Dagblaðið Vísir - DV - 22.06.1984, Blaðsíða 12

Dagblaðið Vísir - DV - 22.06.1984, Blaðsíða 12
12 Frjálst.óháó dagblað Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF. Stjórnarformaðurog útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON. Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON. Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM. Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON. Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON. Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON. Ritstjórn: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 680611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022. Afgreiösla, áskriftir,smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI ll.SÍMI 27022. , Sími ritstjórnar: 686611. Setning, umbrot, mynda- og plötugerö: HILMIR HF„ SÍÐUMÚLA 12. Prentun: Árvakur hf„ Skeifunni 19. Áskriftarverö á mánuði 275 kr. Verð í lausasölu 25 kr. Helgarblað28kr. Minni sprengihætta Sprengihættan af aðgerðum verkalýðsfélaga í septem- ber hefur minnkað. Kjarasamningar geta verið lausir 1. september, ef launaþegafélögunum líst svo á. Flest bendir til að félögin. segi samningunum lausum. Þetta hefur lengi verið í bí- gerð. Margir óttuðust að kröfur félaganna yrðu háar og langt umfram getu þjóðarbúsins. Réttilega hefur verið bent á, að meira en 25 prósent kauphækkun þyrfti til að vinna upp kjaraskerðingu síð- ustu tveggja ára. Kjaraskerðingin varð, vegna þess að við höfðum lifað um efni fram. Þjóðarútgjöldin þurfti að skerða. Spurningin var nú, hvort launþegahreyfingin mundi, hvött af forystu Alþýðubandalagsins, freista þess að endurheimta mestan hluta kjaraskerðingarinnar. Með því hefði stjórnarstefnunni og, enn mikilvægara, þjóðar- hag, verið stefnt í hættu. Spurningin hefur því verið, hvort verkalýðshreyfingin mundi í september „sprengja upp” stjórnarstefnuna. Svarið virðist vera, að verkalýðshreyf- ingin hafi vit til að gera það ekki. Sprengihættan í september hefur minnkað. Forystumenn Verkamannasambandsins tala um 5—6 prósenta kauphækkun í september, í stað þeirra 3ja pró- senta, sem samningar gefa. Auk þess er rætt um hækkun lágmarkslauna í 14 þúsund á mánuði. I heild sinni eru þessar kröfur ekki langt umfram raun- veruleikann. Þjóðhagsstofnun mun telja, að kaupmáttur verði næsta haust hugsanlega um 5 prósentum undir því, sem var haustið 1983. Ætlunin með kjarasamningunum síðastliðinn vetur var að varðveita kaupmáttinn frá haustinu 1983. Vel að merkja kaupmátt taxtakaupsins. Ríkisstjórnin átti vissulega þátt í samningunum síðast- liðinn vetur. Þeir gengu lengra en stjórnarstefnan, en ekki er fjarri lagi að segja, að stjórnin hafi lagt blessun sína yfir samningana. Að mörgu leyti er því ekki fráleitt að biðja um sama kaupmátt og um var samið í vetur. Allavega stefna slíkar kröfur stjórnarstefnunni og efna- hagsviðreisninni ekki í verulegan háska. Ljón eru á veginum. 1 Þjóðhagsstofnun telja menn, samkvæmt óformlegum viðtölum við DV, að „launaskriö” á árinu gæti vel orðið um fjögur prósent. Þetta þýðir launahækkun sem því nemur framyfir samninga. Ætti ekki að taka tillit til þessa launaskriðs, þegar næst verður samið? Launaskriðið segir okkur allavega, hvað kauphækkanir hafa orðið í reynd. 