Dagblaðið Vísir - DV - 16.12.1985, Blaðsíða 18

18
DV. MÁNUDAGUR16. DESEMBER1985.
Menning_________Menning Menning Menning
„The (Great) American String Quartet"
Tónleikar The American String Quartet
á vegum Tónlistarfélagsins i Austur-
bæjarbíói 11. desember.
Efnisskrá: Alban Berg: Lýrisk svíta;
Franz Schubert: Kvartett i G-dúr op.
161 (D-887).
Þegar manni verður hugsað til
þess hversu erfitt margir eiga enn
með að meðtaka músík Albans
Berg enn í dag á maður bágt með
að skilja hvernig í ósköpunum
tókst að koma henni á framfæri
fyrir sextíu árum. Þá ríkti mikil
efnahagskreppa í heimalandi hans,
Kjarnaríki Dónárkeisaradæmisins
var í rúst eftir heimsstyrjöldina
miklu og verkamenn gerðu upp-
reisn til að krefjast brauðs. Aðeins
óráðvandir menn hafa talið sig geta
merkt kreppu í tónsmíðum for-
göngumanna Vínarskólans frá
þessum tíma. Auðleiknir eru þeir
hins vegar ekki og þykjast margir
fullsæmdir af að bögglast skamm-
laust í gegnum verk þeirra vel flest.
Annað er svo að gefa þeirri músík
líf. Það er ekki á færi annarra en
músíkanta sem bæði eru vel skól-
aðir og búa yfir digrum sjóði til-
The American String Quartet. finninga til að moða úr í túlkun
sinni. Slíkum eiginleikum búa
meðlimir The American String
Quartet yfir og það í ríkum mæli.
Flutningur þeirra á hinni lýrísku
kvartettsvítu Bergs var því meiri
háttar viðburður.
Svo var eftir að vita hvemig þeir
færu með Schubert. Að vísu væri
það ekki alveg samkvæmt kenn-
ingunni að svo snjallir músíkantar
brygðust á þeim vettvangi, en samt
er það ekki algilt að þeir sem vel
kunna til verka í nýrri músík bjóði
upp á litríkan og spennandi flutn-
ing á klassískum og rómantískum
meisturum. Hér var samt engin
þörf að kvíða slíku. Leikur þeirra
í Schubert var ekki síðri - í einu
orði sagt, stórkostlegur. Þar með
er óþarft að fjölyrða neitt um hinar
ýmsu hliðar á leik þeirra í smáat-
riðum. Það þarf töluvert til að fá
áheyrendalið Tónlistarfélagsins til
að hrópa BRAVÓ, en hér átti það
líka vissulega við. Hann nefnist
American String Quartet þessi
hópur, en réttnefni á honum væri
The Great American String Quart-
et.
EM
Oféti eru þetta
Tónleikar Ófétanna i Norræna húsinu
9. desember.
Þegar afmælisplata Jazzvakning-
ar kom út hlaut skammaryrðið
gamla, óféti, nýja, útvíkkaða og
ögn spaugilega jazzmerkingu.
Reyndar ber nú vist að skrifa djass
samkvæmt reglunni, en fjandakor-
nið að íslenskunni sé bráðhætt
þótt menn sletti zetu. Já, sem sagt,
upp úr veturnóttum hafði óféti
fengið öfug formerki og var nú
orðið að hróskenndu gamanyrði í
djassmáli. En einmitt slíkur leikur
að máli er eitt megineinkenni
djass-slangurs um víða veröld og
djassþenkjandi mönnum yfirleitt
meðtækilegt, hvort sem leikurinn
fer fram á ungversku, íslensku eða
bla-bla-ísku.
„Góð vísa ..
Og Ófétin hafa ekki látið staðar
numið að einni hljómplötu aflo-
kinni. Grunaðir um að hafa æft í
laumi gengu þeir til tónleika í
Norræna húsinu. Meginuppistaða
efnisskrárinnar voru lög af ófétis
plötunni, enda skyldu menn minn-
ugir heilræðisins um góðu vísuna.
Það var nefnilega harla gott að
heyra sömu vísuna kveðna aftur,
þótt ekki væri nemá til þess að
komast að því að meðhöndlun pil-
tanna var fjarri því að hafa fest- í
einhverjum algildum staðli við það
að skrásetjast á vinyf. Nei, þessir
ófétis strákar hafa þó hugmynda-
flug til að þurfa ekki að éta það
upp aftur óbreytt sem þeir blésu í
gær.
