Dagblaðið Vísir - DV - 29.10.1982, Qupperneq 12

12
DV. FOSTUDAGUR 29. OKTOBER1982
dagblaðid-vísir

Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖROUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aöstoöarritstjóri: HAUKUR HELGASON. . . ■
iFréttastjórar: JÓNAS H AR ALDSSON pg ÓSKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 86611. Auglýsingar: SÍDUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI 11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 86611.
Setning, umbrot, mynda- og plötugerö: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12. Prentun:
ÁRVAKUR HF„ SKEIFUNNI 19.
Áskriftarverð á mánuði 130 kr. Verö í lausasölu 10 kr. Helgarblaö 12 kr.
Vilja vatnið í friði
DV birtir í dag niöurstööur skoöanakönnunar um af-
stöðu almennings til hugmyndarinnar um að bæta flúor í
drykkjarvatn. Fólk hafnar þeim tillögum. Hlutföllin eru
þrír gegn einum meðal þeirra, sem taka afstöðu.
Niðurstöðurnar eiga að vera lærdómsríkar ráðamönn-
um. Þannig gildir hiö sama um þessa könnun og aðrar
kannanir DV. Varla fyrirfinnst sá maður, sem ber brigð-
ur á skoöanakannanir DV. Vafalaust mun enginn vísa á
bug niöurstöðunum í þessari könnun, þar sem hreinn
meirihluti af úrtakinu tekur afstööu gegn flúor „bætingu”
drykkjarvatns. Ráðamennirnir vita því nú afstöðu fólks-
ins í landinu, ef þeir hyggjast taka ákvarðanir í þessum
efnum á næstunni. Af ummælum margra í þessari könnun
má ráða, aö andstaðan er hörð.
Hvað þýða þessar niðurstööur annars?
Þær þýða, að almenningur vill hafa vatnið sitt í friði.
Ekki er að ástæðulausu, að andstæðingar flúor „bæting-
ar” drykkjarvatns nefna, að íslendingar erlendis sakna
tæra loftsins og vatnsins, sem hér er almennt á boöstól-
um. Þetta er eitt af því, sem ísland hefur umfram önnur
lönd.
Fólk vill eðlilega halda í þessi náttúrugæði. Þaö hefur
ekki sannfærzt af þeim rökum, að engu mundi breyta um
gæði vatnsins og bragð, ef flúor yrði settur í það.
Hugmyndirnar um að setja flúor í drykkjarvatnið virð-
ast eiga marga formælendur á æðri stöðum.
Vafalaust heföi slíkt fyrir nokkrum áratugum gengiö
tiltölulega hljóðalaust í gegn.
Nú nýtur almenningur þess að geta tjáð sig um hin
ýmsu efni í „opnari pressu”. Nú leitar DV eftir áliti al-
mennings í ýmsum ágreiningsefnum með því að spyrja
fólk í skoöanakönnunum.
Skoðanakönnunin um flúorinn leiðir í ljós, aö almenn-
ingur mótmælir því, að hið opinbera, „Stóri bróðir”, vilji
hafa puttana í hinum ýmsu málum, sem hver einstakling-
ur getur sjálfur ráðið fram úr.
Sú stefna er hættuleg, að hið opinbera seilist æ lengra í
einkalíf borgaranna.
Margir nefndu í könnuninni, að flúor væri unnt að fá svo
sem í pilluformi. Flúor er í nærri öllu tannkremi.
Sjálfsagt er, að menn ræði þetta mál sem mest á opin-
berum vettvangi en minna á lokuðum fundum.
Meðmælendur flúors eiga þess góða kosti að reka áróð-
ur fyrir sínu máli. Takist þeim að sannfæra meirihlutann
um, að flúor sé nauðsynlegur fyrir tennurnar, munu ein-
staklingarnir gera sínar ráöstafanir.