1 öðru lagi stefnir enn í minnkun þjóðarframleiðslu á þessu ári, hugsanlega um 11/2 til 2 prósent. Þýðir þetta ekki, að við verðum enn að draga saman seglin eða standa fyrir meiri slætti erlendis ella? Það er því ekki gefið, að kaupmátturinn geti haldist. Flestum mun þykja kaupmátturinn kominn langt niður og nú þurfi að bæta hann. En tölur um framleiðslu benda ekki til, að nú sé tími til þess kominn. Hitt skyldu menn skoða gaumgæfilega, að kröfur verkalýðshreyfingarinnar, sem fram hafa komið, eru ekki fjarri því sem raunhæft er. Þær eru miklu skynsam- legri en ætla hefði mátt að óreyndu. Þær stofna ekki til „sprengingar”. Því ætti ríkisstjórnin að geta staðizt þeirra vegna, ef hún „springur” ekki á fiskverðinu. Haukur Helgason.. DV .j>8ex ivroi .ss HuoAauTaoo. va DV. FÖSTUDAGUR 22. JUNl 1984. Ekki á ég skip til að leggja Stundum er sagt að þjóöfélagið móti viöhorf manna öðru fremur. Samfélag sem stendur og fellur með heimild til ótakmarkaðrar gróðasóknar einstakl- inga er sagt móta viöhorf manna til þess hvað kalla má rétt og hvað rangt. Það er til dæmis rangt af mér að steyta göm út af 20.900 kr. grunnlaunum af því til eru 13.000 kr. grunnlaun. Fáir draga hins vegar í efa réttmæti fullyrð- inga um að flest fyrirtæki og eigendur eða stjómendur þeirra hafi ekki efni á að rýra tekjur sínar meö hærri launa- greiðslum. Þaö er líka rangt af fólki með 30.000-40.000 kr. grunnlaun að boða verkfall. Svoleiðis fóik hefur nefnilega „nóg”; verkfallið getur líka bitnaö á sumarleyfisfara eða sjúklingi (hugsiö ykkur, verkfall getur haft áhrif á aðra en fjármálaráðuneytið eða nokkra atvinnurekendur!) og loks er auðvitaö deginum ljósara að mín launaupphæö er bundin af upphæð annarra launa. Menn skulu trúa því að iaunagreiðslur em nánast fast hlutfall af g jöldum f yrirtæk ja. Þetta hlutfall er skilgreint í Garðastrætinu eða Arnar- hvoli; reyndar án þess að við fáum að sjá útreikningana. öll þessi viðhorf hafa náð að festast í fólki og þá einnig í þeim sem ættu að hafa hag af þveröf- ugumskoðunum: Þorralaunafólks. Meðaljón og herra Jón Þegar meðaljónarnir telja sig ekki hafa lengur efni á að reka heimili (með sínum vinnandi maka) og grípa til að- gerða eru viðbrögð yfirvalda og at- vinnurekenda hörð: Verkbann, bráða- birgðalög og órökstuddar fullyrðingar um auraleysi fyrirtækja. Orð meðal- jónanna eru dregin í efa, þeir eru ákærðir um að kalla á atvinnuleysi • „Aðalatriðið er að vandinn liggur í skipulagi og rekstrarformi útgerðarinnar sjálfrar.” (4% atvinnuleysi á Selfossi stafar nefnilega af því að laun eru almennt allt of há í ölfusinu, eins og allir hljóta að vita). Ráöherra harmar ekki að- gerðirnar og lofar velvilja ríkisstjóm- arinnar. Hann fordæmir þær og hótar aö kalla til erlenda launamenn til að vinna verkin og það eru engir sérfund- ir launamanna og ríkisstjórnarinnar haldnir. Þegar herra Jón og aðrir útgerðar- menn hóta að stöðva atvinnutækin kemur annað hljóð í strokkinn. Þeir fá ekki á sig bráöabirgöalög og þeir þurfa ekki að leggja fram efnahagsreikning- ana; í hæsta lagi