Dagblaðið Vísir - DV - 02.03.1985, Síða 21

DV. LAUGARDAGUR 2. MARS1985.
„Ég var aldrei þvingaður. Hins
vegar var mjög örvandi andrúmsloft
heima og mikil músík, aöallega i kring-
um gamla stofuorgeliö. Þegar ég, enn
ótalandi, stóö uppi í rimlarúminu og
söng prelúdíu eftir Couperin, sem
móöursystir mín haföi veriö að æfa',
þótti sýnt hvert stefndi. Ég veit ekki
hvort ég hefði orðið tónlistarmaður ef
andrúmsloftiö heföi ekki verið jákvætt
heima. Ég hef alltaf fiktað við margt
og hefði alveg eins g-’tað endað i allt
öðru. Einu sinni átti aö senda mig í
ballett en ég neitaði af því að andrúms-
loftiö var þannig að strákar fóru ekki i
ballett. Ég sé jafnvel svolítið eftir því.
Fjölbreytnin er mikilvæg. Það hefur
jafnvel hent sig að ég spili á árshátíð-
um innan um skvaldur og drykkju. Það
er aö vísu ekki draumastaöan að spila
við slikar aöstæður en það er hluti af
skóluninni því ekki batna taugarnar
meðaldrinum.
Brauðstritið
Fasta vinnan er í Sinfóníuhljóm-
sveitinni en auk þess spila ég með hóp-
um, sérstaklega Blásarakvintett
Reykjavíkur. Það er mjög ánægjulegt
samstarf, óvenju samstilltur hópur.
Frá því að ég var ungur hef ég
fiktaö við að mála og teikna. Það er ein
leið til að yfirkeyra sig ekki á hljóðfær-
inu. Það er takmarkað hvað hægt er að
helga sig svo einum hlut áöur en hann
fer beinlínis að ráða yfir manni.
Þessu til viðbótar les ég nokkuð. Ég
er ef til vill með sjö bækur í takinu og
lýk ekki við þær fyrr en eftir dúk og
disk. Það lýsir mér kannski vel að vera
að gutla í öllu.
Mér leiðist mest að komast ekki
betur inn í listalífið í Reykjavik vegna
vinnunnar. Þegar ég er ekki að spila
verð ég að sitja heima og æfa. Þess
vegna er ég ekki viðræðuhæfur um
leikhúsin og ýmsar sýningar sem bcðið
er upp á. Það væri æskilegt að þetta
starf væri hærra metið, hægt væri að
gefa sér tima til aö lifa lifinu. Tónlistin
er brauðstrit eins og er.
Það kemur að þvi að við verðum að
brjótast út úr þeirri einangrun sem við
höfum veriö í hjá Sinfóníunni og kynn-
ast og bera okkur af alvöru saman við
aðrar hljómsveitir. Það eina sem rétt-
lætir rekstur sinfóníuhljómsveitar er
að hún sé góð hljómsveit.”
Vantar þjálfara fyrir
Sinfóníuhljómsveitina
— Er Sinfóníuhljómsveit Isiands ekki
nógu góð?
„Ég held að menn séu að reka sig á
að breytinga er þörf. Það þarf að taka
miklu meira mið af því hvemig góðar
hljómsveitir eru reknar annars staðar,
að öðrum kosti er hætta á að við
endum með eitthvert séríslenskt
burokratí sem á litið skylt við gott
hljóðfæri. Mér finnst gæta hér
nokkurrar sjálfumgleði, á mörgum
sviðum, sem oft er trúlega bara vöm.
Fólk heldur að ekki þurfi að læra af
reynslu annarra. Það er mjög
dapurlegt.”
— Nú hefur verið gag.jýnt að
margir útlendingar eru í Sinfóníu-
hljómsveitinni. Á sú gagnrýni rétt á
sér?
„Það sitja engir heimamenn hjá
nema þeir séu ekki hæfir eöa kæri sig
ekki um að vera með. Auðvitaö eru
allir sammála um að hljómsveitin á að
vera mönnuð íslensku liöi eins og unnt
er.
Það er e.t.v. umhugsunarefni aö
svona margir útlendingar skuli vera i
hljómsveitinni og að hún skuli ekki
vera betri en hún er. Það verður að
vanda val hljóðfæraleikaranna en þó
er árangurinn fyrst og fremst kominn
undir þessum þjálfara, eöa kennara,
eða leiðbeinanda sem kallaöur er
stjómandi. Ég held ég halli ekki á
neinn með að segja að það.sé komin
viss stöðnun i starfsemina. Það verður
að taka góðan tima í að finna mann til
aö taka við af núverandi stjómanda
sem senn hefur lokið sínu tímabili.
Reynsla flestra er aö ekki gangi að
hafa sama stjómanda lengur en 8—10
ár.
Ég hef mikið persónulegt álit á nú-
verandi stjómanda sem túlkanda en
skeið hans er á enda runnið. Þaö þarf
ný tök og nýja afstöðu. Við þurfum
fyrsta flokks þjálfara eins og þeir ger-
ast bestir í íþróttaheiminum. Það er
ekki endalaust hægt aö velta sér upp úr
háfleygu tali um listræna túlkun. Það
sem viö þurfum núna, er uppalandi;
þjálfari á bæöi listræna og tæknilega
sviðinu.”
