Dagblaðið Vísir - DV - 22.04.1985, Qupperneq 15

DV. MÁNUDAGUR 22. APRIL1985.
Draumaverksmiðja
á hausnum
Moldviðri og loddaraf ár hefur ríkt
á markaðstorgi íslenskra stjómmála
í vetur, undirboð og yfirboð, stæling-
ar, hugmyndaþjófnaður og hug-
sjónabrask. „Fyrst Amunda tókst
þaö hlýtur okkur að takast það” er
fjórflokkaviðhorfið þessa stundina.
Gömlu hugsjónabraskaramir átta
sig ekki á því að draumaverksmiðj-
an er farin á hausinn. öll framleiðsla
hennar, hversu góð og frumleg sem
hún er, verður að martröð í meðför-
um meingallaðs stjómkerfis. Gæði
og gagnsemi þeirra hugmynda sem
lagðar eru til grundvallar í íslenskri
stjómsýslu breyta engu um árangur
hennar. Meöaltals-næringargildi
þeirrar kássu sem kerfishakkavélin
skilar er sífellt við nauöþurftamörk-
in, hvemig sem árar. Reynslan sýnir
að tilgangslaust er að skipta um f ólk.
Ætli f jórflokkamir að rétta drauma-
verksmiðjuna við þá verða þeir að
snúa sér að orsökinni, kerfinu. Það
verður að hafa á því endaskipti en til
þess eru þeir sem eiga allt sitt undir
óbreyttu ástandi ekki líklegir.
Bandalag jafnaðarmanna hefur það
fyrst og síðast á stefnuskrá sinni; að
hafa endaskipti á kerfinu.
ÁhersluBJ
I landinu býr ein þjóð en ekki átta,
landiö á að vera eitt kjördæmi og
vægi atkvæða allra landsmanna á að
vera jafnt. Þingmönnum á að fækka
og fleiri en 40 ættu þeir alls ekki að
vera. Framkvæmdavaldið, rikis-
stjórnin, á að bera ábyrgð gagn-
vart kjósendum. Fyrirtækjabraski
Alþingis á að ljúka. Seðlabankinn á
að vera eina opinbera stjórntækið á
peninga utan fjárlög. Bankarekstur
á vegum rikisins á annars aö leggja
niður. Með þvi aö banna alþingis-
mönnum í stjómarskrá og með lög-
um að eyða peningum fólks í alls
kyns vitleysu skapast jákvæðar for-
KRISTÓFER MÁR
KRISTINSSON
FORMAÐUR LANDSNEFNDAR
BANDALAGS
JAFNAÐARMANNA
„Þingmönnum á að fœkka og fleiri an 40 sattu þeir alls ekki að vera."
£ „Aflétta verður þeirri fásinnu að
hagsmunir fyrirtækja og vinnu-
seljenda séu andstæðir, vinnustaðurinn
á að vera grunneining í kjara-
samningum.”
sendur til góðra verka í lagasetningu
sem tekur mið af þörfum lands-
manna allra. Jafnræði þegnanna og
réttur til sjálfsvirðingar yrðu megin-
viðfangsefni Alþingis sem bannað
yrði að braska. Skynsamlegt er að
senda „Reykjavíkurvaldið” svo-
nefnda aftur út í kjördæmin, heim á
Súgandafjörð og Neskaupstað t.d.
Kjördæmapotarar og fýrirgreiðslu-
kóngar munp öðlast nýjan vettvang í
heimastjórnum héraðanna. Aflétta
verður þeirri fásinnu að hagsmunir
fyrirtækja og vinnuseljenda séu and-
stasðir, vinnustaöurinn á að vera
grunneining í kjarasamningum.
Auðhringafasismann verður að upp-
ræta með löggjöf.
Martröðinni léttir ekki fyrr en
þjóðin óttar sig á því að draumafa-
brikkan er fallit og verður það
meðan stjómkerfinu er ekki breytt í
i átt til árangursríkari vinnubragða.
Kristóf er Már Kristinsson.
OFURMENNI í OPIN-
BERRIÞJÓNUSTU
Veist þú um opinberan starfs-
mann sem hefur næga peninga
handa á milli? Ef svo er getur skýr-
ingin naumast verið sú að hann hafi
svo góð laun fyrir lögboðinn vinnu-
tíma. Það hafa einungis fáeinir tugir
æðstu embættismanna.
