Dagblaðið Vísir - DV - 24.04.1984, Qupperneq 13

DV. ÞRIÐJUDAGUR 24. APRIL1984.
13
BETRIHBLSA
- HAMINGJURÍKARA LÍF
í tilefni tillögu á þingi —
„Baráttan gegn ýmsum öðrum sjúkdómum, fræðsla um þá, samtök hinna
sjúku og annarra hafa miklu áorkað."
Enn einu sinni Wýt ég aö biöja DV
um smápistil til aö vekja athygli á litlu
þingmáli, sem ég hefi flutt. Þjóöviljinn
minn hefur ekki fremur en áöur, þegar
um þingmál frá mér hefur verið aö
ræöa hirt um aö gera því skil, enda
máliö ekki merkilegt á heimsmæli-
kvaröa þess blaös.
Eg held, aö hvert þaö átak, sem viö
gerum í fyrirbyggjandi aögeröum
varöandi heilsu og heilbrigði þegnanna
sé mikilvægt og þjóðhagslega rétt, auk
þess aöalárangurs sem þaö skilar
hverjum og einum í hollustu og heil-
brigðara lífi. Grunninntak laga okkar
um heilsugæzlu snýr beint aö hinum
fyrirbyggjandi þætti.
Enn eru menn þó allt um of aö fást
viö afleiöingamar af röngu líferni,
andvaraleysi og óhollum venjum;
baráttan við hvers konar sjúkleika,
sem unnt heföi veriö aö Wndra, er enn
allsráðandi.
Barátta
Atök hafa vissulega veriö gerö. Hin
hetjulega barátta viö undirrót
berklanna ásamt hjálparstarfinu —
sjálfsbjargarstarfinu er eitt bezta
dæmiö og þaö áþreifanlegasta um
árangur. Krabbameinsleitin, sífellt
vökulli aögeröir þar, hafa vissulega
skilað mörgum heilum í höfn, sem
horfið heföu langt um aldur fram.
Baráttan gegn ýmsum öðrum sjúk-
dómum, fræösla um þá, samtök hinna
sjúku og annarra hafa miklu áorkaö.
Svo mætti áfram telja.
Sjúkra- og iðjuþjálfun hefur til
þessa verið bundin við hvers konar
endurhæfingu og lækningu og
vissulega hafa þær stéttir í samvinnu
við aörar heilbrigöisstéttir skilað
mörgum vel á veg, jafnvel svo að
kraftaverki hefur líkzt. Hlut þeirra
hefur þó hvergi verið haldiö á lofti sem
vert væri og áherzlur aö ýmsu öðru
beinzt.
Fyrirbyggjandi
aðgerðir
Hinar fyrirbyggjandi aögeröir hafa
að mestu beðið, enda endurhæfingar-
þörfin mjög mikil og þessar stéttir enn
ekki f jölmennar. En til framtíðar horft
er þaö fullvíst, aö aöalóherzla verður
lögö á forvamarstarf, enda gera engir
sér betur ljóst gildi þess en sjúkra- og
iðjuþjálfar. Spumingin Wýtur aö vera,
hversu fljótt unnt er að vinna aö því
starfi skipulega og vel. Þar þarf visst
átak, sem allir þurfa aö vinna aö. Sá
sem nýlega hefur notiö þjálfunar og
leiðsagnar, aö ógleymdri fræöslu um
þessi mál, kemst ekki hjá því aö
hugleiða það alvarlega, hversu mikið
mætti gera, ef rétt væri aö staðið og
starfskraftar væm fyrir hendi. Lengi
Kjallarinn
HELGI SELJAN
ALÞINGISMAÐUR FYRIR
ALÞÝÐUBANDALAGIÐ
hefur gigtin veriö ásælin við okkur, og
allir kannast viö þaö, að menn segi, aö
ekkert ami svo sem að sér, nema
„bara gigt”. En þessi „bara gigt” er
býsna flókið fyrirbæri og veldur
ómældu vinnustundatapi, mikilli van-
líöan og ófáum daggjöldum á sjúkra-
húsum og endurhæfingarstöðvum. I
alvarlegustu myndum birtist svo þessi
„bara gigt” síöar í varanlegu heilsu-
tjóni alltof margra. Það er því til
mikils að vinna. Og þörfin kallar svo
sannarlega og víðar en viö hyggjum.
