Dagur - Tíminn - 16.11.1996, Page 6

18- Laugardagur 16. nóvember 1996
JDagur-tEímimt
Volvo að þakka/kenna
að við fluttum heim
Volvo framleiðendur hafa eflaust
sitthvað á samviskunni en þá rennir
varla í grun að hafa orðið þess valdandi
að fimm manna íslensk fjölskylda sem
sest hafði að í „sæluríkinu" Svíþjóð
ákvað að snúa aftur til íslands.
Jónína Benediktsdóttir er
ein þeirra sem tók að
velgja kyrrsetufólki nútím-
ans undir uggum fyrir tæpum
tuttugu árum og átti sinn þátt í
að spriklið er nú ofarlega á for-
gangslista margra íslendinga.
Lítið hefur sést til Jónínu síð-
ustu árin. Af hverju? Jú, hún
fylgdi manni sínum til Svíþjóðar
fyrir 8 árum síðan. „Mig lang-
aði ekkert til Svíþjóðar," sagði
hún sannfærandi á svip þegar
Dagur-Tíminn leit við hjá henni
og eiginmanninum fyrir
skömmu.
Eiginmaðurinn er Stefán E.
Matthíasson, brottfluttur Akur-
eyringur, og nam hann skurð-
lækningar í Svíþjóð. Þau hjónin
voru ákveðin í að setjast þar að
en þökk, eða skömm, sé Volvo
fluttu þau aftur heim í sumar.
„Já, það var eiginlega Volvo
að þakka að við fluttum heim.
Við keyptum okkur nýjan Volvo
'94. Með honum fylgdi mynd-
band, eins konar leiðarvísir
með bílnum, sem tekið var á ís-
landi. Og þar voru þær falleg-
ustu náttúrulífsmyndir af ís-
landi sem við höfum séð. Við
fengum bæði sting í hjartað,“
sagði Stefán. Þau fundu að ís-
lendingurinn kúrði enn í hug-
skotinu og tóku nokkurs konar
stikkprufu á landinu sumarið
’95 þegar þau fóru í fjallaferð
ásamt vinahjónum sínum. Ári
seinna voru þau flutt heim.
HANN: „Þegar maður kemur
heim í stuttar heimsóknir
skynjar maður ekki taktinn í
samfélaginu. Það er margt í fari
íslendinga sem er gott en margt
sem er pínulítið hjákátlegt. ís-
lendingar eru mjög spontant.
Þeir leysa vandamáiin á staðn-
um ólíkt Svíanum sem býr til
vandamál á staðnum."
HÚN: „Þetta var erfið
ákvörðun fyrir okkur að koma
heim. Stefán lækkar um helm-
ing í launum, ég er með stórt
fyrirtæki úti og börnin voru
mjög ánægð. Sýnir hvað þessi
sogkraftur íslands er sterkur.
Svíar héldu að við værum bil-
uð.“
Gjaldþrota kerfi
Stefán starfaði sem yfirlæknir á
sænsku sjúkrahúsi eftir að
hann varð sérfræðingur í æða-
skurðlækningum. „Svíar gengu
í gegnum mestu hremmingar í
sínu heilbrigðiskerfi á þessum
árum.“ Efnahagslegar þreng-
ingar í þjóðfélaginu kölluðu á
niðurskurð í heilbrigðiskerfinu
og segir hann Svía hafa brugð-
ist mjög skynsamlega við. Þar
hafi stjórnmálamenn forgangs-
raðað fyrir heilbrigðiskerfið,
skilgreint þörfina og reiknaður
var út kostnaður við hvern
sjúkdóm. „Sænsku pólitíkusarn-
ir höfðu pólitískt þor og dug til
að standa í þessu. Svo var þetta
eins og déja vu þegar ég kom
hingað heim. Hér er ófremdar-
ástand í heilbrigðiskerfinu
vegna pólitískrar óstjórnar.