Meðan yfirgnæfandi meirihluti er andvígur flúor í
drykkjarvatn, er fásinna, að ráðamenn reki puttana í
vatnið og flúor „bæti” það.
DV hefur nú á skömmum tíma birt niðurstöður fimm
spurninga í skoðanakönnun blaðsins í þessum mánuði.
Slíkar kannanir leiða ráðamenn í sannleika um mörg
mikilvæg efni.
Án þeirra gætu þeir slegið um sig með fullyrðingum
um, að almenningur hafi þessa eða hina skoðunina, án
þess að vitað sé, hvað rétt er. Án slíkra kannana gætu
flokksforingjarnir og forystumenn flokksbrota haldið
fram röngum staðhæfingum um fylgi sitt og liðs síns.
Menn gætu þá vitnaö til þess, að þeir, „sem þeir hefðu hitt
að máli nýlega”, hefðu þessa eða hina skoðunina og dreg-
ið ályktanir af því um afstööu almennings.
Flúormálið hefur vakið töluverða athygli eins og eðli-
legt er um slík mál. Skoðanakönnunin sýnir, hvernig
staðan er um þessar mundir.
Haukur Helgason.
Af og til berast fréttir af leynifund-
um stjómarskrárnefndar og ein fréttin
er sú aö nú séu stjórnmálaflokkamir
(les: alþingismenn) að semja sín í
milli um leiðréttingu á kjördæma-
skipan landsins. Em þingmenn nú aö
semja um hversu miklu misrétti skuli
beitt um kosningarétt manna. Og
menn hafa fundið upp alls konar tölur
með samanburði. Meginatriðið virðist
þó vera það að fólk í stóm kjördæmun-
um eigi aö hafa minni atkvæðisrétt en
hittfólkið.
Það er of langt mál að rekja öll þau
dularfullu rök, sem stuðningsmenn
mismunandi atkvæöisréttar tína
fram. En öll byggjast þessi rök á þeirri
hugsun, að þar sem fólk í fámennari
kjördæmum hafi minni þægindi og að-
stöðu eigi það að fá meiri atkvæðisrétt.
Háraídur Blöndal
meiri atkvæðisrétt en t.d. Finnbogi
Hermannsson, sem býr við flugvöllinn
á Isafirði, (eða bjó til skamms tíma)?
Ennógumþað.
Afhverju ekki
í forsetakosningum?
Nú er því haldið fram að verið sé að
endurskoða alla stjórnarskrána og þar
með ákvæðin um lögkjör forseta
tslands. Og þá vaknar sú spurning,
hvort ekki verði að beita þar sömu
kosningaréttaraðferð og við alþingis-
kosningar.
Ég fæ nefnilega ekki séð að fólkið úti
á landi eigi að hafa minni atkvæðisrétt
í forsetakosningum en í alþingiskosn-
ingum. Sömu rök hljóta að gilda um
báðar kosningarnar, — forsetinn býr
enda á Álftanesi og hefur skrifstofur í
Reykjavík, svo að Reyknesingar og
Af hverju ekki í
forsetakosningum?
„Eru þmgmenn nú að semja um hversu
miklu misrétti skuli beitt um kosningarétt
manna.
Hvað með Jóhann
á Hornbjargi?
Nú má út af fyrir sig.setja fram þá
kenningu, að því fjær sem kjósandi
sé valdamiöstöð, þeim mun meiri
atkvæöisrétt eigi hann að hafa. (I
þessari rökræðu er alltaf miðað við
Reykjavík.) En þá vaknar spumingin:
Af hverju á þá ekki kjósandi t.d. á
Akranesi að hafa minni atkvæðisrétt
en t.d. Jón í Seglbúðum, sem býr að
sönnu miklu fjær og leiöir ekki þessi
röksemd til þess aö það eigi jafnframt
að hafa mismunandi vægi atkvæða
innan kjördæmanna, þannig aö maöur
eins og Jóhann á Hombjargi, sem býr
afskekktastur manna á Islandi, hafi
Reykvíkingar hafa mun betri aöstöðu
til þess að koma erindum sínum til
hans.
