Dagblaðið Vísir - DV - 08.01.1983, Blaðsíða 13

DV. LAUGARDAGUR 8. JANUAR1983.
13
Vin i eyðimörkinni. Alls staðar þar sem vatn rennur úr jörðu eyðimerk-
urinnar skapast andstæða hennar; jurtir, bióm, tró og runnar.
< ■ m.
Þegar gengið er upp á sandhóia Sahara biasa jafnan við endalausar sand-
öldur eins og sjást frá þessum sjónarhóli. DV-myndir: Ólafur
Guðmundsson.
sléttur, endalaus möl og stórgrýti. Þar
má aka um Sprengisand þeirra Alsír-
búa. Gróður á erfitt uppdráttar þarna í
grófum og þurrum jarðveginum.
Malarsléttumar taka því næst við.
Þær er'u gífurlegar námur grjótmuln-
ings sem brotnað hefur og fokið úr
f jöllunum í norðri og liggur á dreif eftir
gulum sandsteininum er klæðir gjörv-
allt yfirborð Sahara. Þetta landsvæði
er ein jafnslétta sem nær yfir þúsundir
ferkílómetra. Á löngum vegalengdum
eygir hvergi í hóla né þústir. Flatn-
eskjan virðist endalaus.
Þegar leiðin langa yfir malar-
sléttumar er loks að baki birtist hin
eiginlega eyðimörk. Stórkostlegar
sandbirgðir sem vindurinn hefur
skafið í alls konar gárur og hóla. Þar
er ekkert líf að sjá svo dagleiðum
skiptir. Aöeins gulleitan, mjúkan og
heitan sandinn — og heiðskíran himin
allan sjóndeiidarhringinn. Þessi gula
víðátta er efniviðurinn í þeim hug-
myndum sem fólk gerir sér um
Sahara. En gular sandauðnimar eru
eins og áöur segir aöeins smábrot af
þeim margbreytileik sem þessi
stærsta eyðimörk jarðarinnar býr yfir.
Sahara er margt annað og meira en líf-
laus sandur.
Þar erum við komin að vinjunum
mörgu sem er að finna í eyðimörkinni.
Þær em á við og dreif um það land-
flæmi er Sahara nær yfir. Vinjamar
eru fyrst og fremst uppsprettur vatns
úr jarðlögunum undir eyðimörkinni.
Vatnið gefur jarðveginum líf og um-
hverfis vinjamar þrífast því f jölbreyti-
legar jurtir, blóm og tré og mnnar.
Vinjarnar em sannkölluð andstæða
eyðimerkurinnar, líf og lífleysa, enda
er orðatiltækið „eins og vin í eyði-
mörk” ekki til orðið af engu. Það á sína
fullkomnu f yrirmynd í Sahara.
Enn eigum við eitt tilbrigði eftir af
landslagi Sahara. Það eru fjall-
garöarnir í miðju hennar. Stærstir
þeirra og hæstir eru Ahaggar og
Tibesti, tilkomumiklar vörður á leið-
inni um eyðimörkina. Hvor um sig nær
upp í um þrjú þúsund metra hæð frá
sjávarborði. Þessir fjallgarðar em
eins og allt undirlag Sahara, gerðir úr
sandsteini sem aldimar hafa mtt upp í
tilkomumikla skafla og vindurinn
síðan leikið um og höggvið í marg-
brotnar kynjamyndir.
En landslagið segir okkur ekki allt
um Sahara. Veðráttan þar og hita-
stigið gefur okkur enn gleggri innsýn í
eðli eyðimerkur.
Fyrst skal vikið að úrkomunni, sem
vissulega er lítil i Sahara. 1 allra
nyrstu hémðunum, norður við Mið-
jarðarhaf, er hún um þrjú hundruð
millimetrar á ári, en til samanburðar
má geta þess að ársmeðaltalsúrkoma
á suðvesturhorni Islands er um þúsund
millimetrar. Urkoman er svo enn
sjaldgæfari eftir því sem sunnar
dregur í eyöimörkinni eða allt niður í
einn millimetra á ári á þurrustu svæð-
unum. Raunar er svo að úrkoman er
mjög sveiflukennd í eyðimörkinni og á
sumum stöðum líða mörg ár milli þess-
ara sveiflna. Regndropi fellur ekki á
þau svo árum skiptir. Þannig var ekki
votan dropa að fá úr lofti yfir staðnum
El-Goléa í sjö ár. Annar staður í
Sahara sem nefnist Tidikelt mátti bíða
rigningar í tíu ár og svo má áfram gefa
dæmi.
En það er ekki aöeins úrkoman sem
er sveiflukennd í Sahara-eyðimörk-
inni. Það er hitastigið einnig. Hita-
munur á degi og nóttu getur verið allt
að f jörutíu stig. Til dæmis er hitinn að
nóttu í nóvembermánuði yfirleitt um
fimm stig, sem telst ofboðslegur kuldi
i Sahara, en að degi til í sama mánuði
að nálgast hann fjörutiu stig. Þess
veröur að geta að gef nar mæiingar eru
miöaöar við forsælu en sólin skin yfir-
leitt lóðrétt á Sahara og er því mjög
sterk utan skugga.
Á sumrin nær hiti eyðimerkurinnar
allt að sjötiu stigum aö degi og er þar
enn miðað viö forsælu og ætti því hit-
inn að slaga upp í níutíu stig þar sem
sólar nýtur beinnar viö. Miðaö viö svo
til enga úrkomu og þennan glóðarhita
mun engan undra aö litið líf þrifist á
heitustu svæöum Sahara.
Og þýðir einfaldlega
auðn
Orðið Sahara er komið úr arabísku
(sahrá) og þýðir einfaldlega auðn. þaö
orð er vissulega rétt til fundið á þessa
stærstu eyðimörk heims sem þekur allt
að f jögur þúsund ferkílómetra af land-
svæði, eða um þriðjung allrar Afríku.
En þrátt fyrir miklar auðnir er Sahara
ekki sandur einn eins og áður segir.
Þar er f jölbreytni mikil í landsiagi og
gróðurinn meiri og margskrúðugri en
margur heldur. Það er heillandi að
heimsækja þessa mörk segja þeir sem
þangaö hafa farið. Og fyrir snjóvant
fólk ofan af Islandi ætti Sahara svo
sannarlega að vera nýbreytni.
—SER.
Þótt sýrði rjóminn standi fylli-
lega undir nafni er hanti alls ekki
jafn fitandi og þú heldur.
Tökum dcemi: í 100 g af sýrðum
rjóma eru 195 hitaeiningor, í
venjulegum rjóma 545 og í sömu
þyngd afmajones eru 770 hitaein-
ingar.
Taktu nú eftir. Efþú notarsýrð-
an rjóma í salöt, sósur eða ídýfur,
getur þú haft til viðmiðunar að í
hverri matskeið afsýrðum rjóma
eru aðeins 29 hitaeiningar.
Nú hefur sýrði rjóminn verið
endurbœttur. Hann er þykkari en
áður, þótt hitaeiningafjöldinn sé
sá sami. Á dósunum er nýtt og
hentugra lok sem einnig má nota á
skyrdósimar. Með því að þrýsta
létt ofan á miðju loksins fellurþað
alveg að.
- --
Já sýrði rjóminn er ekki allur
þar sem hann er séður.