Mér hefur því þótt einboðið, aö við
gerðum skipulegt og samræmt átak til
aö koma sjúkra- og iöjuþjálfun inn á
heilsugæzlustöðvar okkar s.s. raunar
lagafyrirmæli eru um. Inn í það átak
varðandi forvarnarstarfiö eiga skól-
armr tvímælalaust aö koma, leikfimi,
sund og heilsufræðikennsla eiga aö
aölagast þessum markmiöum enn
beturennúer.
Almenn fræðsla um vinnustellingar
og rétta vinnuaðstöðu þarf aö stór-
aukast og þar ætti aö vera unnt aö nýta
fjölmiöla okkar vel. Inn í þá mynd
kemur Vinnueftirlit ríkisins, en til þess
þarf að efla alla aöstöðu þess og
möguleika til betra fræöslustarfs.
Samtök launþega og atvinnu-
rekenda eiga vissulega aö koma inn í
þessa mynd einnig, því beggja hagur
er í því, aö þarna sé skipulega unniö
meö fyrirbyggjandi starf í fyrirrúmi.
Ríkisvaldið taki við sér
Ríkisvaldið má svo sannarlega taka
betur viö sér, því þeir fjármunir, sem
til þessa renna, skila sér margfaldlega
til baka í framtíöinni. Síðast en ekki
sízt eiga þær heilbrigðisstéttir, sem
Wut eiga aö máli að fá að vera leið-
beinandi og virkjandi afl — byggja upp
starfið eins og þeim sýnist skynsam-
legast, því þama er fólk meö verulega
góða menntun og þekkingu og umfram
allt mikinn áhuga á því verkefni, sem
framundan er. Þingsályktunartillagan
er fyrst og fremst flutt til að vekja sér-
staka athygli á þýðingarmiklu máli,
veigamiklu atriöi í heilsugæzlu okkar,
sem hvergi nærri hefur verið gefinn
nægur gaumur.
Hér þarf samræmt, skipulegt átak,
sem huga þarf aö sem allra fyrst.
Heilsufarsleg, sem andleg velferð
fólks á ævinlega aö sitja í fyrirrúmi, en
til viðbótar kemur beinn fjárhagslegur
ávinningur, sem margir meta ekki
síöur í því kaldrifjaöa markaösþjóö-
félagi, sem aö virðist stefnt af ýmsum.
Um þetta átak ættu því allir að geta
sameinast.
• „Mér hefur því þótt einboöið, að við
gerðum skipulegt og samræmt átak til að
koma sjúkra- og iðjuþjálfun inn á heilsugæzlu-
stöðvar okkar s.s. raunar lagafyrirmæli eru
um.”
Öryggismál sjómanna
Á yfirstandandi ári hefur sú sorg-
lega staðreynd enn og aftur komið
upp á yfirboröið að stór skörö hafa
verið höggvin í raðir sjómanna
vegna skip.tapa og slysa þar sem
oröið hafa mannslát Eins og æviWega
áöur hafa þessi slys oröið til að vekja
umræður og deilur með stóryröum
og jafnvel kjaftshöggum. Eg mun
ekki ætla mér þann vafasama heiður
aö elta ólar viö kjaftshögg og þvíum-.
líkt, en ætla þess í staö aö varpa
fram nokkrum stóryrtum athuga-
semdum til sjómanna sjálfra, jafnt
skipstjóra, stýrimanna, háseta, vél-
stjóra og annarra sem störf sín
stunda á sjó og eiga líf sitt oftlega
undir því aö skip og búnaður þess sé í
því ástandi að búast megi viö aö
skipiö og búnaður þess þoli þau fang-
brögö viö ægi sem ætlast er til.
Það sem að sjómönnum
lýtur
Áður en lengra er haldiö ætla ég aö
lýsa því yfir aö ég mun ekki taka þátt
í né leggja dóm á umræður þær sem
átt hafa sér staö vegna gúmmíbáta-
sleppibúnaðar þess sem kenndur er
annars vegar viö Sigmund Jóhanns-
son og hins vegar Karl Olsen. Eflaust
eiga báöir þessir búnaöir eftir að
reynast sjómönnum og öörum sæfar-
endum happadrjúg björgunartæki.