Auðvitað er íslenskum pólitík-
usum vorkunn því niðurskurður
x heilbrigðiskerfinu er líka fé-
lagslegt vandamál. En þeir eru
nú einu sinrú kosnir sjálfviljugir
á þing.“
Stefán telur ekki sjálfgefið
að allir þættir heilbrigðisþjón-
ustunnar eigi að h'ða þegar
skera þarf niður. „En 70% út-
gjalda í heilbrigðiskerfinu eru
vegna launa starfsfólks. Og það
er ekki hægt að spara í heil-
brigðiskerfinu án þess að segja
upp fólki.“
„Gera verður kröfu til
stjórnmálamanna að þeir marki
ramma um skipulag heilbrigð-
iskerfisins, þ.e. HVAÐ á að
gera, HVAR og HVERNIG. Það
er síðan hlutverk okkar sem
Jónína segir Stefán miklu varkárari og reyni svona að kenna fótum hennar forráð í mannlegum samskiptum en
sjálf segist hún treysta öllum. „En þegar hann segir mér að passa mig á öllum þá hætti ég að hlusta,“ segir hún
og hlær.
Myndir: Brynjar Gauti
vinnum í þessum
skipuleggja restina.
geira að
„íslendingar eru stundum svolítið þurrpumpulegir og ruddalegir. Það er
t.d. alveg séríslenskt fyrirbæri hvernig troðist er inn í lyftu á Islandi. Það
eru 10 manns inni í lyftunni, hún stoppar og hópur fyrir utan sem bíður.
Hvað gerist? Hópurinn sem er úti treður sér fyrst inn áður en þeir hleypa
hinum út. Þetta segir nokkra sögu um okkar viðmót.“
Það er búið að spara eins og
hægt er með flötum niður-
skurði. Nú verða stjórnmála-
menn að axla sína ábyrgð, for-
gangsraða og grisja kerflð. Það
er ljóst að vissar stofnanir sem
eitt sinn áttu fullan rétt á sér
mega skipta um hlutverk eða
missa sín. Aðstæður eru breytt-
ar og kröfur allt aðrar í dag en
fyrir 30 árum. Að segja upp
starfsfólki t.d. í litlu samfélagi
úti á landi er viðkvæmt félags-
legt og pólitískt mál. En félags-
legum vanda byggðarlaga má
ekki velta yfir á gjaldþrota heil-
brigðiskerfi.“
Kerfisbákn
Mörgum þykir blóðugt þegar
byrjað er að skera rnður skúr-
ingarfólkið en topparnir og
stjórnunarbákrúð látið vera. Að
sögn Stefáns grisjuðu Svíarnir
líka á toppnum. „Svíarnir rusl-
uðu burt stórum hluta af yfir-
stjórn spítalanna og færðu sam-
an lækningastjórn og efnahags-
lega ábyrgð á rekstri deildar.
Yfirlæknar sviða bera þá líka
efnahagslega ábyrgð á rekstri
sviða.“
„En hér á landi er búið að
byggja upp feikilegt stjórnunar-
hxerarkí inni á spítölunum með
HÚN: „Við erum and-
stæðir pólar. Þú finnur
ekki ólíkari manngerðir.
Ég sé aldrei vandamál,
ég sé alltaf lausnina á
þeim. Ekki það að hann
sé alltaf í neikvæða
gírnum en hann er miklu
athugulli en ég.“
HANN: „Ég hef meiri til-
hneigingu til að analýsera
hlutina áður en ég fram-
kvæmi. Það getur verið
kostur en það er líka galli.
Hún er mjög spontant."
tveimur strúktúrum, þ.e. hjúkr-
unarstjórn og lækningastjórn
og síðan náttúrulega yfirstjórn
spítalanna. Ég leyfi mér að ef-
ast um að þetta sé skilvirkt
kerfi. Boðleiðirnar eru lengri
nú en áður.“
Um leið segir Stefán að
skapast hafi mikil gjá milli
lækna og hjúkrunarfræðinga.
„Það er alveg ljóst að hjúkrun
hefur vaxið mjög mikið að um-