uosjeujefqmaAg ujbjh P|a puuaq ja u/fasujeJH 'Z 'uosba66/Oi jnjeip j
'uiniiofjeMg jjpun ssojeöpqg ja uueiasjoj p|A uÁsqeq |, 'fousjox jojoja , 'J!||3AjgijAH nja ujöaui ueisne ua ‘íoqnjja-j
uuuæq ja eunjq p|A uj6aui ubjsba , uinunf>|uepueg j 6u!66Aq-a)e6ja]e/v\ e6æjj u^q 60 nmöei j suja ja pisnn '!||aA6nqjn>|jABqa>| e J!piuæA>|uiejj pw nuun iSua| uias 'e>|e]>|jaA|epe ej>|sua|S| jnjoisjuqs njoA eqqeqepjgH pw nssaq jsnq | ,'9981 ,
'f 'l'i'i fu
ainr/i' rbsm riiil
áv,)\\ \ö,\'b'4 ' ,6r\\svif\\r\\\D'A?Af\ætó6 cwu \ob\r\ \>o
,}.t
lobO