Con dondolio
Svo voru líka nýir ópusar í bland,
sumir þeirra ónefndir enn, enda
skiptir litlu máli hvað djassinn
heitir ef hann á annað borð sveifl-
ar. Þarna var til dæmis magnaður
gítaróður eftir Friðrik Karlsson
sem hann lék á rafdrifinn gítar, en
með eingirnisstrengjum og með
herslum af sömu ætt og sömuleiðis
hálslagi. Eyþór Gunnarsson átti
líka ónefndan ópus fyrir slaghörpu
og bassa, að uppbyggingu svolítið
í ætt við flæðimúsík (sbr. Ljubomir
Melnik), en sá var munurinn á að
sveiflan fylgdi flæðinu og það gerir
gæfumuninn. Athyglisverðasti
nýópusinn var göngulag, grave e
misterioso ma con dondolio, nefnd-
ur Undir snjónum, eftir Tómas
Einarsson. Stundum heyrir maður
til að þóknast kröfuhörðum áhey-
rendum sínum tóku piltarnir
Stríðsdansinn af ófétis plötunni til
framlengingar efnisskránni. Óféti
eru þetta, að spila svona vel þenn-
an djass.
-EM
Ófétin.
lög sem hitta mann beint í hjarta-
stað og þetta var eitt þeirra. Svo
Tónlisí
EYJÓLFUR MELSTEÐ
Islensk hljómsveitartónlist
íslensk hljómsveitartónlist
- hljómplata gefin út af íslenskri tón-
verkamiðstöð I samvinnu við Rikisút-
varpið.
Tónmeistari: Bjarni Rúnar Bjarnason.
Tæknimenn: Ástvaldur Kristinsson og
Runólfur Þorláksson.
Kápa og meðfylgjandi bæklingur: Erling-
ur Páll Ingvarsson.
Prentun kápu og plötumiða: Offizin Paul
Hartung.
Skurður og pressun: Teldec Hamburg.
Gefin út með stuðningi menntamála-
ráðuneytls og Tónskáldasjóðs Rikisút-
varpsins. ITM 5-01
íslensk tónverkamiðstöð hefur lagt
í þ?A -.tórvirki að gefa út röð fjögurra
hljomplatna með íslenskri tónlist. Sú
fyr 'i þeirra inniheldur íslenska
hlji :: sveitartónlist. Er á henni að
finr,. óbókonsert Leifs Þórarinsson-
ar, Klarínettukonsert Johns Speight
og Choralis eftir Jón Nordal. Öll
hafa verkin verið leikin á tónleikum
Sinfóníuhljómsveitar íslands.
„Gentleman-blásari“
í Óbókonsert Leifs leikur Kristján
Þ. Stephensen einleikinn, enda er
hann saminn handa honum. Línan
sem Leifur leggur einleikaranum
Einar Jóhannesson klarinettu-
leikari - „ein tylft gripa við
samatóninn“.
hæfir líka í einu og öllu slíkum
„gentleman-blásara“ sem Kristján
er. Það er Páll Pampichler Pálsson
sem stjómar flutningi Óbókonserts-
ins á plötunni. Sá flutningur er heil-
steyptur og markviss, enda Páll sá
stjómandi sem ötulast hefur unnið
að flutningi nýrra íslenskra verka
með hljómsveitinni okkar.
Söngvísir fuglar
Klarínettukonsertinum og Choral-
is stjórnar Jean-Pierre Jacquillat en
einleikari á klarínettu er Einar
Jóhannesson. Yfirskrift konsertsins
er „Melodious Birds Sing Madri-
gals“. Eins og segir í vönduðum og
skilmerkilegum bæklingi með plöt-
unni, sem Jón Þórarinsson ritar:
„Hann er saminn að ósk Einars
Jóhannessonar klarínettuleikara.
Einar bað um „tæknilega erfitt verk“
og fékk það sem hann óskaði. Tækni-
legu erfiðleikanna verður samt lítt
vart í leik Einars Jóhannessonar.
Mér er enn minnisstætt frá tónleik-
unum þegar konsertinn var frum-
fluttur og enn jafnlítt skiljanlegt
hvernig hann gat notað eina tylft
gripa við einn og sama tóninn. Erfið-
leikana greinir aðeins þjálfað eyra
sérfræðingsins við hlustun plötunn-
ar, en eftir stendur hve áheyrileg
músíkin er og í alla staði vel spiluð.
