Dagblaðið Vísir - DV - 20.03.1986, Blaðsíða 15

DV. FIMMTUDAGUR 20. MARS1986.
15
Efast um heiMariiagsmuni
Margir hafa túlkað samþykktir
nýgerðra kjarasamninga sem á-
nægju fólksins með „nýju leiðina“
við að bæta kjörin. Lengst gekk
þó forsætisráðherrann í ósmekk-
legum rangtúlkunum er hann lýsti
því yfír í Kaupmannahöfn að ís-
lenska þjóðin hefði verið í ham-
ingjuvímu yfir kjarasamningum
þegar óhugnaðarfréttin um morðið
á Olof Palme dundi yfir.
Það er mikil blekking að halda
að hrifning hafi stýrt höndum fólks
þegar það greiddi atkvæði með
þessum samningum. Þrátt fyrir
nokkra augljósa kosti er meginnið-
urstaðan sú að þorri launafólks
mun búa við sömu óbærilegu kjörin
og það hefur gert eftir kjaraskerð-
inguna miklu árið 1983 - éf til vill
verri.
Helstu bæturnar koma í hlut fisk-
verkunarfólks með rétti á mánað-
aruppsagnarfresti. Reyndar man ég
ekki betur en að fyrirheit um þessi
sjálfsögðu mannréttindi hafi verið
gefin þegar mælt var með samning-
ununi í júní sl. Rétti foreldra til
heimaveru vegna veikinda barna
ber líka að fagna. Og lánakerfi
húsnæðiskaupenda framtíðarinnar
mun eflaust verða þolanlegra þótt
ýmsir endar séu þar óhnýttir og
óvist um hvenær kemur til fram-
kvæmda.
Hverjir fá mest?
Láglaunabótum hefur verið
hampað sem sönnun á þeirri rétt-
sýnu hugmyndafræði samninga-
manna að þeir verst settu skuli fá
mest. Þeir sem ekki ná að skrapa
saman 25 þúsund króna mánaðar-
launum með yfirvinnu, vaktaálagi
og bónus fá heilar 600 króna mán-
aðarbætur að jafnaði á samningstí-
manum. Þeir sem eru svo fjáðir að
geta splæst í sæmilegan bíl fá hins
vegar nokkra tugi þúsunda, jafnvel
hundruð þúsunda, í afslátt. Þessir
lukkunnar pamfílar halda örugg-
lega uppi merki okkar í hressileg-
um innflutningi. Áhyggjur af gjald-
eyrissóun eða viðskiptahalla spilla
varla kaupgleði þeirra.
Konur sitja eftir sem áður á botn-
inum, enda fæstar aðnjótandi
launaskriðsins, sem ekki mun
minnka hjá hinum sterku eftir
þessa samninga.
Láglaunastefnan með tilheyrandi
vinnuþrælkun hefur verið fest í
sessi. Það er sú meginniðurstaða
sem atvinnurekendur, verkalýðs-
forysta og ríkisvald hafa innsiglað
með nýgerðum kjarasamningum -
og það á tímum þegar séð er fram
á stórauknar þjóðartekjur vegna
ytri aðstæðna og frábærra afla-
bragða.
Áframhaldandi vinnuþrælkun
Afleiðingar láglaunastefnu og
vinnuþrælkunar blasa við í ís-
lensku þjóðfélagi. Þær eru svo
hrikalegar að geðlæknar og prestar
geta ekki lengur orða bundist.
Sálarheill fólks er stefnt í voða.
Ý msir hafa nú þegar látið bugast.
Foreldrar finna sárt fyrir van-
mætti sínum gagnvart sómasam-
legri aðhlynningu barna og ungl-
inga. Ráðamenn þjóðarinnar
mættu velta fyrir sér samhengi
vinnuþrælkunar og málfátæktar
barna eða stóraukinnar eiturlyfja-
neyslu unglinga. Hvers konar
grunn er verið að leggja að mann-
lífi næstu áratuga?
Akurinn plægður
Fólk í uppeldisstéttum flýr í
önnur störf til að geta framfleytt
sér. Innra starf barnaheimila er
Kjallarinn
verða gengið út frá siðrænum for-
sendum jöfnuðar.
Skyldu þeir sem ákvarða laun
fólks velta fyrir sér samhengi fá-
tæktar og niðurlægingar? - Hvern-
ig það er að geta ekki framfleytt
sér og sínum? Að vera ekki borgun-
armaður fyrir skuldum? Að vinna
störf sem eru svo lágt launuð að
ALLIR eigi rétt á mannsæmandi
lífi?
Ráðandi öfl i íslensku þjóðfélagi
hafna siðferðilegum forsendum
jöfnuðar. Leiðarljósið er sam-
keppni og markaðslögmál. Niður-
staða ráðstefnu um fátækt á Is-
landi, sem haldin var síðustu helgi,
þarf því ekki að koma neinum á
KRISTÍN Á.
ÓLAFSDÓTTIR
VARAFORMAÐUR
ALÞÝÐUBANDALAGSiNS
víða í molum vegna stoöugra
mannaskipta og skorts á menntuðu
starfsfólki. Fóstrunemum fækkar.
