Dagblaðið Vísir - DV - 22.06.1984, Blaðsíða 13

DV. FÖSTUDAGUR 22. JUNI1984.
13
Frjálsa þjóðkirkju
án ríkisafskipta
ARITRAUSTI
GUÐMUNDSSON,
KENNARI, MENNTASKÓLANUM
VIÐ SUND
svo. I leiöinni getum viö virt fyrir okk-
ur hvemig ríkisvaldiö liggur flatt fyrir
gróöaöflunum en grípur til vandarins á
launafólk.
Af fámenni hér og aðstæðum mætti
ætla aö skynsamari útgerö fælist
meöal annars í því að styrkja smáút-
gerö í einkaeign en að endurskipu-
leggja alla stórútgerö. Hana á að fá
starfsfólki (sjómönnum og landverka-
fólki þar sem viö á) í hendur og sam-
eina (og fækka þar meö) fyrirtæki í
heilum landshlutum. Meö því má
dreifa veiöinni, löndunum og vinnslu
eftir þörfum, stjóma nýtingu lands-
hlutakvóta innanhéraðs, fækka skip-
um, nýta þau betur og hafa yfirsýn í
raunverulega efnahagsreikninga.
Hagnaöi yrði ráöstafaö meö heildina í
huga og launaákvaröanir haföar í
höndum þeirra sem afla verðmæt-
anna. Eg þykist þess fullviss aö sjó-
menn og flest starfsfólk útgeröar hafi
alla þá þekkingu og allt það þor sem
til þarf til að reka slík stórfyrirtæki,
með útibúum. En hvað um útgerðar-
menn og stjómendur samvinnu/bæjar-
f yrirtækja með sín ótilgreindu hálaun?
Þeirra áhuga á útgerð, ábyrgð, gróöa
og efnahagsreikningum má nýta til
hressandi skrifstofustarfa; fyrir flug-
mannslaun í lægri kantinum (með
verkfallsrétti).
Ari Trausti Guömundsson.
Hvaða tilgangi þjónar þaö aö starf-
rækja kirkjumálaráöuneyti og burðast
meö embætti kirkjumálaráðherra?
Hvaða ástæður liggja til þess aö ríkis-
valdið er aö skipta sér af málefnum
þjóðkirkjunnar í smáu og stóru? Hlýt-
ur þaö ekki aö vera grundvallarskil-
yrði lútherskrar þjóökirkju að hún
njóti sjálfstæöis og frelsis í starfi og
ráöi sjálf hvernig hún skipar málum
sínum? Erekkikominn tímitilaöþjóð-
kirkjan krefjist sjálfstæðis og frelsis,
hefji brottför úr herleiðingu ríkisaf-
skipta og brjóti af sér ríkisfjötrana?
Mikilvægt skref í þessa átt er aö leggja
embætti kirkjumálaráöherra niður og
hætta starfrækslu kirkjumálaráðu-
neytisins en fela kirkju og söfnuöum
rekstur sinna málefna. Þá er einnig
nauðsynlegt að Alþingi nemi úr gildi
lög er kveöa á um skipan prestakalla,
veitingu prestsembætta, skipulag
sóknarnefnda, kosningu biskups og
mörg fleiri er fjötra kirkjuna í starfi,
en kirkjan fái sjálf vald til þess að
ákvaröa um þessi efni.
Núverandi samband
kirkju og ríkis
er ókristilegt
Inntak hins kristna boðskapar, sem
kirkjunni er ætlað að flytja um iðrun
og fyrirgefningu, frelsi mannsins og
réttlæti, hlýtur að gera þá kröfu til
kirkjunnar að hún sjálf njóti frelsis og
sjálfstæöis. Kirkjan stendur í fótspor-
um Jesú Krists andspænis rikisvald-
inu, kerfum og mannlifinu í heild.
Kirkja meö slíkan boðskap er striðandi
samfélag sem kallar til ábyrgðar og
réttlætis á öllum sviðum mannlífsins.
Slíkt samfélag getur ekki uppfyllt hlut-
verk sitt með því að lúta vfirstjóm
ríkisvalds í skipulags- og rekstrar-
málum sinum.