Enathugum
aðra möguleika
1. Hann gæti unniö raunverulega
yfirvinnu og fengið hana greidda.
Fáum tekst þó að hækka launin
verulega á þann hátt. A mörgum
stofnunum ríkisins hefur rikt
yfirvinnubann fyrir óbreytta
starfsmenn í mörg ár.
2. Hann gæti verið hátt settur og
fengið greidda yfirvinnu sem
launauppbót, þ.e. 20—30 yfir-
vinnustundir á mánuði án þess að
þurfa endilega að vinna þær.
Kjaraskerðingar síðustu ára
hafa bitnaö hvað harðast á opin-
berum starfsmönnum. Það leiddi
til atgervisflótta og hafa nokkrar
stofnanir reynt að sporna gegn
honum með því að semja við
starfsfólkiö um launauppbót í
þessu formi.
3. Hann gæti unnið aukastörf í frí-
timanum á kvöldin, um helgar
eða í sumarfríinu. Með harðfylgi
og vanrækslu fjölskyldulífs tekst
mörgum að drýgja tekjurnar á
þennan hátt.
4. Hann gæti haft láunuð aukastörf
í vlnnutima og verið þannig á
tvöföldu kaupi. Hann gæti unnið
fyrir aðrar stofnanir, fyrirtæki
eða einstaklinga, t.d. setið í laun-
uðum nefndum, kennt stunda-
kennslu, verið ráðgjafi eða setið í
ýmsum stjórnum og ráðum.
5. Hann gæti haft fleiri en eina
stöðu hjá hinu opinbera ef hann
er hátt settur. Ráðherrarnir gefa
þar fordæmi, flestir gegna þeir
bæði stöðu þingmanns og ráð-
herra og þiggja laim fyrir hvort
tveggja, auk annars smálegra.
6. Hann gæti rekið elgið fyrirtæki,
jafnvel aö hluta til í vinnutíman-
um. Það er gífurleg freisting
fyrir blanka opinbera starfs-
menn að stofna eigið fyrirtæki.
Þeir geta alla vega lækkað skatt-
ana til muna. Ef fyrirtækið geng-
ur vei margfaldast tekjurnar.
7. Hann gæti haft ýmiss konar fríð-
indi, svo sem bílastyrk, riflega
greiddan ferðakostnað, fritt hús-
næði, síma eða orku svo ekki sé
talað um prósentur af innheimtu.
Einungis gæðingar njóta slíkra
friðinda í umtalsverðum mæli,
sbr. bílastyrk bankastjóra og
tollfríðindi glæsivagna ráðherr-
anna.
8. Hann gæti fengið „gjafir” frá
ýmsum fyrirtækjum, einkum ef
hann er nógu hátt settur til að
taka ákvarðanir um innkaup, út-
boð og annað slíkt.
Jón og séra Jón
Hafi kunningi þinn, ríkisstarfs-
maðurinn, verulega miklu úr að
spila hlýtur hann að vera nokkuð
hátt settur og hafa aukatekjur af
mörgum ofannefndum gerðum.
Tekjur samkvæmt liðum 5,6 og 7 eru
hvað drýgstar. Dagvinnulaunin eru
líkast til smópeningar miðað við
aukatekjurnar jafnvel þótt viðkom-
andi sé ofarlega í launastiganum.
Jafnvel þó að þú vitir um ein-
hverja ríka starfsmenn ríkis eða
bæjar máttu ekki gleyma því að
meirihluti starfsmanna hins opin-
bera hefur lág dagvinnulaun og litlar
eða jafnvel engar aukatekjur. Þeir
sem eru neðst í launastiganum hafa
að jafnaði minnstar aukatekjur. I
þeim hópi eru flestar konumar og
meðal þeirra margar einstæðar
mæður.
Erþetta
kerfið okkar?
Þér kann að finnast þetta nöturleg
lýsing á launakerfi „samtakanna
okkar”, ríkisins og bæjarfélaganna.
Eigum við þau ekki sameiginlega,
fjármögnum þau með sköttum okkar
og kjósum stjómir á 4 óra fresti?
