Dagblaðið Vísir - DV - 21.05.1983, Blaðsíða 8

8 DV. LAUGARDAGUR 21. MAÍ 1983.
/Kusíur-Ei^af^ullmnálin
og fariö meö hann aö Þorvaldseyri, og
sýslumaöur fer aö spyrja hann hvort
hann viti ekki hvort foreldrar hans eða
nágrannar hafi stoliö einhverju sem
honum væri kunnugt um, en þegar
hann neitar því, veröur sýslumaöúr ill-
ur og skipar aö fara meö hann út í hest-
hús, og þar var hann látinn vera til
kvölds, en er þá sóttur, og þá spyr'
sýslumaöur hann hvort hann viti nú
ekki meira en í morgun. Drengurinn
gat varla talað, því að hann skalf svo
mikiö, en segir: „Nei, mér var ekkert
sagt í hesthúsinu.” Svo var öllum föng-
unum haldiö í gæzluvarðhaldi.
Konan var ein heima, vissi ekkert
hvaö gjöröist á Þorvaldseyri, var veik-
byggö og lagöist í rúmiö og þá skrifaöi
sýsiumaöur mér aö ég ætti aö sjá um
heimilið og gat um þaö í bréfinu, aö
hann gæti ekkert sagt um hvenær feðg-
arnir mundu losna. Ég fór út aö Þor-
tekur hann áöumefndan Jón Valdason,
bónda í Steinum, og fer meö hann að
Þorvaldseyri, setur hann þar í gæzlu-
varðhald, og ég held aö þaö sé óhætt aö
segja aö ekki var vægð hjá Magnúsi.
Jón var byrgður inni í kofa einum, einn
daginn setti hann þá fótinn í gluggann
og komst út og ætlaði þá aö hlaupa til
mín. Þá fór sýslumaöur ríöandi meö
menn meö sér og náöu þeir honum þeg-
ar hann var hálfnaður á leiðinni. Sýslu-
maður setti utan um hann reipi í nafni
sínu og kóngs og teymdi hann heim aö
Þorvaldseyri, sýslumaöur ríðandi, Jón
gangandi og mennirnir, sem á eftir
ráku, ríöandi. Ekki batnaöi vistin hjá
Jóni eftir þetta. Nokkru seinna komu
synir Jóns sem voru 4, ruddust inn til
sýslumanns og sögöu við hann: „Ef þú
sleppir ekki honum fööur okkar þá er
það á þinni ábyrgö hvaö af hlýst, og ef
þú hlýðir okkur ekki þá standa ekki all-
fór eitt sinn í kaupstaöarferð út á Eyr-
arbakka, en daginn sem hann kom
heim var svo mikil rigning aö hann
varö gegndrepa. Þegar hann er kom-
inn heim aö túngaröi, koma báöir
flengríöandi, Páll Briem og Jón Hjör-
leifsson, og taka Guömund fastan, svo
hann veröur aö sleppa klyf jahestinum,
og fer hann heim. Guömundur fór úr
skinnsokkunum og hellti úr þeim, því
að þeir voru fullir af vatni, og lét þá á
túngaröinn. Svo varö hann aö fara meö
þeim aö Þorvaldseyri, og þegar þang-
aö kom, var hann látinn inn í blautt og
forugt hesthús. Þetta var nálægt kl. 10
f.m. Þarna er hann látinn vera þangað
til um dagsetur, þá er vitjað um hann
og liggur hann þá svona til reika í allri
forinni á hesthúsgólfinu nær dauöa en
lífi. Nú er hann samt borinn inn í bæ,
háttaður og lagður upp í rúm. Svo var
mjólk hituð og brennivín látið í hann og
Guömundi bróöur hans. Olafur segir:
„Sem betur fer veit ég þaö ekki, og ég
vona aö þeir, sem vilja segja satt um
hann, veröi mér samdóma.” Sýslu-
maður var ekki ánægður meö þetta og
setur Olaf í skonsu, þar sem var brotin
rúöa móti veörinu, en úti var vestan
gaddbylur svo gusurnar stóöu inn á
hann. Þarna var hann fram á nótt.