nokkur meðaltöl frá Þjóðhagsstofnun. Orð þeirra eru ekki dregin í efa og þeim verður lofuð fyrir- greiðsla úr ríkissjóði. Gengið sér til húðar Utgerð er að álíka hlutum stunduð hér af opinberum aöilum, samvinnu- hreyfingunni og einkaaðilum. I raun er ekki marktækur munur á rekstri í neinum þessara geira og kjör strit- vinnufólksins hjá þeim öllum jafnlé- leg. Aðalatriðið er að þau lúta engu heildarskipulagi, starfsfólk (9/10) ræður engu um reksturinn eða afrakst- urinn og hvert um sig reyna þau að níða niður skóinn af hinu. Það er látið líta svo út að þetta skipulag sé hið eina viti boma fyrirkomulag og að yfir- menn útgerðarfyrirtækjanna beri enga ábyrgð á eigin vegferð. Hér em nokkrar ákærur og minnispunktar (auövitaö órökstuddir!): Utgerðin stundar og hefur stundað rányrkju. Ut- geröin hefur fengiö gegn'darlausa fyrirgreiðslu. Græðgin stjómar skipa- kaupum og ofsetningu á mið, ekki þarfir byggðarlaga. Tapreikningar og’ fáránlegar afskriftareglur hafa falið mikinn fjárleka, bæði í einkaneyslu yfirmanna og óráðsiu í skipulagi út- gerðarinnar.... Þetta eru megineinkenni með til- heyrandi undantekningum. Aðalatrið- ið er að vandinn liggur í skipulagi og rekstrarformi útgerðarinnar sjálfrar. Utgerðin má stöðvast vegna þess að hún er gengin sér til húðar. Hótanir einhverra útgerðarmanna og sporslur ríkisins til þeirra geta kannski seinkaö uppskurði á kerfinu öllu, en ekki komiö í veg fyrir hann. Fáein fyrirtæki duga Ég á ekki skip til að leggja. Kennar- ar hafa ekki vit á útgerð. Víst er að hvort tveggja er nær sanni. Hitt er nærri jafnvíst að enginn hefur getað sannað að einkaframtakið eða kapital- ískur samvinnu/bæjarrekstur sé for- senda útgerðar á íslandi. Þar koma aðeins til óljósar fullyrðingar um frelsi til athafna, ábyrgð, og hvata til góös reksturs (gróðavonin, með öðrum orð- um). Við sjáum nú hvert slíkir leiðar- hnoöar hafa leitt okkur á 50 árum eöa Nú eru tímar spamaöar. Og eins og alltaf þegar á að spara, — raunar man ég ekki eftir því að nokkur ríkisstjórn haf i gleymt að lýsa því y fir að sparnaö- ur yrði aldrei meiri, — þá keppast menn við að sýna fram á spamað. Og þá er ætíð byrjað á Seölabankanum. Fyrir löngu var ákveðiö að reisa bankanum byggingu, — og fram- kvæmdir eru nokkuð vel á veg komnar. Það er ekki gerlegt að átta sig til f ulls á því hvemig húsið verður endanlega en traustir, steinsteyptir veggirnir minna á að eitt sinn hét þessi staður Batteri vegna virkis sem þar var. Og það er eðlilegt að taka mið af fyrri sögu staðarins og Batteríið væri ágætt nafn á Seðlabankahúsiö. En skiptir það máli til sparnaðar hvort menn fresta þessari byggingu eitt árið enn? Eg held ekki. Starfsemi bankans er nauðsynleg og það er þvert á móti óskynsamlegt að fresta bygg- ingunni sem svo vel er komin af stað. Eða vilja menn endurtaka ævintýrið um Þjóðleikhúsiö sem var áratugi í byggingu? — vilja menn hafa hálfkar- aða byggingu við miðbæ Reykjavíkur, t.d. eins lengi og Hallgrimskirkja hefur verið í smiðum? En það er tiska að ráðast á Seðla- bankann, — e.t.v. vegna þess að Jóhannes Nordal er þar bankastjóri, — er hann þó maður sem nýtur mikillar virðingar meðal