Ég f ékk þess vegna tölfróðan mann tU
Almennt hafa launþegar ekki önnur
úrræði til að standa undir fjárskuld-
bindingum sínum en verðmæti vinnu
sinnar og því veröur að tryggja að
greiðslubyrði verötryggðra lána hald-
ist í hendur við sanngjarna viðmiðun
kaupgreiðsluvísitölu.
Sjá/fsagt réttlætismál
Á sama hátt og það er sjálfsagt rétt-
lætismál að menn endurgreiöi jafnmik-
U verðmæti og þeir fá að láni, ásamt
sanngjamri þóknun, þá er líka sann-
girniskrafa að þjóðfélagið viðhaldi
þeim skUyrðum, sem gerir slíkt mögu-
legt, þ.e.a.s. aö lífskjörin haldist jafn-
góö eða betri yfir lánstimabUið en þeg-
ar lánið er tekið. Ef aöstæður um
lengri eða skemmri tíma eru þannig að
lífskjör fara versnandi í þjóðfélaginu,
þá er sanngjamt að skuldabyrðum al-
mennings sé dreift á lengra tímabil,
í stað þess að hætta á greiösluþrot fólks
með ófýrirsjáanlegum afleiðingum
fyrir margar f jölskyldur í landinu.
Frumvarp sem nú liggur fyrir
Alþingi og flutt er af nokkmm þing-
mönnum Alþýðuflokksins miðar að því
að ná þessu markmiöi. Einnig er gert
ráð fyrir að ákvæði frumvarpsins taki
til eldrilánveitinga.
Hver er reynslan
Með lögum um stjóm efnahagsmála
frá aprU 1979 voru gerðar gagngerðar
breytingar á lánsfjármarkaði hér á
landi. Ástæður þessarar lagasetningar
vora eins og margir muna veralegur
lánsfjárskortur vegna neikvæðra
vaxta, rýmun á sparifé landsmanna,
verðbólgubrask og óarðbærar fjár-
festingar í steinsteypu o.fl. með vá-
legum fyrirboðum fyrir þjóðarbúið, ef
f ram héldi sem horfði um lengri tíma.
Ljóst var þó að með tUkomu verð-
tryggingarákvæða þeirra laga voru
fyrirsjáanlegir ýmsir aðlögunarerfið-
leikar almennings á lánsf jármarkaðin-
um, þ. á m. gjörbreyttur hugsunar-
háttur gagnvart skuldasöfnun þegar
ekki var lengur hægt að treysta á hjálp
verðbólgunnar tU að eyða skuldunum.
Með tilkomu verötryggingarákvæð-
anna dró þó lítið úr eftirspurn eftir
lánsfé, nema þá helst fyrst í stað.
Skýringin á þessu var m.a. sú að í kjöl-
far verðtryggingarákvæðanna jókst
verulega framboö á lánsfé og lána-
stofnanir kynntu verðtryggðu lánin
með iægri afborgunarkjörum og
vaxtagreiðslum fyrstu árin, heldur en
fylgdu gömlu lánunum. Einnig era
Jóhanna
Sigurðardóttir
lánakjörin kynnt þannig aö greiðslu-
byrði haldist í hendur viö almenna
launaþróun. Samkvæmt ákvæöum lag-
anna átti líka að lengja lánstímann til
að mæta greiðslubyrðinni, en að vera-
legu leyti hefur ekki verið við þaö
staðið.
Ljóst er því aö reyndin hefur orðiö
önnur en ráð var fyrir gert. Fyrst og
fremst er ástæöan sú aö sífelldar
kjaraskeröingar undanfarinna ára
hafa gert það að verkum aö launin
halda ekki í viö þróun verötryggingar-
viðmiðunar, þ.e.a.s. lánskjara og
byggingarvísitölu. Sá mismunur sem
þannig myndast er því að öllu jöfnu
langt umfram greiðslugetu fólks. Má
t.d. nefna að byggingarvísitala hefur
hækkaö frá 1. júní 1979 — 1. október
1982 um 375%, lánskjaravísitala um
323% og meðalvísitala launa um 277%.