Hann heyrir hláturinn ööru hverju til
þeirra, þar sem þeir sitja viö vín-
drykkju. Þegar komiö er langt fram á
vöku heyrir hann aö gengið er fyrir
dyrnar. Þá kallar hann út, og þá er
opnað, og er þaö Þorvaldur. Þá segir
Olafur. „Eg sé aö ég muni vera hér
fangi. Eg er búinn aö skjálfa hér í allan
dag og þarf nú víst ekki mikiö meira til
aö deyja úr kulda. Þiö ráöiö gjöröum
ykkar.” Þá mátti hann fara heim.
Hann komst heim með veikum mætti,
þegar hann fór frá því. Hann hefur ver-
iö búinn aö selja nóg upp í málskostn-
aöinn. Þessar ær voru fram yfir, og
þetta uröu ævilok þeirra.
Þaö var heldur köld aökoma hjá
aumingja Guömundi eftir tugthúsvist-
ina, konan liggjandi í rúminu og barnið
yfir henni, báöar grátandi, búiö aö
selja þessar fáu skepnur og engin
björg nema þaö sem kom úr kúnni sem
Báöur gaf þeim. Hann reyndi þó aö
vera kyrr á jörðinni meöan konan lifði,
sem var stutt eftir þetta, en þegar hún
var dáin kom hann barninu til vanda-
lausra matvinnunga, en sjálfur fór
hann á hreppinn, bilaöur á sál og lík-
ama, og andaðist svo gamall og ég held
óhætt aö segja saddur lífdaga.
Einn dag rétt eftir nýáriö komu
sýslumaöur og Jón hreppstjóri fleng-
ríöandi austur aö Hrútafelli. Annar
bóndinn þar hét Þorsteinn en hinn
.Syslumnðtirinn kom hingað í hreppinn eins oq onnað illhveli og tekur hvern af öðrum alsak-
lausan, sem ekkert hafði honum til saka gjört. Er það furða, þó mönnum sórni að sjó þessa
aumingja blófátæka, sem eru að berjast fyrir lifinu með ærnu móti, vero drifna upp oð Þorvolds-
eyri og vera kvaldir þar óllum kvölum, " segir meðal annars i frásögn Sigurðar Halldórssonar af
atburðunum undir Eyjafjóllum fyrir siðustu aldamót. Myndin sýnir yfir Austur-Eyjafjallahrepp.
D V-mynd: G VA

valdseyri og ætlaði út aö Steinum, en
þegar ég kom þangaö, þá er þar kom-
inn bóndinn Magnús í Steinum, sem nú
býr á Klausturhólum (sonur Jóns
hreppstjóra), og er aö tala viö sýslu-
mann um heimili Jóns Valdasonar og
segir aö konan liggi dauöveik í rúminu
og nærist á engu. Þá segir sýslu-
maöur: „Þaö eru eintómar kenjar,
hún er ekkert veik, þaö er bezt að hella
ofan í hana mjólk.” Þá segir Magnús:
„Þaö veröur einhver aö gjöra annar en
ég, ég gjöri þaö ekki.” Þá segir sýslu-
maöur: „Þaö er ekkert annaö en
gauöarskapur.”
Eg baö Magnús fyrir heimiliö.
Magnús og hans kona voru bæöi mynd-
arleg og ágætis menn í alla staði, fyrir
þeirra hjálp batnaði Þuríöi (svo hét
konan).
Svo stefnir Jón Valdason sýslumanni
fyrir sáttanefnd, en sýslumaöur mætir,
ekki á sáttafundinum. Þá skrifaði Jón
til Reykjavíkur og baö um mann sem
gæti haldið málinu áfram, en Jón fékk
ekkertsvar.