þeirra sem Islending- ar hafa sótt til bæði um stórlán til þeirra framkvæmda sem ein geta treyst h'fskjör í landinu og þá ekki síður meðal þeirra sem Islendingar hafa átt í samningum við um stóriðju og orkusölu. En Jóhannes hefur jafnframt beitt sér fyrir því að Islendingar stæðu vörð um menningarverðmæti sín. Hann veit að meiru skiptir fyrir litla þjóð að handrit, sem geymir sögur hennar, sé keypt til landsins heldur en tímabund- in aðgerð í byggðamálum sem einung- is skilar atkvæðum en er að öðru leyti sóun. Islendingar eru fátækir af stórbygg- Kjallarinn HARALDUR BLÖNDAL LÖGFRÆDINGUR ingum, — menningarlegum fram- kvæmdum eins og Safnahúsinu. Það var reist í ráöherratið Hannesar Haf- stein og kostaði of Qár. Mig minnir um helming f járlaga. I þvi húsi er ekkert sparað, — og var raunar aðeins byrjunin, því að reisa átti a.m.k. annaö eins hús norðan við, og væri þá við Lindargötuna, og síðan átti að tengja húsin á milli með bogagöngum. A þúsund ára afmæli alþingis var samþykkt að reisa þjóðhýsi í Bakara- brekkunni þar sem nú eru veitingahús í svokölluðum menningarverðmætum og verið að reisa eitt hús enn sem á að vera hundrað ára þótt steypa hafi ekki verið almennt byggingarefni á Islandi fyrr en nokkru síðar. Mér hefur oft verið spurn, — fyrst smíða má fom- menjar með þessum hætti, af hverju var þá ekki teiknað hús og reist þarna í brekkunni sem var jafngamalt í útliti og stjórnarráðiö og menntaskólinn, svipað að stærð og hentugt fyrir æðstu stjóm landsins, — sem er á hrakhólum um allan bæ. Til samanburðar má nefna að Landsbankinn er reistur í stíl löngu liöinna tíma og þykir falleg bygging. Naglaskapur og spamaðarvilji (níska) kom í veg fyrir að þjóðhýsi yrði reist. En 1974 var ákveöið að reisa Þjóðarbókhlöðu. Það hús er nú nærri fokhelt og kostar það ríkissjóð óhemju- fé aö láta húsið standa autt. En spamaðarpostular, sem aðeins horfa á þá hluti til spamaðar sem heyra til menningu en sleppa atkvæðasukkinu, hafa hamast gegn þessu húsi og reyna að fresta byggingu þess. Þó vita allir að húsið verður klárað, — það er að- eins spurning um tima. Er þama ólíku saman að jafna og hjá Reykjavíkurborg meðan sjálf- stæðismenn hafa ráðið borginni. Geir Hallgrímsson reið á vaðið með bygg- ingu Kjarvalsstaða og endurbyggingu Höfða, m.a. fyrir áhrif Páls Líndals, — og i borgarstjóratíð Birgis Isleifs var ákveðin bygging borgarleikhúss. Sú framkvæmd tafðist nokkuö í tíð vinstri meirihlutans en nú er unnið af fullum krafti. Davíð Oddsson hefur lýst vilja sínum til þess að reist verði ráöhús viö Tjöm- ina. Það er gömul hugmynd, — og var einu sinni nærri komin til fram- kvæmda í borgarstjóratíö Gunnars Thoroddsens. Ráðhúsið þótti þá hins vegar of stórt og skyggja á Alþingis- húsið og féllu menn frá hugmyndinni. En hugmynd Davíðs er að reist verði ráðhús þar sem áður var Báran. Slíkt hús gæti fallið vel að umhverfinu ef það væri snoturlega gert. Og síðan mætti í framhaldi af þeirri byggingu rífa blokkirnar sem eru við Tjamar- götuna og reisa á lóðinni framhald af ráöhúsinu og tengja þá byggingu við hina með bogagöngum yfir Tjarnar-

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.