Dagblaðið Vísir - DV - 22.01.1984, Blaðsíða 11

DV. ÞRIÐJUDAGUR 22. JANUAR1985.
11
1 Bretlandi er fimmti hver háskóla-
stúdent nemandi í svokölluöu Open
University, sem er háskóli fyrir
heimanám. Sá háskóli er samtengd-
ur bréfa- og sjónvarpsskóli. Meö
vaxandi samskiptatækni á sviöi sjón-
varps og tölvu er reiknaö meö þvi að
vegur Open University muni fara
mjög vaxandi á komandi árum, en
nú þegar er O.U. verulegt afl í
menntamálum á Bretlandi eins og
nemendafjöldi sýnir. Einnig virðist
það nám sem boðið er upp á i O.U.
vera fyllUega boðlegt háskólanám. A
framhaldsskólastigi hjá Bretum eru
góðir möguleikar til að ljúka slíku
námi í kvöldskólum og með nám-
skeiðum ýmiskonar. Það gerir máliö
að vísu einfaldara að hver nemandi
lýkur mun færri námsgreinum í
framhaldsskóla í Bretlandi heldur en
hér á landi gerist, en engu að síður er
möguleiki á því að manneskja geti
farið í gegnum framhaldsskólann og
hálskóla án þess aö setjast nokkum
tima í formlegan skóla. Þetta fyrir-
komulag hefur tíðkast um nokkurt
skeið og sem fyrr segir er því spáð að
með tölvutækni og sjónvarps- og
vídeótækni fari vegur þessa náms-
forms enn vaxandi.
Bretar eru engin sérstök forystu-
þjóö í skólamálum og því sýna slík
dæmi hve aftarlega við Islendingar
erum í þróun okkar skólakerfis,
einkum ef mið er tekið af þvi hve það
hentar illa í fámennu og strjálbýlu
þjóðfélagi. Lausnir á borð við O.U.
og óformlegan framhaldsskóla ættu
því að vera mjög til umræðu í
íslenskum skólamálum. Því er ekki
að fagna, heldur er þrasað um fer-
metra í skólahúsnæði, um það hvorir
eru betri, menntaskólar eða fjöl-
brautaskólar, svo ekki sé minnst á
framhaldsdeildir, og háskólinn
hugsar vart um annað en aögangs-
takmarkanir, svo mikil framsýni
semþaðgetur nútalist.
Nýjar aðferðir
í skólamálum
Við Islendingar eigum það á hættu
að dragast aftur úr í þróun mennta-
kerfis og atvinnulífs (og þetta tvennt
hangir mjög náiö saman) sakir
sofandaháttar um þróun nýrrar
tækni, þekkingar og framleiðslu. Það
er því mjög brýn nauðsyn að ný-
sköpunarandi verði ríkjandi í
málefnum framhaldsskólans á næstu
misserum og í enn meiri mæli í mál-
efnum háskólans.
Við þurfum að byggja upp þjóð-
skóla á framhalds- og háskólastigi.
Skóla sem leitar til þjóðarinnar með
fjölbreytt námstilboð, en bíður ekki
aögerðalaus álengdar eftir því að
ENGILBERT
GUÐMUNDSSON
KENNARI VIÐ
> FJÚLBRAUTASKÓLANN
Á AKRANESI
þjóðin komi skokkandi. Við þurfum
að hefja þróun fulloröinsfræðslu,
eftirmenntunar og endurmenntunar
í framhaldsskólanum. Þar þurfum
við að nota tölvur, sjónvarp, útvarp,
bréfaskóla og námskeiðahald til að
ná sem bestum árangri og ná til sem
flestra. Það þarf aö virkja þaö fólk
sem nú starfar viö f ramhaldsskólana
í landinu til að byggja upp þessa
starfsemi fremur en að beina því í
einhverja ráöuneytistengda stofnun
suður í Reykjavík. Sem dæmi um
þær hugmyndir sem uppi eru í þess-
um efnum og skoða þyrfti með já-
kvæðum huga vil ég nefna hugmynd
um að setja á stofn fullorðinsfræðslu
í sveitum, eins konar sambland
öldungadeildar og bréfaskóla. Þar
yrði um það að ræða að fólki yrðu
send kennslugögn heim, lesefni og
verkefni, sem það leysti og sendi til
kennara í framhaldsskóla viðkom-
andi kjördæmis. Þetta kennsluefni
gæti auöveldlega einnig samanstaðið
að tölvuefni (enda er tölvuvæðing
sveitaheimila nú þegar hafin), þar
sem verkefni væru leyst í tengslum
við tölvuna. Einnig væri hægt að
senda efni á vídeóspólum, t.d. fyrir-
lestra og annað skýringarefni.
Reglubundið gæfist nemendum
þessum kostur á þvi að koma í skól-
ann og hitta kennara að máli, ræöa
lausnir á verkefnum og fá frekari út-
skýringar. Og í lok hverrar annar
kæmi nemandinn til skóla og lyki
prófi með hefðbundnum hætti, til að
tryggja (svona upp á sálarheill tor-
trygginna) að námið væri sambæri-
legt við hefðbundið framhaldsskóla-
nám.