Mál þetta dagaöi uppi í valdstíö Páls
Briem, en var tekið upp af Magnúsi
Torfasyni, sem var settur sýslumaður
í Rangárvallasýslu eftir Pál og virtist
litlu skárri en forveri hans í starfi.
Skömmu eftir aö hann kemur í sýsluna
ir ómeiddir er héöan út fara. Viö látum
nú ekki reka okkur eins og trippi í hest-
húsin á Þorvaldseyri, eins og þegar viö
vorum krakkar. Það er naumast aö viö
fáum sýslumanninn, Rangæingar.” Þá
var Jóni sleppt og þaö er sem ég sjái
alla feðgana þegar þeir gengu út frá
ráöinu, hvergi hræddir hjörs í þrá, og
ekki þoröi sýslumaöur að taka þá eftir
þetta en oft fékk Jón hreppstjóri orö aö
heyra eftir þetta hjá Jóni Valda-
sýni, og þaö komst svo langt aö
Jón Hjörleifsson stefndi Jóni Valda-
syni fyrir sáttanefnd, en þeir sættust
ekki, svo kom það fyrir sýslumann, og
eftir því er ég komst næst, þá held ég
aö réttarhöldin hafi veriö nokkuö ein-
kennileg hjá Magnúsi. Svo dæmir hann
Jón Valdason sekan, en hann áfrýjar
dóminum, svo fór dómurinn fyrir
landsyfirrétt. Þá er Jón Hjörleifsson
sá seki og á aö borga Jóni Valdasyni 30
kr., ég held aö þessar krónur heföu
mátt vera fleiri.
Liggur hann þá í
allri forinni á hesthúsgólfinu
nær dauða en lífi
Svo vikiö sé aftur aö valdstíö Páls
Briem þá bjó um þær mundir bóndi í
Yzta-Bæli, sem hét Guömundur. Hann
reynt aö koma því ofan i hann. Svo
smáhjarnaöi hann við, en oft óskaöi
Guðmundur eftir þetta, aö hann hefði
dáiö í hesthúsinu heldur en veröa aö
líða þaö sem á eftir kom.
Þegar hann fór svolítiö aö hjarna
viö, fóru þeir að spyrja hann um ýmis-
legt, sem þeir héldu aö hann hefði stol-
iö, en þegar hann meögekk ekkert,
voru sótt vinnuhjú hans, sem voru þrjú
aö tölu, og spurö sitt í hverju lagi, hvaö
eftir annað, en allt til einskis. Þeim var
sagt, aö Guðmundur væri búinn að
meöganga svo og svo mikið, þaö var
sama, þau sögöust ekkert vita um þaö,
og þau vissu ekki til, aö hann heföi tek-
iö neitt eða komið meö ófrjálst að
heimilinu. Svo fóru þeir heim til hans
og yfirheyrðu konu hans, sem þá var í
rúminu. Hún var oftast liggjandi, því
aö hún var yfirfallin í sullaveiki. Hún
meögekk ekkert. Þau áttu telpu, tíu
ára. Hana yfirheyröu þeir og spuröu ít-
arlega. Þeir leituöu smásmugulega
þjófaleit, allt árangurslaust.
Guömundur átti bróöur sem Olafur
hét og bjó í Hrútafellskoti, bezti
maöur. Hann sóttu þeir. Hann var
oröinn nokkuö fulloröinn og veill
fyrir brjósti. Sýslumaöur fór aö spyrja
hann, hvort hann vissi ekki um ein-
hverja óráövendni viðvíkjandi
var nokkra daga á róli, lagðist svo og
dó eftir viku.
Dæmdur alsaklaus í
sjö mánaða tugthús
Eg man ekki hvaö Páll Briem dæmdi
Guömund mikið en Landsyfirréttur
dæmdi hann í 7 mánaöa tugthús.
Guðmundur fór alsaklaus í tugthúsiö
um haustið, en um voriö auglýsir
hreppstjóri, Jón Hjörleifsson, aö eigi
aö vera uppboö á fénaöi Guðmundar.