Það sem ég ætla hér að reifa er eins
og áður sagöi það sem aö sjómönnum
sjálfum lýtur. Nú er þaö svo aö þess
er krafist af löggjafanum í orði að
þeir menn sem skipstjórn, stýri-
mennsku, vélstjórn og önnur þau
störf um borð í skipum stunda, sem
sérþekkingu krefjast, eiga aö hafa
lágmarks sérmenntun frá viökom-
andi skólum í sínu fagi. Þetta atriði
er því miður aöeins í orði. Á borði er
þetta í reynd þannig að menn eru oft
ráönir til þessara ábyrgðarstarfa án
nokkurrar kunnáttu eöa reynslu
hvaö þá heldur að gengiö sé úr
skugga um aö þessir menn uppfylli
þær lækmsfræðilegu kröfur sem
geröar eru til manna sem lokið hafa
prófum frá viðkomandi skólum. Nú,
um hegningarvottorð og þvíumlíkt
er aö sjálfsögöu ekki spurt. Reyndin
er oft þannig við ráðningar.
1. Ef lun góöar tekjur er aö ræöa fer
oft um ráðningu manna eftir
ættartengslum, t.d. svilar, mágar,
symr, bræður, frændur og svo
framvegis.
2. Sé ekki útlit fyrir aö um verulegar
tekjur geti verið að ræða fer ráön-
ing oft eftir útliti, þaö er að segja
aö viðkomandi hafi hraustlegt og
gott útlit og umfram allt líti út
fyrir að vera þægur og undirgef-
inn.
3. Réttindamenn.
Ef ekki er um réttindamenn aö
ræöa þá koma til svokallaðar undan-
þágur og er þeim ungað út í sam-
gönguráðuneytinu alveg eftir óskum
útgerðarmanna og skipstjóra sem
hafa í höndum meðmæli frá viðkom-
andi stéttarfélögum sem oftlega
byggja fjárhagslega afkomu sína að
miklu leyti á sölu meömæla.
Eg ætla ekki aö svo stöddu að til-
taka einstök dæmi máli minu til
sönnunar en viökomandi skal á þaö
bent aö þau eru mýmörg fyrir hendi
og þau er hægt aö birta hvenær sem
er.
Þá er komið aö þeim þætti máls
míns sem hvaö mest snýr aö sjó-
mönnum sjálfum. Ef um slys er aö
R
Kjallarinn
GEORGS.
AÐALSTEINSSON
STÝRIMAÐUR,
VESTMANNAEYJUM
ræða má í flestum tilfellum benda á
orsakavaldinn. Oft er um mannleg
mistök að ræöa, en oftar er aö skip og
búnaður hafa brugöist, t.d. skip
sokkið vegna vanbúnaðar (balllest
og þ.u.l.), skálkun ábótavant. Tæki
bresta vegna elli og þreytu eöa þau
vísvitandi eöa af vanþekkingu lögð í
álag langt umfram öryggisstuöul.
Sparnaðarráðstafanir
Tóg og vírar, lásar, blakkir, oftast
ekki með öryggisstuðul í samræmi
viö álag. Þessi atriði eru oftast van-
búin vegna spamaðarráðstafana út-
geröarmanna eöa fulltrúa þeirra,
skipstjóra, stýrimanna og útgeröar-
stjóra. I fjölmörgum tilfellum heföi
mátt foröa frá slysum ef þessi atriöi
hefðu verið í fullkomnu lagi. Van-
þekkingu er einmg oft um aö kenna.
Sú sorglega staðreynd, aö björgunar-
tækjum er oft stórlega ábótavant
vegna sparnaöar, nísku, fjármagns-
skorts eða hreinlega slóðaháttar og
undirgefni viökomandi skipstjórnar-
manna viö útgerðir, liggur á boröinu.