Gallað skipulag
— Sérðu fram á að þetta muni ger-
ast?
„Ef vel er staðið að ráðningu nýs
aðalhljómsveitarstjóra og ekki flanað
aðneinu.
Það þarf að reyna menn, ekki
einu sinni eða tvisvar heldur oftar, og
gefa sér góðan tíma. Núverandi skipu-
lag ætti ekki aö koma i veg fyrir þetta
atriöi. Þeir sem núna ráða vilja vel og
vonandi gefa þér sér góðan tíma til að
velja í stöðuna. Þegar nýr stjómandi
er tekinn við á hann að fá meiri völd en
tíðkast hefur hingað til. Hann á að vera
ábyrgur fyrir árangrinum. Eins og er
höfum við ágætt dæmi um svokallaða
fljótandi ábyrgð. Ég er hræddur um að
svokallað lýðræði eigi ekki heima við
rekstur á Sinfóníuhljómsveit nema að
takmörkuöu leyti. Utkoman verður
flatneskja.
Hljómsveitin er nú á viðkvæmu stigi
og þá er oft auðveldara að finna aö en
koma með uppbyggilegar tillögur. En
við sem erum yngri getum ekki horft
endalaust upp á að ekki skuli verða
mciri framfarir í leik hljómsveitarúm-
ar. Við höfum fulian rétt á að þenja
okkur svoiitið og tala heiöariega um
okkar sannfæringu. Hljómsveitin á
ekki að vera leyndarmál. ”
— Breyttist aðstaða hljómsveitar-
innar ekki þegar rekstur hennar var
tekinn inn á f járlög?
„Fyrir þá sem höfðu barist fyrir til-
veru hljómsveitarinnar i áratugi var
þetta stórkostlegur sigur.
Við sem yngri erum skiljum þetta
kannski ekki nógu vel. En auðvitað eru
allir sammála um þann mikla áfanga
sem þá náðist. En hljómsveitin tók
ekkert gæðastökk við það. Það er mik-
ið tönnlast á þessu orði „professional”
síðan Ashkenazy varð það á aö nefna
nokkur sannleiksorð um hljómsveitina
á sínum tíma og gerði allt vitlaust.
Orðið „professional” á ensku er gæða-
stimpill, í þessu tilviki ekki orð yfir
atvinnumennsku. En kröfur um slík
gæði haldast i hendur viö laun; þau
verða að duga til framfærslu. Þau gera
þaö tæpast. Þess vegna eru menn úr
hljómsveitinni i aukatimum úti um
allar trissur.
Þeir sem hafa lært og veriö erlendis
sætta sig ekki við einhvem sérislensk-
an standard. Það hefur verið gert mik-
ið átak í skipulagsmálunum án þess að
það hafi borið mikinn árangur út á við.
Breytingamar taka lengri tíma en
menn ætluðu. Þaö á bæöi viö í þessu
viðkvæma vali á stjómanda og eins í
endumýjun á hljóðfæraleikurum. Hæg
endumýjun stafar af því hvað eftir-
launaaldurinn er hár. Hljóðfæraleikari
sem nálgast sextugt þarf hvild þótt frá
því séu undantekningar. Alvarlegast
er ef til vill að það vantar hvatann til
að hljómsveitin sjái meira um sig sjálf
og standi og falli með þvi sem hún
gerir.”
Angan af músík
— Hvað er framundan hjá þér ?
„Tækifærin sem ég fæ hér fengi ég
ekki eins greiðlega annars staðar. Til
dæmis það að fá aö koma fram sem
einleikari með sinni hljómsveit sem er
ekkert sjálfsagt mál úti i heimi. Ég fer
sem einleikari með Sinfóníuhljóm-
sveitinni til Frakklands í vor. Það er
fátt eins hvetjandi og þannig tækifæri.
Ég reyni að fara nokkrum sinnum á ári
út til að spila. Hve oft fer eftir þvi hvaö
býðst og hve duglegur ég er að vinna
að þessu. Ég fer þessar feröir til aö
staðna ekki. Um daginn hélt ég tón-
leika með Philip Jenkins í London. Það
er stórkostlegt að taka þátt í músíklífi
borgar eins og London; þar angar allt
af músík. Ferðin var vítamínsprauta
sem á eftir að endast mér lengi.
Ég fékk styrk frá einkafyrirtækjum
til fararinnar. Áhugi einkafyrirtakja á
að styrkja listamenn er möguleiki sem
ætti að skoða betur. Það voru allmörg
fyrirtæki sem lögðu fram fé, litla upp-
hæð hvert. Þetta er sama aöferð og t.d.
iþróttafélög nota. Það eina sem ég get
gefið á móti eru auglýsingar i
prógrammi. I raun er um hreinan
stuðning að ræða án nokkurrar hagn-
aðarvonar. Ég dreif mig bara sjálfur
af stað og talaöi viö forstjórana. Mót-
tökumar voru ótrúlega góðar.”