Fyrst eða síðast
Choralis pantaði Rostroprovich
fyrir Scandinavia Today. Óþarft er
að endurtaka fyrra lof um verkið
annað en það að á plötunni er það
vel spilað. Hins vegar finnst mér það
ekki rétt staðsett. Með allri virðingu
fyrir konsertinum átti Choralis að
vera fremst á fyrri síðu. Ég hygg að
ýmsum erlendum mönnum, músíköl-
skum en ókunnugum íslenskri tón-
list, finnist sú uppröðun torskilin
hlusti þeir á plötuna. Það leiðir aftur
hugann að því eina sem er verulega
áfátt við útgáfu þessa, sem er að hún
skuli ekki líka koma á snældu.
Enginn gæti vænst þess að hún kæmi
á snúð (compact disc), en svo vönduð
er útgáfa þessi í alla staði, bæði leik-
ur, tæknivinna öll og útgáfustjóm
að vart getur betri kynningu á stöðu
tónlistarinnar á íslandi. En því hef
ég orð á þessu að í starfi leiðsögu-
manns erlendra ferðamanna hef ég
orðið var við áþreifanlegan skort á
útgáfu góðrar íslenskrar tónlistar á
snældum. Plötu veigrar ferðalangur-
inn sér við að reiða í pússi sínu en
snælduna ekki og reynslan hefur
kennt mönnum að þar sem vandað
er til verka eru menn jafnvel settir
með hvort heldur sem er.
EM
Jóhannes úr Kötlum.
Sóleyjar-
kvæði og
spjótalög
Tónleikar Háskólakórsins i Félagsstofn-
un stúdenta 10. desember.
Stjórnandi: Árni Harðarson.
Ljóðalestur: Guðmundur Ólafsson og
Þorsteinn frá Hamri.
Efnisskrá: Pétur Pálsson: Sóleyjarkvæði;
Jónas Tómasson: Cantata V; Árni Harð-
arson: Spjótalög.
Það var fyrir réttu ári að Há-
skólakórinn flutti Sóleyjarkvæði í
uppsetningu og með lestri Guð-
mundar Ólafssonar í nýrri útsetn-
ingu stjómanda kórsins, Árna
Harðarsonar. Nú er sá flutningur
kominn út á hljómplötu á vegum
Máls og menningar. Leikrænn
þáttur flutningsins kemst að sjálf-
sögðu ekki fyrir á plötu og hlustun
plötunnar hrærir ekki nándar
nærri eins rækilega upp í huga
manns og lifandi flutningurinn
gerði. Þó verður ekki við vinnslu
plötunnar eða frágang sakast, sem
er hinn smekklegasti. Samt er
blærinn á plötunni ekta og varð-
veitir hughrif lifandi flutnings bet-
ur en ótal margt annað sem á plöt-
ur er sett um þessar mundir.
Kannski er manni bara svo ríkt í
minni hve vel heppnaður flutning-
urinn var fyrir ári að öll vélræn
skrásetning hljóti að blikna í sam-
anburði við hann.
Ekki verður i flækjum mælt
í tilefni af útgáfu plötunnar hóf
Háskólakórinn söng sinn á brotum
úr Sóleyjarkvæði. Þar var stiklað
á stóru og að því loknu drógu menn
fram spjót. Cantata nr. fimm eftir
Jónas Tómasson er samin við ljóð
úr bók Þorsteins frá Hamri, Spjóta- ■
lög á spegil. Áður en söngurinn
hófst las Guðmundur Ólafsson
nokkur ljóð eftir Þorstein, einnig
þau sem sungin voru. Víst las leik-
arinn skýrt og skilmerkilega -
meira að segja af andríki og
skemmtilega. Þó bliknaði hans
ágæti lestur við hlið lesturs skálds-
ins sjálfs, því músíkin var svo
miklu ríkari í lestri skáldsins. Það
er af Cantötu Jónasar að segja að
þar gildir formið knappt og allt til
einföldunar. Styrkleiki áhrifa
verður hins vegar ekki mældur í
flækjum forms né fjölda nótna og
hér kvað kórinn einfaldan sönginn
af miklum styrk.
Að finna músíkina í Ijóðinu
Ekki lauk þar með spjótalögum,
því lög Árna Harðarsonar voru
kveðin við ljóð úr sömu bók. Þau
eru lifandi, hugmyndarík og sýna
að Árni hefur ekki aðeins náð
góðum tökum á stjóm Háskóla-
kórsins heldur kann hann líka að
nota hann sem tjáningarmiðil fyrir
það sem andinn blæs honum i
brjóst. Síðast en ekki síst - þar kom
að því að tónhagir menn fyndu
músíkina í ljóðum Þorsteins frá
Hamri. EM