Sumum er tíðrætt um að nýr kirkju-
skilningur hafi rutt sér braut innan ís-
lensku þjóðkirkjunnar síðustu misseri.
En það sem háir kirkjunni eru hin
nánu ríkisvaldstengsl. I hugum fjöl-
margra er kirkjan ríkisstofnun, emb-
ættiskerfi sem veitir ekki þjónustu
heldur afgreiöslu. Hvort sem mönnum
líkar betur eöa verr þá er þetta ekki
misskilinn skilningur því skipulags-
málum kirkjunnar er þannig háttað að
hún er ríkiskerfi, ein stofnun í ríkis-
kerfinu. Sóknarprestarnir og starfs-
fólk Biskupsstofu eru embættisfólk
ríkisins, kirkjumálaráðuneytið fer
með yfirstjórn á rekstri kirkjunnar,
Alþingi ákvarðar með lögum um alla
skipulagshætti kirkjunnar, kirkjuþing
og kirkjuráð eru lítið annað en sam-
komur hvar bænarskjöl eru samþykkt
til ríkisvaldsins sem jafnan eru hunsuö
með auðmýkjandi þögn. Málið er að
allt tal um nýjan kirkjuskilning er lítið
meira en vonarsnakk á meðan látið er
hjá líða að leysa kirkjuna undan ríkis-
valdsfjötrunum. Embættiskirkja ríkis-
ins verður aldrei trúverðug í hugum
fólks.
Er kirkjan fjárhagslegur
baggi á ríkisvaldinu?
Stundum ógnar og hótar rikisvaldið
kirkjunni með áætlunum um að skera
niður ríkisfjárframlög til kirkjunnar.
Osjaldan þurfa kirkjuráðsmenn að
fara bónarveg á hnjánum fyrir f raman
embættismenn ríkisvaldsins og stjórn-
málamenn og biðja um skilning og
fjárhagslega náð. Hvernig getur slik
kirkja verið trúverðug sem stríöandi
samfélag í fótsporum Jesú Krists um
að kalla sömu menn til ábyrgöar um
landsstjórnina á róttækan hátt? Á
sama hátt krýpur kirkj uþing einu sinni
á ári og biður Alþingi og kirkjumála-
ráðherra pólitískrar náðar um að komið
verði fram bráðnauðsynlegum umbót-
um á skipulagi og starfsháttum kirkj-
unnar. Þess vegna er kirkjan dýrt
rikiskerfi, hvort tveggja fjárhagslegur
og skipulagslegur baggi á þjóðinni, þvi
hún getur ekki mótað nýjan kirkju-
skilning í verki og þjónustu þar sem
hún er bundin ríkisfjötrum.
Því er kominn tími til að kirkjan fái
sjálf forræði í skipulags- og fjármálum
sinum. Að hún ráði m.a. sjálf hvernig
fjármunum verði skipt á milli ein-
stakra starfsþátta sinna, sem nú er
gert á Alþingi og í kirkjumálaráðu-
neytinu, að hún ráði s jálf hvemig sókn-
arprestar eru kjömir, og hvar þeir
starfi, en um það gilda lög frá Alþingi.
Hér eru aðeins nefnd dæmi sem miklu
máli skipta. Á sama hátt gengur það
ekki lengur að kirkjan þurfi að una
hentistefnum af hálfu ríkisvaldsins í
fjárveitingum. Kirkjan verður að búa
við fjárhagslegt sjálfstæði og ráða
sjálf um beitingu fjárins. I íslensku
þjóðkirkjunni eru 93% þjóðarinnar.
Nauðsynlegt er að koma á fót kerfi um
beinan skatt er rynni til kirkjunnar.
Slíkur skattur er að vísu í gildi, sem
em sóknargjöldin. Með nauðsynlegri
hækkun þeirra mætti gera kirkjuna
f járhagslega sjálfstæða og óháða ríkis-
valdinu í fjármálum. Þessi skipulags-
breyting hefði mikla þýðingu fyrir
safnaöarvitundina og ábyrgð
safnaöarins. Einnig mætti hugsa sér
að með yfirstjóm jarðeigna kirkjunnar
færi söfnuðurinn á viðkomandi stað í
samvinnu við kirkjuráð. Núverandi
skipan mála um meðferð jarðeigna
kirkjunnar, sem nánast alfarið er í
höndum embættismanna í kirkjumála-
ráðuneytinu, er óviðunandi. Það er
sérkapituli út af fyrir sig þar sem ekki
er stjómaö, heldur braskaö með jarð-
ir, hvar sukk og pólitísk spilling hefur
einkennt braskið síðustu áratugi.