Þá fer Báröur Bergsson í Ytri-Skógum
til hreppstjóra og biður hann að lofa
sér að borga honum málskostnaö Guö-
mundar í peningum, en því neitar
hreppstjóri, og eru seldar kýr, hross og
fé. Bárður bóndi í Skógum, sem áöur er
minnst á, kaupir kú og tvö hross og gef-
ur Guðmundi. Svo kom Guðmundur
heim nokkru seinna, þaö var mánuöi
eftir uppboöiö. Nokkrum dögum eftir
þaö þá var hann að eigra úti um hag-
ann, þá varð honum litiö til fjárhússins
og sá að það var byrgt, en þegar hann
opnaöi þaö, sér hann ellefu ær dauðar,
liggjandi á gólfinu. Jón hreppstjóri
fékk menn til þess aö smala ám
Guðmundar og reka þær inn morgun-
inn sem uppboöiö var, hann seldi sein-
ustu kindurnar og gekk seinast um
húsiö, en hefur ekki haft húsíö opiö,
Tómas, þeir áttu báöir jörðina sem
þeir bjuggu á, var fööurleifö þeirra.
Sýslumaöur vill hitta Þorstein, þaö er
þá erindiö aö biöja hann um hús, því aö
hann þurfti aö yfirheyra Tómas mág
hans. Þorsteinn vísar honum á hey-
hlööu og segir: „Eg held aö þaö sé búiö
að gefa það mikið úr henni, að ég held
aö þiö komist þar fyrir. ” Svo er Tómas
sóttur og þeir fara allir í hlööuna og
eru þar nokkuð lengi. Þegar þeir koma
út fara þeir á bak, þeir voru meö laus-
an hest, Tómas fer á bak honum og
fara allir út aö Þorvaldseyri. Enginn
veit neitt um erindiö, en enginn von-
aöist eftir góöu, og var þaö af því aö
maöur vissi ekki hver næstur yröi fyrir
því aö vera tekinn fastur. Eg held samt
aö enginn heföi trúaö því aö þaö yröi
fariö meö hann Tómas á Hrútafelli,
eins og farið var meö hann. Eg var á
næsta bæ viö hann í 16 ár, og hugsaði
ég að öllum væri vel viö þau hjón.
Nú er Tómas á Þorvaldseyri en eftir
2 daga kemur Jón hreppstjóri að
Hrútafelli og vill finna Katrínu, konu
Tómasar, hann heilsar henni vingjarn-
lega eins og vant var. Katrín var lengi
vinnukona í Eystri-Skógum áöur en
hún giftist og kom sér þar vel og hélst
svo vinátta milli þeirra. Jón segir
henni, aö sýslumaöur hafi beöið sig aö
DV. LAUGARDAGUR 21. MAl 1983.
9
skreppa til hennar, og segja henni aö
maðurinn hennar sé búinn aö sverja
rangan eiö og veröi nú víst aö fara í
tugthúsið og vera þar í fimm ár eöa
lengur, og aö líkindum afber hann þaö
ekki. „Heldur þú að þú hugsir um aö
halda áfram búskap?” Hún gat.naum-
ast komið upp oröi fyrir gráti og segir:
„Eg hefi líklega um annað að hugsa
núna fyrst um sinn heldur en þaö hvort
ég bý eöa bý ekki,” og gengur inn í bæ.