Með námi af þessu tagi gæti fólki
til sveita gefist kostur á því að
stunda nám í framhaldsskóla, nokk-
uö sem vart er mögulegt í dag.
Námsefni sem samið væri fyrir
svona skóla myndi síðan geta nýst
hinum heföbundna framhaldsskóla
mjögvel.
Ég hef hér tekið eitt dæmi um
framþróun í framhaldsskólanum
(dæmi af tillögu sem ég ásamt öðr-
um sendi menntamálaráðuneytinu
fyrir nokkrum árum og hef ekki frétt
af síðan). Það eru nógar hugmyndir
á kreiki í skólakerfinu. Það gerist
hinsvegar mjög lítið og á meðan
drögumst við aftur úr. Verstu dæmin
um það hve við erum að dragast aft-
ur úr í framþróun skólakerfisins er
vafalaust að finna í iðnfræðslunni, en
þar eru stjómvöld á góðri leið með að
eyðileggja hina góðu hugmynd um
verknámsskóla meö nánasarlegum
fjárveitingum til kennslutækja (gild-
ir jafnt um núverandi ríkisstjórn og
þá sem á undan henni sat). Sem
dæmi má nefna að tölvustýrðar vélar
eru vart finnanlegar í verknáms-
deildum tréiðna og málmiðna i land-
inu, og það á miðri tölvuöld í þessum
greinum um allan heim. Hvernig
ætla menn síðan að byggja upp fram-
sækinn iðnað þegar þannig er búið að
menntun þeirra sem í honum eiga að
starfa!
Opinn háskóli
og endurmenntun
Háskólastigið þarf einnig að þróa
kennsluform sem flytur skólann út til
fólksins, í stað þess aö eyöa orkunni í
þaö hvort takmarka á aðgang að ein-
stökum deildum skólans (sem í
mennta- og atvinnupólitisku tilliti er
hreint alveg ótrúleg afturhalds-
semi). Háskólinn hefur yfir kennslu-
kröftum að ráða, tækjum og tækni til
aö koma slíkri kennslu á laggirnar.
Auðvitað þarf eitthvað að fjölga
stöðugildum til að koma á opnum há-
skóla, en ég er sannfærður um að
kostnaður á hvem nemanda yrði
mun lægri í slíkum skóla heldur en
með núverandi formi. Og stór hluti
þeirrar þróunarvinnu sem færi í upp-
byggingu opins háskóla myndi nýt-
ast í almennri kennslu háskólans.
Inn í uppbyggingu hins opna há-
skóla gæti endurmenntun háskóla-
manna fallið að verulegu leyti.
Þannig myndi langt í frá aUur
kostnaður sem í slíka þróunarvinnu
færi verða viðbótarkostnaður. Opinn
háskóli gæti dregið verulega úr
byggingarþörf háskólans varðandi
kennsluhúsnæði og þar með losað um
fjármagn sem nauðsynlega þarf til
að byggja upp rannsóknir við
skólann. Og opinn háskóli myndi
væntanlega einnig geta dregið úr
álagi á Lánasjóð íslenskra náms-
manna og þannig létt á ríkissjóði.
En það er í raun aukaatriði að létta
byrðum af ríkissjóði í þessu sam-
hengi, og vart við öðru að búast en að
heUdardæmið hlyti að þýða ein-
hvern útgjaldaauka fyrir ríkissjóð.
En framþróun í menntamálum, eink-
um þeim hluta sem menntar fólk til
þátttöku í atvinnulífi og eykur við
almenna akademiska þekkingu
þjóðarinnar, er eitthvert mesta
nauðsynjamál í islensku þjóðlifi um
þessar mundir. Ef við höldum áfram
að láta okkur nægja tiu ára gamlar
kópíur af enn eldri amerískum lausn-
um í skólamálum þá getur ekki ann-
að gerst en að við drögumst aftur úr
á sviði almennrar þekkingar og við
drögumst aftur úr á sviði almennrar
velmegunar.
Engilbert Guðmundsson.
SANNGIRNISMÁL
• „Um er að ræða nokkuð stóran
hóp einstæðra foreldra, sem
ekki eiga rétt samkvæmt ákvæðum
barnalaganna varðandi umrædd
framlög ..."
I 19. grein barnalaga, sem sam-
þykkt voru á Alþingi 15. apríl 1981,
eru ákvæði sem kveða á um heimild
til að ákveða framlag frá meðlags-
skyldum aðila til menntunar- og
starfsþjálfunar barns til 20 ára
aldurs svo og ákvæöi um að heimilt
sé að úrskurða framfærsluskyldan
aðila til að inna af hendi framlög
vegna sérstakra útgjalda við skím
barns, fermingu, vegna sjúkdóms
eða greftrunar eða af öðru sérstöku
tilefni.
Ljóst er að þessi ákvæði barnalag-
anna eru mjög mikilvæg og geta oft.
ráðið úrslitum, t.a.m. um framhalds-
menntun eða starfsþjálfun bama
einstæðraforeldra.
