Dagblaðið Vísir - DV - 18.12.1981, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ& VlSIR. FÖSTUDAGUR 18. DESEMBER 1981.
r W
LJÓÐHÚS n i;i f Bókaútgáfa
Málfríöur Einarsdóttir
o
BRÉFTIL STEINUNNAR
AUÐNULEYSINGI OG
TÖTRUGHYPJA
ÚR SÁLARKÍRNUNNI
SAMASTAÐUR í TILVERUNNI
BOKAUTGAFAN
Laufásvegi 4, Reykjavík
Sími17095.
LJÓÐHÚS

Kynnmg
á Morley Pedals
í verzluninni
fram til jóla á hverjum degi,
frábœrt „sound”
Gitarinn hljomar eins og
strokhljóðfœri (selló og fióla) með
E. Bow.
VAH/Volume(Wvo)
Pro Phaser (PFA)
Tónkvid
LAUFASVEG117 • REYKJAVIK
Útlönd Útlönd Útlönd
Efnahagsstefna Thafcher, „peningahyggjan”:
Feoumir af-
neita afkvæminu
Hagfræðingarnir að baki „Járnfrúnni” viðurkenna mistök
Gárungarnir segja gjarnan um hag-
fræðina sem vísindagrein, að hún sé
ámóta nákvæm og veðurspár og jafn
oft vitlaus.
Þetta hefur fengið byr undir báða
vængi í Bretlandi eftir síðasta áfall,
sem peningahyggjan, efnahagsstefna
Margrétar Thatcher, hefur hlotið. —
Sjálfir höfundar stefnunnar eru
farnirað efahana.
Höfundarnir
Alan Budd prófessor sem mótaði
hugmyndirnar um peningahyggjuna
ásamt Terry Burns prófessor, núver-
andi efnahagsaráðgjafa fjármála-
ráðuneytisins, hefur viðurkennt, að
honum hafi orðið á í messunni. Og
það voru ekki mistök í neinum smá-
munum, heldur einu grundvallar-
atriði peningahyggjunnar.
Budd prófessor viðurkenndi þetta
á ráðstefnu hagfræðinga, sem haldin
var í London á dögunum.
Hann og Terry Burns stjórnuðu
,,Efnahagsspá”stöðinni við London
Business School, þegar Margrét
Thatcher kom til valda. Skömmu
síðar réðist Burns prófessor til fjár-
málaráðuneytisins. Hugmyndir
þeirra tvímenninga um leiðir til þess
að ná niður verðbólgunni urðu horn-
steinninn í efnahagsstefnu Thatcher-
stjórnarinnar.
Hornsteinninn í
peningahyggjunni
Þessi hugmynd byggðist í stuttu
máli sagt á stjórnun peningavelt-
unnar, kölluð ,,m3”, og aukningu
hennar. ,,m3” er peningaveltan
skýrgreind á breiðum grundvelli og
þar með talin bankalán og peninga-
magnið í umferð í seðlum og sleginni
mynt. Kenningin fól í sér, að traust
tök á peningaveltunni mundi draga
úr verðbólgunni, þegar frammí
sækti.
í upphafi taldi ríkisstjórnin þetta
eitt mundu nægja. Vaxiaþakið í
,,m3” var meginforsenda ákvarðana
um önnur inngrip í efnahagslífið. Ef
það leiddi til hærri lánsvaxta og
styrkingar sterlingspundsins, þá gott
og vel.
Ln það ei þessi kjarni í peninga-
hyggjunni, sem Budd prófessor
viðurkennir í dag, að hafi verið alvar-
leg skekkja.
Átti eht að duga til
Rexndin varð sú, eftir að Thatcher-
stjórnin hafði setið um hríð við völd,
að lánavextir, sterlingspundið og
ekki sist verðbólgan tók mikinn kipp
uppávið.
Breski iðnaðurinn mátti ekki við
hvorutveggju. Hækkun lánavaxta og
hækkun pundsins (vegna samkeppn-
innar á útflutningsmörkuðunum).
Upp úr því jókst atvinnuleysið og
framleiðslan dróst saman.
Ríkisstjórnin var staðföst í sinni
,,m3”-stýringarstefnu og aftók að
grípa með öðrum hætti inn i efna-
hagslífið eins og að veita iðnaðinum
einhver bjargráð. ,,m3” eða pieninga-
veltan hélt áfram að aukast hratt og
hraðara en þau 7—ll%, er stjórnin
hafði sett sem mörk.