Mál er að linni. Samskipti kirkju og
ríkis þarf að stokka upp svo að kirkjan
geti sjálf aðlagað starfshætti sína þörf-
um nýrra tíma. A meðan ríkisvaldið
Kjallarinn
GUNNLAUGUR
STEFÁNSSON,
STARFSMAÐUR
ÞJÓÐKIRKJUNNAR
fer með úrslit flestra skipulags- og
fjármála kirkjunnar þá verður ekki
ætlast til að nokkur nenni að starfa inn-
an kirkjunnar að slíkum málefnum eða
taki þátt í umræðum um slík efni á lýð-
ræðislegum grundvelli innan kirkj-
unnar. Enda er raunin sú að sáralitil
umræða fer fram innan safnaðanna
um skipan og starfshættikirkjunnar.
Mikilvægt er í sambandi við endur-
skoðun á samskiptum kirkju og ríkis
að valdiö um skipulagsmál kirkjunnar
verði fært til safnaðanna og þeirra
kirkjulegra stofnana sem kjömar eru
af söfnuöunum, þ.e. biskups, héraðs-
funda, kirkjuþings, kirkjuráðs, sókn-
arnefnda og almennra safnaöarfunda.
Nauðsynlegur þáttur í þessari endur-
skoðun út frá guðfræðilegu og fram-
kvæmdalegu sjónarmiði er að kirkju-
málaráðuneytið verði lagt niður, og þá
um leið kirkjumálaráðherrann, og Al-
þingi felli úr gildi lagafjötra herieið-
ingar svo að kirkjan fái notið kristilegs
sjálfstæðis, frelsis og réttlætis í skipu-
lagsmálum og störf um sinum.
Gunnlaugur Stefánsson.
• „Mikilvægt skref í þessa átt er aö leggja
embætti kirkjumálaráðherra niður og
hætta starfrækslu kirkjumálaráðuneytisins en
fela kirkju og söfnuðum rekstur sinna
málefna.”
Ljúkum Seðlabankanum
og Þjóðarbókhlöðunni
götuna. Ég get ekki ímyndað mér að
hægt sé að byggja þama ljótari hús en
þar eru: Jafnvel arkitektum eru ein-
hvertakmörksett.
Og þá hlýtur hugurinn að reika til Al-
þingis. Aukin starfsemi þess hefur
fyrir löngu leitt til húsnæðisvandræða.
Menn era þó sammála um að ekki
komi til greina að byggja nýtt Al-
þingishús heldur hefur embætti húsa-
meistara lagt til aö starfsemin fari
fram í húsum í kring. Alþingi á allar
lóðir í kringum Alþingishúsiö nema
Oddfellowhúsið og eru hæg heimatökin
að hrinda þessum hugmyndum í fram-
kvæmd.
Ef þessar hugmyndir, sem ég nefni
hér, komast á rekspöl og ef lokið er við
þau miklu hús. sem menn hafa ákveðiö
að byggja í Reykjavík. þá verður það
til mikilla framfara í menningarlegum
efnum. Eg býst við því að menn telji að
hér sé um mikla sóun að ræða, hér sé
ekki boöið upp á brauð og leiki. Og ég
hefi heyrt verkalýðsforingja tala
um nauðsyn þess að stöðva Seðla-
bankahúsið í sparnaöarskyni. Ég spyr
á móti: Hverjir reisa mestu hús á Is-
landi um þessar mundir og skortir
aldrei fé? Það eru verkalýðsfélögin.
Eg veit ekki til þess að þessum bygg-
ingum sé slegið á frest og peningum
varið til að bæta k jör félaganna.
Haraldur Blöndal.
,Og það er eðlilegt að taka mið af fyrri sögu staðarins og Batteríið væri ágættnafn á Seðlabankahúsið.