— Ef litið er til aöstöðu listamanna
fyrr verður þá staðan nú ekki að teljast
góð?
„Þetta er spurning um tíðaranda og
samanburð og hvert hlutarins eðli er
hverju sinni. Ég býst við að menn hafi
unnið þrekvirki í litlum sveitakirkjum
um aldamótin. Nú höfum við yfir að
ráða miklu bákni eins og sinfóníu-
hljómsveit. Kröfur tímans eru þær að
ekki er hægt að sætta sig við hlutina
fyrir neðan ákveöið gæðamark. Annað
hljómar eins og fölsk nóta. Það tekur
tíma að finna hinn rétta tón. Það er
hægt ef aldrei er slegið slöku við. En
það verður líka einhver að láta í sér
heyra ef nótan er ekki eins hrein og
efni standa til. Kannski er þetta leitin
að hinum hreina tóni sem maður getur
sætt sig við og hlustar eftir að verði
ekki falskur á ný ef hann finnst.
Að syngja á
klarínettu
— Eyjólfur Melsted segir í umsögn
sinni vegna menningarverðlaunanna
að þú syngir á klarinettuna. Hvað er að
syngja á klarínettu?
„Ja, hvað er söngur? Söngur er i
hugum margra miklu meira en að
opna munninn og gefa frá sér fögur
hljóð. Söngur er óður til lífsins, almætt-
isins, ástarinnar. Allir eru söngvarar i
sér að meira eða minna leyti. Það eru
ef til vill stórkostleg forréttindi aö fá
að eyða mestum tíma sínum í að rækta
þennan söng og finna sinn tón. Þaö má
vel vera að ég hafi hitt á hinn rétta tón
á góðum augnablikum en það veit
hamingjan að ég hef líka glutrað hon-
' um niður á slæmum stundum.
Einar Jóhannssson: „Þafl aina
sam róttlœtir rekstur
sinfóníuhljómsveitar
er afl hún sé gófl hljómsveit."
Þaö sem heldur mér við efnið er leit-
in að þeim tón sem mér finnst sann-
astur.”
— Finnst þér þú eiga dóm Eyjólfs
skilinn?
„Ég tek þetta nú ekki bókstaflega af
því að menn veröa aö tala fallega við
hátíðleg tækifæri. Auðvitað er ekki
hægt aö gefa svona einkunmr. Mér
þykir þó gott til þess að vita aö stund-
um get ég ef til vill sungið fallega á
klarínettuna. Enginn veit þó betur en
eg að það er ekiri hægt að ylja sér við
þannig tilhugsun nema stutta stund því
vinnan heldur áfram.
Þetta helst einkennilega saman viö
manns eigin þroska. I raun og veru er
maður alltaf að fást við sjálfan sig í
gegnum hljóðfærið. Það sama á við í
kennslu. Þar er maður að fást við
persónur í gegnum hljóðfærið. Hljóð-
færið er eitt af þessum tækjum sem
maður hefur til þroska. Þess vegna er
hljóðfæranám svo dásamlegur hlutur
fyrir krakka.
Hljóðfærakennsla er dálitið merki-
leg vinna. Það eru ekki alltaf bestu
kennaramir sem hafa skýrustu að-
ferðimar og klárustu reglumar því
kennsla byggir einnig á innsæi. Nálægö
við góðan kennara hefur oft miklu
meira að segja en einhver útskýrð
kerfi. Þetta á við um lífið yfirleitt. Við
erum alltaf að reyna að njörva lífið
niður í kerfi og metóður og svo kemur
einhver með nýjar hugmyndir og öll
prinsip eru runnin út í sandinn. ”
— Áttu við einhvem sérstakan kenn-
ara?
„Já, reyndar er ég að víkja að kenn-
ara sem ég haföi úti í Énglandi. Hann
trúði á mörg sterk prinsip og reglur
sem reyndar virkuðu aldrei fyrir hann
en stóðu í öðrum.
En nærvera hans var mjög geislandi
og gefandi. Trúlega er góö kennsla
fólgin í því að koma með ögrandi og
óvænta hluti sem vekja menn til um-
hugsunar því allt er betra en sljóleik-
inn. Það er spuming hvað fjölmiðlar
gera athyglisgáfu manna. Mér finnst
horfa nokkuð kvíðvænlega með snerpu
manna og athyglisgáfu manna þegar
hlustaö er á létta dagskrá allan daginn
án þess að heyra neitt, eða horft á
myndir og fyrirsagnir án þess að lesa.
Sumir þjálfa sig upp í mikinn hraða við
að melta fréttir og upplýsingar en
fleiriverðasljóir.
Þótt hraðinn sé spennandi finn ég
það oft eftir að mikið hefur verið að
gera að í rauninni fleytir maður kell-
ingar í gegnum lífið án þess að botna
og geta notið þess að líta í kringum sig.
Kannski er ég bara latur að eölisfari og
er að reyna að finna einhverja afsökun
fyrir að vera þaö. Það er líka kúnst að
vera latur og mjög fáum tekst það.”
-GK.