Jú, þannig er það reyndar á yfir-
borðinu. Undir niðri ríkir annað og
voldugra valdakerfi, auðvaldið. Eg
lýsti því í annarri grein nýlega
hvemig líta má á ríkiö sem líkams-
part auðvaldsins, þessa gráðuga
krabba sem nærist á misrétti og
teygir klær sínar yfir allt mannlíf á
okkartímum.
A hinum frjálsa markaði ríkir
gífurlegt launamisrétti, enginn veit
hversu mikið því tekjur gæðinganna
eru leyndarmál. Þeir falla ekki í
neina launaflokka.
Ríkið verður að vera í takt við þetta
launamisrétti. Þaö gengur t.d. ekki
aö sjálfur bankastjóri Seðlabankans
beri minna úr býtum en forstjórar
Grundartangaverksmiðjunnar eða
Hampiðjunnar, stéttarbræður hans.
Það hijáir hins vegar rikisgæðingana
að laun þeirra eru opinberar tölur
sem erfitt er að fela. Það kæmi illa út
á pappír ef allar tekjur hvers banka-
stjóra eða ráðherra yrðu dregnar
saman í eina tölu. Þetta flókna og
ruglingslega iaunakerfi er líkast til
þáttur í feluleik foringjanna.
Ofurmenni eða
aumingjar?
Mér sýnist að starfsmenn ríkis og
bæja þurfi annaðhvort að vera ofur-
menni eöa siölaus vesalmenni til að
komast vel af.
Mér liður illa í þessu kerfi. Eg er
nefnilega svo aumur að mér veitir
ekki af allri minni starfsorku til að
skila sómasamlega átta stunda
vinnudegi að staðaldri. Eg geri þá
ráð fyrir að fjölskyldan sé ekki van-
rækt alveg og að tómstundir og ein-
hvers konar menningarstörf utan
vinnutíma sé lífsnauösynleg og
sjálfsögð mannréttindi. Eg trúi því
ekki aö ég sé eini auminginn í
þjónustu hins opinbera.
Þeim sem eru samviskusamir og
vilja vinna störf sín af alúð er gróf-
lega misboðið. Þeir fó ekki að helga
sig starfi sínu en neyðast til að snapa
yfirvinnu hér og aukavinnu þar.
Margir flýja störf sem þeir hafa
menntun og reynslu i. Á þennan hátt
er margur góöur starfsmaður eyði-
lagður og aldrei í jafnríkum mæli og
nú.
Launakerfi kennara er sérstakur
kapituli. Það virkar í stuttu máli
þannig að þeir sem vinna best fá
minnst og þeir sem vinna verst fá
mest! Þeir sem rækja starf sitt vel
og þróa það fyrirgera eina mögu-
leika kennarans til að fá mannsæm-
andi tekj ur: nefnilega að vinna auka-
störf. Þeir sem rækja starfið illa, rétt
Þorvaldur örn Árnason
LfFFRÆOINGUR, STARFAR HJÁ
MENNTAMÁLARÁÐUNEYTINU.
skreppa inn í kennslustofurnar til að
afplána kennsluskylduna og halda
heimavinnu í lágmarki, eiga starfs-
orku aflögu til að vinna aukastörf í
umtalsverðum mæli og næla sér
þannig í lífvænleg laun.
Eins og þér sáið...
Ríkið og stóru bæjarfélögin upp-
skera rýra vinnu hjá þeim sem eru á
kafi í yfirvinnu og aukastörfum,
hvort sem þau eru unnin í vinnutima
eða utan hans. Opinberir starfsmenn
eru engin ofurmenni upp til hópa.
Þreyttir og skuldum vafnir auka-
vinnuþrælar hljóta að skila minni og
óvandaðri vinnu en óþreytt og af-
slappað fólk. Fríöindin og auka-
greiðslurnar kosta lika sitt. Skyldi
það kosta ríkið meira að greiða dag-
vinnulaun sem hægt er að llfa sæmi-
lega af og gera um leið þá kröfu til
allra starfsmanna að þeir verji
starfskröftunum til þeirrar vinnu
sem þelr eru ráðnir í?
Þorvaldur örn Ámason.