Dagur - 03.02.2001, Síða 19

LAUGARDAGUR 3. FEBRÚAR 2001 - 19
ry^tr
Þorgeir Þorgeirson. Vildi höfundarréttargreiðslur frá RÚV vegna árlegra sýninga á myndinni
„Meðferð gúmmíbjörgunarbáta".
Þorgeir og
gúmbátarnir
Arið 198T ákvað
Þorgeir Þorgeirson
að höfða mál gegn
Ríkisútvarpinu
vegna árlegra sýn-
inga sjónvarpsins á
myndinni „Meðferð
gúmmíbjörgunar-
báta“, en Sjónvarp-
ið sýndi myndina að beiðni
Skipaskoðunar ríkisins, sem
pantað hafði framleiðslu hennar
af Þorgeiri og Geysismyndum.
Vildi Þorgeir fá greiðslu fyrir
höfundarréttinn.
Forsaga málsins er sú, að árið 1964 kom
þáverandi skipaskoðunarstjóri, Hjálmar R.
Bárðarson, til kvikmyndafélagsins Geysis,
um gerð myndar um mcðferð gúmmíbjörg-
unarbáta. Var það samþykkt og sömuleiðis
kostnaðaráætlun Þorgeirs og samningur í
kjölfarið. Þorgeir vann myndina og var
enda ætíð skráður höfundur hennar.
Samningurinn fannst reyndar ekki þegar á
reyndi, en ómótmælt var að Skipaskoðun
(síðar Siglingamálastofnun) yrði eigandi að
negatívu myndarinnar og fengi þann rétt
yfir verkinu sem ekki væri viðskiptalegur,
þ.e. rétt til að sýna myndina án gjaldtöku í
kvikmyndahúsum, skólum, á fundum,
námskeiðum og þvíumlíku.
Rétt er að minna á, að á þessuin tíma var
ckkert íslenskt sjónvarp komið til skjal-
anna. En svo kom sjónvarp og frá 1966 var
myndin sýnd árlega af RLJV. A næstu árum
krafði Þorgeir forsvarsmenn RUV ítrekað
um greiðslur, en þeim kröfum var jafnan
hafnað munnlega, en formlega árið 1979.
Þorgeir brá öll þcssi ár ekki til lögfræði-
legra úrræða þar eð hann hélt í þá von að
„málið yrði leyst nteð samkomulagi, og
hins vegar vegna þess, að hann hafi talið,
að opinberar deilur fyrir dómstólum gætu
kastað rýrð á myndina, sem ætlað sé að
bjarga mannslífum, og gæti slíkt hafa orðið
einhverjum að fjörtjóni."
Vænti greiðslna af sjálfsdáðum
„Meðferð gúmmfbjörgunarbáta“ var alls 12
sinnum sýnd í sjónvarpinu á tímabilinu
1967 til 1979. Þorgeir lagði fram stefnu
lyrir bæjarþing Reykjavíkur í árslok 1981
og byggði mál sitt á því að hann hafi aldrei
afsalað sér höfundarrétti á verki sínu að því
er varðaði sýningar í sjónvarpi. Breytti
engu þar um samningur milli RUV og
Skipaskoðunar. Þá mótmælti Þorgeir þeim
mótbárum að kröfur hans væru fyrndar
sökum tómlætis, enda hefði hann haft
uppi kröfur á hendur RUV frá fyrstu tíð,
þegar ljóst mátti vera „að greiðslur kæmu
ekki af sjálfsdáðum til hans eftir sýningar
myndarinnar".
Þorgeir lagði fram kröfu upp á 145 þús-
und krónur á þávirði, sem á núvirði sam-
svarar um tveimur milljónum króna.
Byggði krafan á „lágmarksmínútugjaldi“
samnings RUV við Félag kvikmyndagerðar-
manna. Myndin sé 11 mínútur og 40 sek-
úndur að lengd og óleyfílegar sýningar alls
12, en RUV aðeins krafíð um hálft gjald.
Endurgialdslaus
sýning Træðsluefnis
RUV bar að sýningar myndarinnar hafí
verið að beiðni Skipaskoðunar, án endur-
gjalds. Hafi siglingamálastjóri hvað eftir
annað lýst því yfír að stofriun hans væri
eigandi kvikmyndarinnar og hefði óskorað-
an rétt til að sýna myndina opinberlega,
þ.m.t. í sjónvarpi. Siglingamálastjóri hafí
sjálfur samið kvikmyndahandritið og tal-
texta með henni. Hlutverk Þorgeirs hafi
eingöngu verið kvikmyndataka og klipping,
en kvikmyndastjórn í hönd beggja, Þorgeirs
og siglingamálastjóra. Þá væri óljóst hver
hlutur Þorgeirs væri og hver hlutur Geysis-
mynda - greiðslur hafi runnið til fyrirtækis-
ins, sem Þorgeir var starfsmaður hjá. Og
með því að sýning myndarinnar í sjónvarpi
var endurgjaldslaus væri ekki hægt að tala
um sýningu viðskiptalegs eðlis. Sjónvarpið
hafi miklu fremur verið að uppfylla laga-
skilyrði um að veita fræðslu.