Afleiðingin
Afleiöingar þessa eru þegar farnar
að gera vart við sig. Lántakendur era
margir komnir í eða era að komast í
greiðsluþrot með sínar fjárskuld-
bindingar. Því er nauösynlegt að
stjórnvöld grípi til aðgerða til að af-
stýra þeim áföllum sem heimilin geta
orðið fyrir af þessum sökum, — af-
stýra því að fyrirvinna heimilanna
þurfi sífellt að leggja á sig meiri og
meiri aukavinnu til að geta staðið í
skilum með sínar fjárskuldbindingar.
Nýjar leiðir
Sú hugmynd sem að baki því fram-
varpi liggur sem áður var nefnt er að
greiðslubyrði á hverjum tíma frá lán-
tökudegi til greiðsludags verði ekki
meiri en sem nemur viðmiðun við þró-
un taxta verkamanna í fiskvinnu, efsta
starfsaldursþrep. Mismunurinn sem
hugsanlega myndast á lánskjaravísi-
tölu og þessari taxtaviömiðun myndar
síðan viðaukahöfuðstól sem greiðist
eftir að upphaflegum Iánstíma lýkur.
Annað ákvæði í þessu frumvarpi er
aö verðtryggingarviðmiðunin sé sam-
ræmd, þannig að ekki sé jöfnun hönd-
um notuð bæði lánskjaravísitala og
byggingarvísitala. Þróun undanfar-
inna ára sýnir að byggingarvísitalan
er lántakendum mun óhagstæðari, auk
þess er rétt aö miða eingöngu verð-
tryggingu við eina ákveðna lánskjara-
viömiðun, því að annað skapar meiri
óvissu hjá lántakendum um þá
greiðslubyrði sem þeir taka á sig.
Einnig má benda á að í þeirri útfærslu
sem lögð er til í framvarpinu, þá er ein
vísitöluviðmiðun mun auðveldari í
framkvæmd.
Hver verða áhrrfín
En hvað þýðir þessi breyting ef að
lögum verður fyrir lánastofnanir og
lántakendur og hvers vegna er notuð
kaupgreiðsluviðmiðun við taxta verka-
manna í fiskvinnu efsta starfsaldurs-
þrep?
Varðandi lánastofnanir þá er rétt að
benda á að ekki er um tekjutap að ræða
hjá lánastofnunum, þar sem viðauki
höfuðstóls er verðtryggður skv. láns-
k jaravísitölu allan tímann.
Almennt verður einnig aö gera ráð
fyrir því að lífskjör fari batnandi,
a.m.k. þegar til lengri tíma er litið, og
áhrifa þessara ákvæða gæti því ekki
nema tímabundið, þ.e. sérstaklega á
þeim tímum sem einhver kjaraskerð-
ing á sér hugsanlega stað.
Hvað lífeyrissjóðina snertir, þá era
innlánsskuldbindingar þeirra í raun
verðtryggðar samkvæmt kaup-
greiðsluvísitölu og því ætti ákvæð-
ið ekki að hafa nein afgerandi áhrif á
greiðslugetu þeirra viö útborgun líf-
eyrisgreiðslna.
Ef miöað er við þá neikvæðu þróun,
sem oröið hefur á þróun kaupgjalds frá
fyrsta útreikningi lánskjaravísitölu
sbr. og þróun byggingarvísitölu á
sama tíma, og hún framreiknuð til 25
ára, þá gefur það miðað við 150 þúsund
króna lán tekið í dag um 3 ára fram-
lengingu fyrir lán tryggð með láns-
kjaravísitölu og um 4 ár fyrir lán
tryggðmeð byggingarvísitölu.