Dagblaðið Vísir - DV - 05.06.1982, Blaðsíða 16

16
DAGBLAÐIÐ & VISIR. LAUGARDAGUR 5. JUNÍ1982.
Lítil stúlka veifaði til mín þegar ég
gekk eftir gangstígnum að Hjarðar-
haga 26 í Reykjavík. Hún var að
moka i sandkassa úti á lóðinni og hef-
ur eflaust ekki hugmjmd um að í hús-
inu hennar er að finna stórmerkilegt
safn, Kvennasögusafn Islands.
Reyndar var ég sjálf fáfróð um
hversu miklar heimildir geymast á
þessu safni og nokkrar klukkustund-
ir meö önnu Sigurðardóttur nægðu
ekki til að skoða niður í kjölinn allt
sem er hægt að s já á safninu.
í leikfimi
með strákunum
„Eg hef aldrei safnað beinlinis,
það kemur einhvern veginn til mín,”
segir Anna, þegar við göngum inn í
herbergi sem er fullt af bókahillum
meö möppum og skjalaskáp þar sem
hægt er að finna ótrúlega margar
heimildir. Á boröi stendur ritvél og
greinilegt er aö húsráðandi hefur nóg
að gera. Anna leggur mikla áherzlu á
að undirbúningsnefnd fyrir kvenna-
frídaginn hafi gefið safninu miklar
gjafir, t.d. tvær stórar úrklippubæk-
ur ogféaöauki sem keypt var fyrir
ritvél, spjaldskrárskápur og sitthvað
fleira. Fyrir þá sem ekki þegar
þekkja önnu Sigurðardótturskalnú
sagt örlítiö f rá henni:
„Eg er fædd á Hvítárbakka í
Borgarfirði árið 1908,” segir Anna.
„Foreldrar mínir voru Sigurður
Þórólfsson, skólastjóri lýðháskólans
þar, og Ásdís Margrét Þorgrímsdótt-
ir. Eg ólst upp í stórum systkinahópi
og heimilið var ekki eins og venjuleg
heimili þar sem þetta var skóla-
heimili. Mér fannst alltaf ósköp
leiöinlegt á vorin þegar skólafólkið
var farið. Þá var allt svo autt og
tómt, kannski ekki nema 15 manns
eftiráheimilinu.”
Anna var alin upp við að konur
væru ekkert síðri körlum og sjálf
segir hún að það fyrsta sem hún hafi
gert í jafnréttismálum hafi verið
þegar hún var í Mýrarhúsaskóla á
Seltjarnamesi, 12 ára gömuL Þá
fengu stúlkumar handavinnutíma en
piltamir leikfimitíma. „Þessu vild-
um við ekki una og fórum fram á að
fá leikfimitíma líka. Eg fékk aö vera
í leikfimi meö skólastúlkum á
Hvítárbakka. Það varð úr að við
fengum að vera í leikfimi með
strákunum einn tíma í viku þegar við
vomm ekki í handavinnunni,” segir
Anna, — „en þeir fóm ekki firam á að
lærahandavinnu.”
— Varstu metnaðargjörn sem bam
eða unglingur?
,,Já, sennilega hefi ég verið það.
Tfl dæmis ætlaöi ég mér í Mennta-
skólann en ég komst að því að vin-
kona mín, sem fór í Kvennaskólann,
varð fyrir neöan miöjan bekk þar.
Við vomm taldar álíka greindar og-
ekki vildi ég fara aö verða fyrir
neöan miöjan bekk í Menntaskólan-
um svo ég fór bara í Kvennaskól-
ann.”
— Hvers vegna fórstu að hafia áhuga
á jafnréttismálum?
„Það var eiginlega tímaritið
Melkorka, sem kom fyrst út í maí
1944, sem ýtti duglega við mér;
annars hafði ég einum 10 árum áður
keypt mér bók sem að nokkm leyti
fjallaöi um kvenréttindamál en þó
sennflega frekar um sálarfræði. Bókina
á ég að sjálfsögðu enn og getur þú hér
litiðáhana”
Ekkiiéieg eftiriíking
afkarimanni
Og Anna heldur áfram: „Bókin er
á sænsku og heitir, JConsten att vara
kvinna”. Hún endar á því að segja að
listin að vera kona geti aldrei verið
fólgin í því að vera léleg eftirlíking af
karlmanni. Heldur í jafnstöðu, sjálf-
stæði og samvinnu og með því að
skilja mannlega náttúm og mögu-
leika og fyrst og f remst í því að skilja
sjálfasig.”
— Nú hefur verið haft eftir þér að
Skúli Þorsteinsson, eiginmaður þinn,
hafi borið betra skyn á kvenréttinda-
mál en þú þegar þið giftust 1938?
„ Já, og síðar, eftir að ég var farin
að skipta mér af þessum málum,
sagði hann einu sinni aö við konur
væmm öfundsverðar af því að eiga
hugsjónir til að berjast fyrir. Mér
fannst við ekkert öfundsverðar, ég
vildi heldur að konur ættu þess kost
að nota hæfileika sina og orku til
annars en að berjast fyrir réttindum
sem voru í raun og vem sjálfsagðir
hlutir. Skúli var fyrsti karlmaðurinn
sem gekk í Kvenréttindafélag
Islands eftir að samþykkt var að
karlmenn fengju inngöngu í félagið
1972.”