RÚV benti á að 11 ár hafi liðið frá því
mvndin var fyrst sýnd í sjónvarpi þar til
greiðslu var krafist af Þorgeiri. Nær væri
frMr hann að snúa sér til upphaflegs við-
semjanda. Þá benti RÚV á að þegar samn-
ingur Skipaskoðunar og Geysismynda/Þor-
geir var gerður hafi sjónvarp ekki verið haf-
ið, en ómögulegt að túlka samninginn
öðruvasi að hann næði til endurgjaldslausr-
ar sýningar í sjónvarpi.
Forsetinn sýknaði RÚV
I bæjarþingi dæmdi Garðar Gíslason, nú-
verandi forseti Hæstaréttar. Hann taldi
ljóst að Þorgeir befði annast öll unnin störf
að kvikmyndinni og þar sem Geysismvndir
hefðu ekki áskilið sér höfundarrétt \Tði að
telja Þorgeir réttan aðila að málinu. Einnig
yrði að telja rétt af Þorgeiri að beina kröf-
um sínum að RÚV.
Hins vegar taldi Garðar að gegn and-
mælum RÚV væri ósannað að Þorgeir
hcfði sérstaklega áskilið sér rétt yfír sýn-
ingu kvikmyndarinnar í sjónvarpi. Skipa-
skoðun hefði öðlast rétt til sýninga á mynd-
inni án endurgjalds á stöðum það sem ekki
var seldur aðgangur. Engar greiðslur hafi
fallið til vegna sýningar myndarinnar í
sjónvarpi og myndin því ekki sýnd hjá RÚV
í hagnaðarskyni. með tilliti til eðlis mynd-
arinnar hafi vcrið rétt af siglingamálstjóra
að koma myndinni á framfæri við sjónvarp-
ið. þegar það tók til starfa. Garðar svknaði
því RUV.
Þorgeir vann, þá sem oftar
Þorgeir er ekki vanur að gefast upp og
áfrýjaði niðurstöðunni til Hæstaréttar og
lagði þar fram ný vottorð um hvenær
kröfugerð hans hafi hafisl. Fór svo að
Hæstiréttur klofnaði í málinu.
Meirihlutinn, Magnús Thoroddsen,
Guðmundur Jónsson og Guðmundur
Skaftason, taldi með skírskotun til for-
senda dómsins og yfirlýsinga forsvars-
manna Geysismjnda að ósannað væri að
það fyrirtæki ætti höfunarréttinn. Að
ósannað væri að Þorgeir hefði afsalað sér
höfundarréttinum. Að viðurkennt væri að
RÚV hefði 12 sinnum sýnt myndina. Að
ósannað væri að frekari afnot myndarinnar
(en í kvikmyndahúsum, skólum, fundum
og slíku) hafí verið heimiluð, svo sem
flutningur í sjónvarpi, enda yrði að telja að
sjónvarpið væri stofnun viðskiptalegs eðlis.
Að Þorgeir hefði ekki frTÍrgert rétti sínum
sakir tómlætis, en aftur á móti hluti krafha
hans fyrndur, þ.e. fjórar sýningar frá 1966
og út árið 1970. Meirihlutinn ákvað höf-
undarbætur til handa Þorgeiri vegna 8
myndasýninga og þóttu 180 þúsund krón-
ur á núvirði hæfilegar.
Minnihlutinn, Halldór Þorbjörnsson og
Magnús Þ. Torfason, taldi hins vegar að
það hefði líkur gegn sér að sérstök afstaða
hafí verið tekin til dreigingar m\Tidarinnar í
sjónvarpi og myndbandaleigum, sem ekki
voru fyrir hendi þegar samningurinn var
gerður. Skipaskoðun hefði þannig öðlast
rétt til að sýna myndina sem aukamynd í
kvikmyndahúsum. Minnihlutinn rildi
sýkna og taldi ósannað að Þorgeir hafi haf-
ist handa við fjárkröfur fyrr en árið 1978
og í því aðgerðarleysi væri fólgin heimild til
sýningarinnar í sjónvarpi.
fridrik@ff.is
Bragi. Akureyringurinn Bragi Sigur-
jónsson, rithöfundur og bankastjóri, átti
á sjöunda og áttunda áratugnum sæti á
Alþingi. Fyrir hvaða flokk - og hver er
sonur Braga, maður sem nokkuð hefur
verið í fréttum að undanförnu?
Fárviðrið. Mynd þessi er tekin eftir eitt
mesta fárviðri sem gengið hefuryfir
landið fyrr og síðar, en þá féll meðal
annars niður langbylgjumastur RÚV á
Vatnsendahæð - auk þess sem miklar
skemmdir urðu víða annarsstaðar.
Hvaða ár var þetta?