— Ég er viss um þaö, aö ef nokkrum
manni hefir verið vorkunn þá var
Katrínu og börnum hennar þaö eftir
þetta. Þaö var ekki svo vel aö hann
mætti vera heima, heldur var honum
haldiö í ströngu gæzluvaröhaldi allan
veturinn, fyrst á Þorvaldseyri, svo í
Eystri-Skógum, á þeim bænum sem
hann vildi sízt vera, en um sumarmál
fékk hann aö vera heima nokkurn
tíma, og þá sagöi hann okkur hvernig
þaö gekk til í heyhlöðunni. Sýslumaöur
byrjaði þá á því aö spyrja hann hvaö
oft hann færi á fjöru og hvaö oft væri
farið frá honum til jafnaöar á ári á
fjöru. Þá sagöi Tómas: „Þaö man ég
ekki, ég er hér fæddur og hefi hér alltaf
veriö. Eg vil spyrja sýslumann hvort
hann geti ætlast til þess aö ég muni
það.” Því ansar hann ekki en spyr nú
Tómas hvort hann viti ekki um ein-
hverja í kringum sig sem séu að stela
annaðhvort af f jöru eöa annars staöar.
Þá segist Tómas hafa sagt aö sér þyki
þetta nokkuð einkennilegar spurning-
ar, en það er eins og meö fyrri spurn-
inguna aö ég veit þaö ekki. Þá spyr
sýslumaöur hann hvort hann vilji
sverja þaö, þá segist hann segja: „Mér
þykir ólíklegt aö sýslumaöur krefjist
þess, aö sé fariö aö brúka svardaga viö
svona mikinn hégóma.” Þá skipar
sýslumaöur honum að sverja og Jóni
hreppstjóra aö halda uppi á honum
hendinni og fóru svo meö hann út aö
Þorvaldseyri, eins og áður er sagt, og
segja nú að hann sé búinn aö sverja
rangan eið!
Eg gat um þaö aö hann fékk aö vera
heima um sumarmálin, en þaö var
ekki lengi, því nú var hann fluttur að
Skála undir útfjöllum, þar var hann
fram eftir sumrinu. Um voriö voru
fermd nokkur börn í Eyvindarhólum,
þá þjónaöi því prestakalli Kjartan
prófastur í Holti. Tómas átti einn
drenginn, sem fermast átti. Þá var
Tómas á Skála, næsta bæ viö Holt, og
bað hann prófast aö lofa sér til kirkju
þegar börnin yrðu fermd, en þaö þoröi
prófastur ekki fyrir sýslumanni og lof-
aöi honum því ekki aö fara. Ekki man
ég hvað langt var komiö fram á sumar,
þegar hann fékk aö fara heim, en svo
var hann ekki tekinn úr því. Tómas baö
sýslumann aö lofa sér aö velja sér
svaramann en þaö leyfði sýslumaöur
ekki. Ekki man ég hvaö mörg ár sýslu-
maður dæmdi hann í tugthús. Hann
áfrýjaöi dóminum.
(Eg skrifaöi bréf undir nafni Katrín-
ar, konu Tómasar, og skýröi frá hvern-
ig búiö væri að fara meö Tómas og
sendi suður án þess aö sýslumaður
vissi.) En sá dómur varö þannig:
Sýslumaöur gjörði ekki Tómasi rétt og
því bezt aö hvors annars brot fallist í
faöma, en þeir veröi báöir lausir viö
hegningu en Tómas skal borga allan
málskostnað, sem varö á þriöja hundr-
aö krónur.
Eg hefi ekkert vit á dómum, sem
ekki er von, en einkennilegur þykir
mér þessi dómur. Þaö sjá allir aö
sýslumaöur byrjaöi meö ranglæti við
Tómas og hélt því meöan á málinu
stóö, en Tómas braut á engan máta
móti sýslumanni. Mér finnst að þaö
hefði verið hreinast, ef um sakir var aö
ræöa, aö þeir heföu báöir tekið út sitt
straff og að minnsta kosti báöir borgað
málskostnað. Hvernig sem þetta var,
voru þó þessir stríösdagar Tómasar á
enda. Honum leiö vel eftir þetta, var
virtur og elskaður eins og áöur. Börnin
komust upp, uröu góðir og myndarleg-
ir menn, giftust öll og líður vel, Katrín
hætti ekki aö búa og Jón Hjörleifsson
fékk ekki jöröina.