Há vaxtastefnan
í þessum eftirþönkum er Ijóst
orðið, að hærri lánavextir framköll-
uðu aukningu peningaveltunnar í stað-
inn fyrir að draga úr henni, viður-
kennir Budd prófessor nú. Fólk dró
peninga sína út úr umferð og festi
inni á hávaxtabankareikningum, en
um leið þurfti atvinnulífið fleiri
bankalán til þess að mæta afleiðing-
um kreppunnar. Svo að peningarnir
flutu aftur út í veltuna og þá alltaf
með síhækkandi vöxtum.
Peningaeftirspurnin jókst hratt og
við það styrktist sterlingspundið, sem
aftur ýtti atvinnulífinu enn neðar í
fenið. Samtímis stefndi ríkisstjórnin
beinlinis að því að halda vöxtunum
háum í þeirri trú, að lækkun þeirra
mundi hafa öfug áhrif á ,,m3”.
„Kaldhæðnin er sú, að hefðu lána-
vextirnir ekki hækkað svona mikið,
hefði peningaveltan heldur ekki
aukist svona hratt,” hefur Geoffrey
Dodd, fréttaritari „Börsens” í
London, eftir Alan Budd prófessor.
— Samtímis hafði orðið önnur
skekkja í efnahagslífinu: Menn
höfðu ekki gert sér fulla grein fyrir
því, hvað orsakaði hækkun sterlings-
pundsins. Ekki fyrr en það hafði fall-
ið aftur. Þá þótti koma í Ijós, að
hækkun þess hafði leitt beinlínis af
hinni ströngu efnahagsstefnu
stjórnarinnar.
afneitar....
... ogþó!
„Á þeirri stundu var samt ómögu-
legt að trúa því, að ástæðan væri
peningahyggjan sjálf. Einmitt vegna
þess, að þvert á móti sýndist mönn-
um hún slælega rekin í upphafi og
seint ætla að virka. Við gátum ekki
séð neitt orsakasamband við aukn-
ingu peningaveltunnar og hækkun
pundsins árið 1980,” segir Budd.
Hann telur nú, að skýringin liggi í
hávöxtunum. í ljós sé komið, að
stjórnin hafi í reyndinni gert sér sjálf
lífið erfiðara með því að róa öllum
árum að ,,m3”, sem hafi verið
skakkt mark.
Með því að afneita þannig eigin af-
kvæmi hefur Budd prófessor svipt
menn allri tiltrú til ,,m3”-kenningar-
innar. Lengra vill hann þó ekki
ganga. Hann er enn þeirrar skoð-
unar, að í meginlínum sé efnahags-
stefna stjórnarinnar rétt.
Stefhubreyting í
ioftinu?
Sömu skoðunar er ríkisstjórnin
auðsýnilega sjálf. Þó hækka þær
raddir innan bæði íhaldsflokksins og
ríkisstjórnarinnar, sem krefjast
sltefnubreytingar. Það vill forsætis-
ráðherrann, Margret Thatcher, ekki.
Þó þykir hún í dag mildari i máli,
þegar hún vísar á bug tillögum um
hækkanir opinberra útgjalda.
„Járnfrúin”, Margrét Thatchcr for-
sætisráðherra, hefur hingað til
hummað fram af sér kröfur flokks-
bræðra um stefnubreytingu, en er að
koma hik á hana?
Líkurnar benda til þess, að kosn-
ingar verði næst í Bretlandi haustið
1983. í síðasta lagi í maí 1984. Það
hefur lengi fylgt breskum ríkisstjórn-
um að reyna að hygla einhverju að
kjósendum, þegar líður framundir
kosningar. Eins og ástandið er orðið í
dag í Bretlandi, þykir ýmsum að
bráðliggi á því, að efnahagsbatinn
komi af sjálfum sér eða að minnsta
kosti hilli undir hann. Annars verði
of seint að gera nokkrar ráðstafanir
til að reyna að snúa áliti kjósenda.
Skoðanakannanir sýna, að það álit er
íhaldsfiokknum óhagstætt til
kosninga.
Menn segja, að málmþreyta sé
komin í stjórn járnfrúarinnar. Horn-
steinninn í efnahagsstefnu hennar
vekur ekki tiltrú. — Fáum kæmi það
því á óvart, ef gerðar yrðu með
hægðinni einhverjar breytingar á
stjórnarstefnunni á næstu mánuðum,
áður en fjárlagafrumvarpið verður
lagt fram í vor. Jafnvel þótt það
kostaði, að járnfrúin yrði að fórna
fjármálaráðherra sínum, sir Geoffrey
Howe.
ueonrey Howe, fjármálaráðherra Thatcherstjórnarinnar, heldur hér „rikiskassanum” á lofti. Hann tók sér annan höfund
„peningahyggjunnar” til ráðgjafar. — Mistök höfundanna kunna að leiða til þess að senn verði brátt um sir Georffrey í emb
ætti.