Einstæðum foreldrum
mismunað
Þegar ofangreind ákvæði voru lög-
fest var ekki hugað að því að tryggja
sambærilegan rétt eða stuöning við
einstæöa foreldra eða böm þeirra, ef
meðlagsskyldur aðili er látinn eða af
öðrum ástæðum reynist ókleift að
innheimta greiðslur vegna ákvæða
þessarar greinar barnalaganna.
Hér er því um að ræða augljóst
ranglæti og mismunun í aðbúnaði og
kjörum einstæðra foreldra. A Alþingi
hafa þingmenn Alþýðuflokksins lagt
fram frumvarp sem á aö tryggja
þeim einstæðu foreldrum, sem ekki
hafa til neins meðlagsskylds aðila aö
Kjallarinn
JÓHANNA
SIGURÐARDÓTTIR
ÞINGMAÐUR FYRIR
ALÞÝÐUFLOKKINN
leita, sambærilegt framlag og að
ofan greinir.
Frumvarpið kveður á um að ef
meðlagsskyldur aðili er ekki á lífi
eða af öðrum ástæðum reynist ókleift
samkvæmt úrskurði valdsmanna aö
innheimta framlög vegna menntun-
ar eða starfsþjálfunar, svo og fram-
lög vegna sérstakra útgjalda viö
skírn bams, fermingu, vegna sjúk-
dóms eða af öðru sérstöku tilefni, þá
skuli lífeyrisdeild Tryggingastofn-
unar ríkisins greiða umrædd fram-
lög.
Stór hópur
Um er að ræða nokkuð stóran hóp
einstæöra foreldra, sem ekki eiga
rétt samkvæmt ákvæðum bamalag-
anna varðandi umrædd framlög, þar
sem ekki er til neins meðlagsskylds
aðilaaðleita.
Samkvæmt upplýsingum Trygg-
ingastofnunar ríkisins fengu
834' einstæðir foreldrar greiddan
bamalífeyri með börnum sínum
yngri en 18 ára vegna andláts annars
hvors foreldris. Hér er um að ræða
stóran hóp eða 14—15% af einstæðum
foreldrum í landinu. Þessir 834 ein-
stæðu foreldrar hafa að meðaltali 1,4
börn á framfæri sínu eða 1167 böm.
Það er því stór hópur einstæðra for-
eldra og barna þeirra, sem ekki
njóta réttar samkvæmt ákvæðum 17.
og 19. gr. barnalaganna, þ.e. vegna
menntunar eða starfsþjálfunar
barna eftir 18 ára aldur né vegna
þeirra útgjalda sem áður era talin í
17. gr. barnalaganna.
Sömu möguleika
Þó hér sé ekki um háa fjárhæð að
ræða eða nú um 2600 kr. á mánuði, þá
getur hún haft veruleg áhrif á það
hvort börn einstæðra foreldra, sem
ekki geta leitað til meðlagsskylds
aðila, hafi möguleika til framhalds-
náms, ekki sist þegar einstæð for-
eldri hafa mörg böm á framfæri
sínu.
Með samþykkt þessa frumvarps
Alþýðuflokksins yrði tryggt að böm
sem aðeins eiga annað foreldri á lifi
hafi sömu möguleika og böm ann-
arra einstæðra foreldra og að ein-
stæðum foreldrum yrði ekki mis-
munað að því er varðar þann rétt og
stuðning sem 17. og 19. gr. barnalag-
anna gefur einstæðum foreldrum.
Hér er um sanngirnismál að ræða,
sem Alþingi ber vonandi gæfu til að
samþykkja á yfirstandandi þingi.
Meðlagsgreiðslur
Á Alþingi liggur einnig fyrir annaö
frumvarp frá Alþýðuflokksmönnum
um skylt málefni. I lögum um tekju-
og eignarskatt er heimilað að
meðlagsgreiðendur fái frádrátt frá
skatti sem nemur helmingi greiddra
meðlaga með barni til 17 ára aldurs.
Þegar bamalögin voru samþykkt á
Alþingi í apríl 1981 með þeim nýmæl-
um aö lengja framfærsluskyldu
meðlagsgreiðenda úr 17 í 18 ára, svo
og að framfærsluskylda getur staðið
í 20 ár ef þörf krefur vegna menntun-
ar eða starfsþjálfunar barns, var
ekki hugað að því að breyta ákvæð-
um tekjuskattslaga, þannig að
meðlagsgreiðslur eftir 17 ára aldur
yrðu einnig frádráttarbærar til
skatts.
Það verður að teljast rétt og eðli-
legt, þar sem löggjöfin hefur þegar
samþykkt aö helmingur meölags-
greiðslna sé frádráttarbær frá skatti
til 17 ára aldurs, að það ákvæði tekju-
skattslaga taki einnig breytingu til
samræmis við lengri framfærslu-
skyldu, en um það f jallar frumvarp
þingmanna Alþýöuf lokksins.
Ljóst er að samþykkt þessa frum-
varps mun kosta ríkissjóð sárah'tið
en getur haft töluverð áhrif til
skattalækkunar fyrir meðlagsgreið-
endur.
Jóhanna Sigurðardóttir.