Eignir ólöglega
yfirfærðar til að
hafa fyrir málskostnaði
Þaö var ein jörö í hreppnum sem hét
Rauðsbakki. Hún var lítill partur úr
Stóru-Borgareigninni, Jón Hjörleifs-
son átti þennan jaröarpart. Þá bjó þar
kvenmaöur sem Margrét hét, þá búin
aö búa þar í 10 ár. Hún tók þar við jörö-
inni eftir fööur sinn, sem bjó þar í
mörg ár. Nú var hann kominn á ní-
ræöisaldur, lagstur í kör og búinn að
vera blindur í mörg ár. Hann hét Þor-
steinn. Hann átti son sem Magnús hét.
Hann andaðist á bezta aldri frá 4 börn-
um, öllum ungum. Þá tók afi þeirra
þau og ól þau upp sem sín börn, og svo
Margréti eftir aö hún tók viö jörðinni.
Þegar þessi saga gerðist voru börnin
upp komin og tvö farin þaðan en tvö
voru enn hjá föðurstystur sinni, annaö
hét Þorsteinn en hitt Herdís, bæöi
myndarleg og dugleg.
Jöröinni fylgdi svolítill fjörudeill. Þá
bjuggu á Stóru-Borgartorfunni sjö og
voru þessir jarðarpartar bæði litlir og
ónýtir, sem von var á, því allt bezta
Stóru-Borgarland er komiö í sjó, og nú,
1920, búa þar ekki nema þrír. Þaö var
þá regla undir Austur-Eyjafjöllum, aö
þegar margir bjuggu á sömu jöröinni,
þetta 5—8 búendur, þá mátti hver sem
fór á fjöru hirða leiguliðagagn og eiga
þaö, því aö það var ómögulegt aö
skipta einni spýtu, sem ekki var lengri
en 2—4 álnir, á milli margra. Sumir
fóru aldrei á fjöru, sögöu aö sér þætti
þaö ekki tilvinnandi, og sögöu þá vel aö
því komna sem eitthvað höföu upp úr
því aö fara, sem nenntu. Ég heyröi
aldrei meöan ég var undir Fjöllunum,
sem voru 16 ár, að þaö kæmi nokkurt
þras eöa óvild milli ábúenda út af
fjörureka.
Áöur nefnd Margrét á Rauðsbakka
lét nokkuð oft fara á fjöru, því aö þar
var stuttur fjöruvegur, og hún hafði
ekki annan í þær feröir en Þorstein
bróöurson sinn. Einu sinni fann hann
4ra álna langan planka, en þá fann
hann ekkert annað, svo að hann reiddi
hann fyrir framan sig heim, en næst
þegar Jón Hjörleifsson kemur þangað
sýnir Margrét honum plankann og
sagöi að Þorsteinn hefði reitt hann
heim. Þá segir Jón: „Þaö var vel gert.