Fjöldi skipa er á undanþágu meö
björgunartæki árum saman og hafa
þessi atriöi oröiö mörgum sjó-
manninum aö fjörtjóni. Einnig er
fjöldi skipa á undanþágu meö haf-
færisskírteini árum saman svo í
flimtingum er haft manna á milli og
þessi skip jafnvel kölluö „Panama-
dósir”. Komi svo eitthvað upp á meö
þessi skip og búnaö þeirra eru vissir
aöilar í þjóðfélaginu fljótir til og ráö-
ast óvægUega á Siglingamálastofnun
og stjórnanda hennar með stóryrö-
um og svíviröingum þó svo að fyrir
liggi aö sjálfur ráöheira hafi stund-
um tekið fram fyrir hendur
stofnunarinnar. Réttara væri fyrir
þessa aöila aö vera hvassyrtari í
garö sjómanna sjálfra og útgeröar-
manna. Þannig aö þessi mál komi
betur fram í dagsljósið.
Hvaö höfum við ekki oft orðið vitni
aö því aö skipum hafi veriö stórlega
breytt og aö eftir breytingar hafi þau
Wn sömu skip verið álitin mann-
drápskollur og ekki eingöngu álitin
heldur verið þaö? Farist og meö
þeim fjöldi manna. Oft sér maður aö
settir hafa veriö olíutankar og vatns-
tankar ofan þilja. Það jafnvel upp á
bátadekk. Þaö þarf ekki aö fara
mörgum oröum um hvaö hér er á
seyði. Eitt er þaö atriði sem mjög er í
tísku meðal sjómanna, þ.e. við
hleðslu fiskiskipa í rúmsjó, að láta
fisk á Wllur þannig aö dæmi eru til
þess aö settir séu tugir tonna og ekk-
ert undir. Þaö þarf náttúrlega diki aö
ræöa hvaö svona háttalag þýöir
gagnvart stööugleika skips. Einnig
er umbúnaöi lestaropa oft stórlega
ábótavant. Hvaö hafa ekki mörg skip
fariö niöur vegna óskálkaöra lestar-
lúga?
Neyöarútgöngum á íslenskum skip-
um er stórlega ábótavant, oft hrein-
lega ekki fyrir hendi. T.d. neyöarút-
gangar úr hvalbak, keis og káetu.
Kvartið yfir ófull-
nægjandi búnaði
Eg ætla ekki aö svo stöddu aö tína
fleiri atriöi en þau eru næg. Eg vil
aðeins segja viö ykkur sjómenn.
Hafið sjálfir einurð í ykkur til aö
fylgjast meö og láta álit ykkar í ljós
og kvarta til viökomandi yfirvalda
finnist ykkur skip og búnaöur þess
ekki fullnægja þeim kröfum sem
gerðar eru. Eg get fWlyrt aö fenginni
reynslu að Siglingamálastofnun er
okkur sjómönnum mikils virði og aö
þeir menn sem ráöiö hafa þar ferö-
inni eru tilbúnir aö hjálpa okkur viö
aö koma kröfum um lagfæringu í
gegn. Viö skulum vera þess minnug-
ir. Og hagnýta okkur þaö ef nauðsyn
krefur.
Við skipstjórnarmenn vil ég segja
þetta.
Ef þiö haldiö aö tilkynningar-
skylda sé ykkar einkamál og henni
beri aö sinna eftir geöþóttaákvöröun
ykkar þá fullyrði ég aö þiö eruö á
rangri hillu í lífinu.
Tilkynningarskyldu ber að sinna af
fullri alvöru og þaö skilyrðislaust.
Að endingu. Eitt er þaö atriöi sem
aö okkur sjómönnum sjálfum snýr.
Þ.e. varðstööur. Þaö er leitt til þess
aö vita hvaö slælega eru hafðar
varöstööur (útkíkk) um borð í
mörgum (allflestum) fiskiskipum.
Einn maöur, skipstjóri eöa stýri-
maöur, á vakt í stýrishúsi og oft van-
svefta.
• „Nú er það svo að þess er krafist af lög-
gjafanum í orði að þeir menn, sem
skipstjórn, stýrimennsku, vélstjórn og önnur
þau störf um borð í skipum stunda, sem sér-
þekkingar krefjast, eiga að hafa lágmarks sér-
menntun frá viðkomandi skólum í sínu starfi.”