Sveiflukóngur. Um þessar mundir
heldur sveiflukóngurinn Geirmundur
uppá starfsafmæli sitt í tónlistinni, en
hann hefur manna lengst spilað á dans-
leikjum hér á landi og aldrei misst tak-
inn. Hvaða starfsafmæli á Geirmundur
nú?
Kattavinurinn. í litlum kaupstað úti á
landi hefur nú verið sett á bann við
hunda- og kattahaldi nema ströngum
skilyrðum sé fullnægt. Því verður bæjar-
stjórinn Hálfdán Kristjánsson að sæta,
rétt einsog aðrir. Hvert er bæjarfélagið
sem hér er spurt um?
Horft til fjallsins. Hvannadalshnjúkur
er hæsta fjall landsins, er sagður vera
2.119 metrar á hæð. En hvaða fjall er
næst í röðinni, hvað hæðina varðar.
LANDOG
ÞJÚÐ
1. Einn fræknasti knattspyrnumaður
landsins fyrr og síðar er efalítið Hemmi
Gunn. Með hvaða liði lék hann lengst
hér heima?
2. Fyrir um þúsund árum bjó í Skagafirði
kona sem á sinni tíð varð flestum víð-
föriari, meðal annars með því að fara í
pflagrímsferð suður til Rómar. Hvað hét
þessi kona og hvar bjó hún í firðinum
fagra?
3. Árið 1947 byrjaði Hekla, að gjósa en
þá hafði fjallið ekki gosið það lengi að
menn töldu það dautt úr öllum æðum.
Hvenær var síðasta gos á undan því
sem hér er nefnt?
4. „Ástin hefur hýrar brár, / en hendur
sundurleitar, / ein er mjúk, en önnur sár,
/ en þó báðar heitar.“ Hver orti svo?
5. Hvaða skáld orti þann fræga Búnað-
arbálk, en í stuttu máli má segja að
boðskapur hans sé að ísland gæti auð-
veldlega reynst bömum sínum gjöfulla
ef þau drægju dóma af því sem fyrir ber
í náttúrunni?
6. Hvar á landinu er Reykjahverfi?
7. Hvaða tónlistarmaður samdi og söng
upphaflega lagið um Gvend á Eyrinni -
og með hvaða hljómsveit.
8. Hvað heitir skarðið sem ekið er um
þegar leiðin liggur af Svalbarðsströnd
yfir í Fnjóskadal?
9. Hvert er talið vera elsta starfandi
sjávarútvegsfyrirtæki landsins?
10. Hvað heita rifin á Skerjafirði þar sem
rætt hefur verið um að gera nýjan flug-
völl, meðal annars vegna umræðu sem
skapast hefur um mynd eftir Hrafn
Gunnlaugsson, sem sýnd var í sjónvarp-
inu um áramótin?
•ja>|sn6upT 'oi pid^sjngpiu jei||e Q!6e|pjsj J9 jnpe luas jpja ug 'ssatj ujs>|8j jsBUjaujes euipij uinu686) bjbij piæjjuAj s|uja, 1061
pup jsquiasap [ uubc) jba peujojs uias 'BfAseuueuijsa/j 6b|8jsj js peq '6 pjB>|SJm(j/\ '8 ’JBjpa J3 umaAsuipfiq 6o uossjeuung JBuny jba ejjaq z '!uu!>|9qpu'BqspuB|Sj j j|6as ,,‘uBjsaA pe ipiaqsuJUJBAH ua !P|aqBf>|Aay uejsne pe 's|pqpjB>|s’6o ijia|
-jbjAjm J9 ubqjou py '!ujBAn|6uu>| qb Bpuej|p[>is bjj Q!pu9|pq i jnjsnepns epg jnpns Jn6ua6 J9 !dJ9A|ep nuunj6............j jj 'jn>|jAesnH ueuuns juiuib>|s ‘nisAsjefAaéuiq-jnpns j J9 !jJ9Aqef>|A9y -g 'uossjeip JJ9663 'g 'pjofjpiajg jnpjn6|S 'y 'sy8L Qu?
p|so6n|>|9H um jjnds J9 jqh 'E '!PJ!Jb6b>is J æquineig j ofq 60 ubuo>| jpq jjjjopjBujBfqjoq jnpjjpng z '|BA' L „'ll'lolejæjQ paui sjnjjgfeujBA bsb|>|B||b[) uejn nuipue| p nefj ejsæq J9.......60 pæq b ui £88' 1J9 pi.HBfj !|>|g[BujBA je VNja æas ‘||9jæus
J9 sujspuB| ||Bfj ejsæq peuuv , '!PJ96bj9ah , '!jJ!i!dsB>|!9|SUBp j jjjs næuijesjjejs bjb OE ?ddn nu jnpiaq uoss/þ|eA Jnpunuuiag , '1661 Js puy , UBUigpjBjjpjejsæq ‘ujbjh J9 sueq jnuos 60 uu|>|>|0|jnpA(iiv juAj qæs qjp uossuoþnöis !6ejg ,