Ég ætla aö fara með hann heim til
mín; ” og fór meö hann austur að Skóg-
um. Nú líða mörg ár og plankinn var
aldrei nefndur þangað til aö nú kemur
Páll Briem og Jón Hjörleifsson, þeir
fara báðir inn í baðstofu aö rúmi Þor-
steins gamla, taka upp bók og skrifa
hann nú Þorstein bónda á Rauðsbakka
og lýsa hann nú þjóf aö áðurnefndum
planka og yngri Þorstein sömuleiöis
fyrir aö hafa reitt hann heim og ýmis-
legt fleira, sem var á líkum grundvelli
byggt. Þorsteinn gamli gat ekkert
sagt, aumingja karlinn, orðinn svo
hrumur, aö hann gat varla reist höfuö-
iö frá koddanum, og svo gekk alveg
yfir hann, en yngri Þorsteinn ætlaöi aö
reyna aö segja eitthvaö en það var ekki
tekiö til greina. En ekkert var þetta
nefnt viö Margréti. Svo fóru þeir sýslu-
maöur í burtu. Skömmu síöar kemur
hreppstjóri Jón Hjörleifsson aö Rauös-
bakka og skrifar upp hús og skepnur
Margrétar undir nafni bóndans, Þor-
steins Jónssonar á Rauösbakka, og allt
kyrrsett. Nokkru eftir þetta kom ég aö
Rauðsbakka og viö fórum aö tala um
þessar aöfarir sýslumanns og eitt af
því sem ég sagöi var það: „Ekki skil
ég í því aö það sé rétt aö vera aö skrifa
upp eignir Margrétar undir þínu nafni,
Þorsteinn minn, og þó er þaö auðskilið,
því þar ætlar hann sér aö hafa máls-
kostnaðinn þar sem þeir vita aö þú átt
ekkert.” Þá segir Þorsteinn: „Ekki
getur það heitiö aö ég sé ríkur, ekki á
ég annað en bjórinn sem hangir á þess-
um aumingja likama, sem má heita aö
ekki sé annaö en beinin, og þótt sýslu-
maður fari að hiröa hann, þá held ég aö
honum veröi svo lítiö úr honum, því aö
ég er svo útsteyptur í kláða, aö hann
verður allur aö götum.” Ekki hugsaði
ég aö þetta kæmi fyrir, Hjörleifur er
dáinn, Valgerður er dáinn, sonurinn
lifir.
,,Og svo kærir þú
hann blindan, liggjandi
í rúminu
fyrir þjófnaö"
Páll Briem var ekki búinn aö ljúka
viö þessi verk sín meöan hann var
sýslumaður Rangæinga, svo aö Magn-
ús Torfason, sem fékk sýsluna eftir
hann, varö aö taka við öllu draslinu
ókláruöu af Páli og var eitt af því að
innkalla allan málskostnaö. Þegar
hann heimtaði hann af Margréti á
Rauðsbakka þá neitaöi hún aö borga.
Jón hreppstjóri á nú aö selja þar eftir
skipan sýslumanns áöur uppskrifaöar
eignir. Svo auglýsir hann að eigi aö
vera uppboö á Rauösbakka. Svo kom
uppboðsdagurinn og komu þangað
nokkrir menn. Þá sagöi ég: „Ekki veit
ég hvernig þér er háttaö, hreppstjóri,
aö fara svona meö fólkið á Rauös-
bakka, eins og mér hefir sýnst vera
góö vinátta milli ykkar. Þorsteinn
gamli geröi þaö fyrir þig og þína aö
fara frá Drangshlíð aö Rauösbakka,
margfalt verri jörö, til þess aö systir
þín og mágur gætu fengiö hana, og
hafa þau Þorsteinn og Margrét dóttir
hans gjört þér allt til vilja, sem þau
hafa getaö. Og svo kærir þú hann blind-
an, liggjandi í rúminu, og börn hans
fyrir þjófnað, ég held óhætt aö segja al-
saklausan.”
Þá varö hann illur og sagöi: „Þú
ræðst á mig þar sem ég er í embættis-
erindum, þér er langbezt aö ákæra
mig.”
Svo byrjar hann uppboöiö en allir
þögöu, enginn bauö í neitt. Svo nokkru
seinna er enn auglýst uppboð á Rauðs-
bakka, og á þaö uppboö komu Magnús
Torfason sýslumaöur, Jón Hjörleifsson
og Þorvaldur Bjarnason, bóndi á Þor-
valdseyri. Sýslumaður bauö upp en
Jón og Þorvaldur keyptu. Margrét
skaut máli sínu til Reykjavíkur, og var
þaö dæmt svo, aö sýslumaður heföi
gert órétt og þeir sem keyptu ættu aö
skila því aftur.
Þorsteinn yngri átti eitthvað af
skepnum, sem hann seldi í sinn máls-
kostnaö, en þegar Margrét borgaöi
ekki fyrir fööur sinn, þá var Magnúsi
sýslumanni ekki ráöafátt; nú lét hann
Þorstein yngri borga þaö líka og geröi
hann þaö. Svo fór hann til Reykjavíkur
um vorið, sagöist ómögulega geta ver-
'iö í Rangárvallasýslu, læröi trésmíði,
kom sér mjög vel en dó á bezta aldri.