I viðtali við önnu, sem birtist í Vik-
unni árið 1965, eða fjrir rúmum 17
árum, ræðir Anna um fæðingarorlof
fyrir karlmenn og ber það glöggt
vitni um framsýni hennar. „Það var
kunningi minn, opinber starfsmað-
ur, sem vakti athygli mína á þessu,”
segir Anna. „Hann sagðist gjarnan
vilja fá að vera heima og sinna börn-
unum sínum, a.mJk. á meðan konan
hans var á f æðingardeildinni. ’ ’
— En hvenær víu- fárið að gera
kröfur um fæðingarorlof ?
„Opinberar kröfur frá konum um
fæðingarorlof komu ekki fram fyrr
en á landsfundi Kvenréttindafélags
Islands árið 1944. Þá var bara talað
um fæðingarorlof fyrir konur sem
unnu úti en ekki mæður sem áttu
mörg böm og voru heima. Landsim-
inn var þá farinn að gefa konum
nokkurt fæðingarorlof og sjálfsagt
eitt og eitt einkafyrirtæki, en um það
var víst ekki haft hátt. Mitt fyrsta
barn átti ég árið 1940 og þá fékk ég
tveggja mánaöa fæðingarorlof. Yfir-
maður minn var Sveinn Guðmunds-
son, oddviti á Eskifirði, mjög fram-
sýnn maður og áhugasamur um allar
félagslegar framfarir.”
■ .
Anna moO gestabók Kvennasögusafnslns sam innihaldur mörg hundruö nöfn.
Anna hefur fengizt við eitt og ann-
aö og sem dæmi má nefna aö i nýút-
kominni bók, Æviskrár samtíöar-
manna, spanna verk önnu yfir rúma
blaðsiðu. Ætla ég að leyfa mér að
taka nokkur atriði, lesendum til
glöggvunar: Símavarzla við mið-
stöð bæjarsímans í Reykjavik 1927—
31, aö undanteknu árinu 1929—30, þá
sem Haustochter við störf og nám í
Berlin. Verzlunar- og skrifstofustörf
í Rvík 1931—’39. Skrifstofustörf á
Eskifirði 1939—’42. Stundakennari
við Námsflokka Eskifjarðar og síðar
við unglingaskóla Eskif jarðar. Skrif-
stofustörf hjá KRFI (hlutastarf)
1958— ’64. Heimilis- og uppeldisstörf
á Eskifirði 1939—’57 og síðar í Rvík.
Fréttaritari Islands til IAW
(Intemational Alliance of Women)
eða IW News 1968—78.1 orlofsnefnd
húsmæðra i Reykjavík og í launa-
nefnd orlofs húsmæðra frá 1973.
Stofnaði Kvennasögusafn Islands
ásamt Else Miu Einarsdóttur og
Svanlaugu Baldursdóttur 1. janúar
1975 á heimili sínu að Hjarðarhaga
26.
Anna hefir talsvert fengizt við rit-
störf. Hún vinnur um þessar mundir
að riti sem ber heitið Vinna kvenna á
Islandi í 1100 ár og vonast hún til að
það komi út á næsta ári. I bók, sem á
að heita Ljósmæður á Islandi og
koma átti út á 50 ára afmæli Ljós-
mæðrafélags Islands 1979, skrifar
Anna ritgerð sem heitir tJr veröld
kvenna með undirtitlinum Bams-
burður. Ritgerðin er u.þ.b. 150 blað-
siður. Anna hefur leitaö sér heimilda
víða og fer jafnvel aftur í goðafræð-
ina til þess. Eg spyr hana hvort hún
hafi haft dálæti á íslenzku fomsögun-
um eða hvort hún sé eingöngu aö
leita að heimildum ?
,Jíg renni bara augunum yfir
síðurnar, les aöeins þegar ég rek
augun í eitthvað sérstakt. Þá strika
ég undir og set miða til minnis og
skrái siðan á annan miða þaö sem
þar stendur.”
Fölsuð saga
„Saga kvenna hefur orðið útundan
svo við þurfum að safna henni saman
svo hægt sé aö fella hana inn í mann-
kynssöguna. Mannkynssagan er að-
eins karlasaga og það er venjulega
settur punktur í sögunni þar sem
framhaldið ætti að vera um konur,
eins og Helga Stene í Noregi segir.
Hennar starf er að athuga kennslu-
bækur frá þessum sjónarhóli. Mark-
miö Kvennasögusafnsins er meðal
annars að safna og varðveita hvers
konar prentað mál um íslenzkar
konur að fomu og nýju og um þau
málefni sem konur varðar sér-
staklega, svo sem lög og fram-
kvæmd þeirra og siðvenjur ýmiss
konar. Við gleymum alls ekki þeim
Texti: Anne Krí§tíne MagiHHdéttlr
■r