Nokkrum árum síöar, þegar hann var
farinn, varð Margrét aö hætta búskap
og fara til vandalausra.
Svona gekk þaö fyrir í Austur-Eyja-
f jallahreppi þau herrans ár 1890—1895,
þaö voru eitthvað náiægt 20 manns,
sem sýslumaður dæmdi í tugthús, en
óhætt aö segja margir 20 höföu um sárt
aö binda, sem nærri má geta, þar sem
margir þeirra voru vinir og vanda-
menn og margir þeirra búnir aö líöa
pyntingar eins og þeir sem dæmdir
voru.
Öll sú mæöa, atvinnumissir og marg-
ir erfiðleikar, sem af þessu leiddi, er
óútlýsanlegt, og þar á ofan aö borga
allan málskostnaö, sem var æöi mikill.
Ég er viss um aö margir heföu fariö á
vonarvöl ef Mýrdælingar heföu ekki
hlaupið undir baggann og lánað þeim,
og sérstaklega Halldór Jónsson í Vík,
hann kom þar fram eins og hann var
vanur, alltaf til góös. Um þessar
mundir kom maöur til hans og segir
við hann: „Aldrei færöu þessa pen-
inga, Halldór, sem þú ert aö lána
Fjallamönnum.” Þá segir Halldór:
„Það eru þá mínir peningar en ekki
þínir.”
Þaö voru margir sem voru ókunnug-
ir undir Eyjafjöllum og þekktu ekki
þessar aöfarir sýslumanns og alókunn-
ugir öllum málavöxtum. Þeir voru að
hrósa honum fyrir röggsemi og dugn-
aö. Já, hann var nógu duglegur og
valdsmannlegur, þegar hann var aö
eiga viö börn og gamalmenni og aöra
semhann aöengagátuafsérhrint.”
— Á þennan hátt lýkur frásögn
Sigurðar Halldórssonar frá Skaröshlíö
af atburðunum í Austur-Eyjafjalla-
hreppi og yfirgangi og valdníöslu
sýslumannsins þar, Páls Briem. Þetta
brot úr Islandssögunni frá árabilinu
1890 til 1895 hlýtur að teljast merkilegt
og gefa nokkra hugmynd um bágborið
líf þjóöarinnar á þessum tíma. Af þess-
ari einstöku heimild Siguröar Hall-
dórssonar, sem hér er fyrst birt opin-
berlega á prenti, má sjá hvílíkt ógnar-
vald veraldlegir yfirmenn hafa getað
tekið sér á fyrri tímum og hversu þegn-
arnir hafa veriö berskjaldaöir fyrir
ýmsum duttlungum þeirra. Hér er þó
ekki verið aö leiöa líkum aö því að
sýslumenn landsins á umræddum tíma
hafi almennt veriö þvílíkir drambs-
seggir og téöur Páll, en hitt þykir sýnt
aö sitthvaö hefur verið bágboriö í
stjórnkerfi þjóðarinnar á þessum ár-
um fyrst slíkir menn og Páll hafa feng-
iö aö starfa óáreittir af hálfu landsyfir-
stjórnarinnar. -SER.
BÍLASÝNING
KVARTMÍLUKLUBBSINS

verður haldin dagana 21.—22.
og 23. maí í nýju húsnæði
Gúmmívinnustofunnar, Réttar-
hálsi 2 Árbæjarhverfi.
Sýningartími alla dagana kl.
14-22.
Fjöldi sérútbúinna kvartmílu-
bíla, glæsilegra götubíla, sögu-
legra fornbíla, torfærubíla,
keppnis- og götumótorhjóla.
GÚMMÍVINNU
STOFAN HF.
Hjólbarðaviðgerðir.
Hjólbarðasala.
Hjólbarðasólun.