I grunnskólum landsins eru 77%
kennara með réttindi - í sumum
landshlutum allt niður í 50%. Þeir
sem enn þrauka í stéttinni eru
hlaðnir yfirvinnu og þar með síður
færir um að sinna störfum sínum
eins og best væri á kosið. Kennarar
á Akranesi sendu nýlega frá sér
svohljóðandi ályktun: „Stefna
stjórnvalda í skólamálum mun
leiða til hruns íslenska skólakerfis-
I öðrum greinum opinbera vel-
ferðarkerfisins er ástandið svipað.
Með flótta starfsfólksins er akur-
inn plægður fyrir einkaframtakið
að bjóða betri menntun, betra
uppeldi, betri hjúkrun - fyrir þá
sem geta borgað. Þar mun ekki
,,í pólitík er tekist á um mismunandi
^ viðhorf til þess hver réttur fólks er til
gæðanna. Stéttabarátta byggir á þessum
átökum. Svara verður siðferðilegum
spurningum þegar fólk gerir upp hug sinn
um hvernig verðmætunum er skipt.“
starfsmaðurinn hlýtur að vera
harla lítils virði? Að upplifa fyrir-
litningu eða meðaumkun umhverf-
isins? Hafa skömmtunarstjórarnir
hugleitt sálrænar afleiðingar lág-
launastefnunnar?
Hvað um réttinn til menningar,
félagslífs og lýðræðislegrar þátt-
töku? Réttinn til mennskunnar? Sá
réttur hefur verið hrifsaður af
fjölda Islendinga með ójöfnuði og
vinnuþrælkun.
Réttur fólks
I pólitík er tekist á um mismun-
andi viðhorf til þess hver réttur
fólks er til gæðanna. Stéttabarátta
byggir á þessum átökum. Svara
verður siðferðilegum spurningum
þegar fólk gerir upp hug sinn um
hvernig verðmætum er skipt. Eiga
þar markaðslögmál um framboð og
eftirspurn að vera allsráðandi eða
það grundvallarsjónarmið að
óvart: Fjórða hvert heimili á Is-
landi er við eða undir fátæktar-
mörkum.'
Sú staðreynd, að pólitískir full-
trúar ráðandi íhaldsafla eiga sterk
ítök í verkalýðshreyfingunni, ætti
að vera launafólki áleitið umhugs-
unarefni. Islenska lifslygin um
stéttlaust þjóðfélag og sameigin-
lega hagsmuni atvinnurekenda og
launafólks hefur líklega sjaldan
borið annan eins ávöxt og nýsam-
þykktur „lífskjarasáttmáli“ er. Ef
snúa á af braut niðurlægingarinn-
ar verður að ráðast að þeirri blekk-
ingu.
I verkalýðsbaráttu verður að
spyrja pólitískra spurninga. Pólit-
ísk svör fást ekki nema að siðferði-
legar spurningar séu einnig lagðar
til grundvallar - spurningar um
þarfir fólks og rétt til mannsæm-
andilífs. „
Kristm A. Olafsdóttir
Flokkshátað í stað minningarathafhar
Fyrir þá sem ekki vissu af því að
sjónvarpa ætti útför Olofs Palme
hefur útförin áreiðanlega komið
nokkuð spánskt fyrir sjónir. Sví-
þjóð er kristið land og kirkjan þar
íhaldssöm. Forsætisráðherra
landsins hafði verið myrtur og
helstu stórmenni landsins og for-
ystumenn erlendra þjóða fylgdu
honum til grafar. En þó var ekkert
sem minnti á útför - miklu frekar
bar greftrunarathöfnin með sér
svip geysimikillar flokkshátíðar og
fánaborgir og barnakórar minntu
óneitanlega á einræðisríki komm-
únista og nasista.
Við höfum vanist því að lögð sé
megináherslan á þjónustu viðkom-
andi í þágu ættjarðarinnar hér
var lögð megináherslan á þjón-
ustuna í þágu flokksins og hug-
sjóna flokksins. Og athöfnin var
veraldleg - fór fram í ráðhúsi
Stokkhólms en ekki einni af höfuð-
kirkjunum. Fánarnir, sem bornir
voru í líkfylgdinni, voru ekki
sænski fáninn heldur flokksfánar
jafnaðarmanna.
Og þeir sem hlustuðu á og sáu
fundu að jafnvel við kistu foringja
síns grípur sænski jafnaðarmanna-
flokkurinn tækifærið til áróðurs,
þar er ekki stund utan erils stjórn-
málanna heldur enn ein athöfn til
þess að leggja áherslu á baráttuna
fyrir flokk, fólk og föðurland.
Sósíalismi Svíþjóðar
Vinur minn einn sagði við mig
að hann gæti vel skilið það þótt
menn sfcæðu af sér misheppnaðan
sósíalisma Sovétríkjanna og héldu
áfram sinni pólitísku trú. Hins
vegar kvaðst hann ekki geta skilið
þá sem stæðu af sér vel heppnaðan
sósíalisma Svíþjóðar - það þjóð-
félag væri óbærilegt hverjum
frjálslyndum manni. Og hann
kvaðst ekki vera að tala um lífskjör
eða möguleika til frama - heldur
um það hvernig þjóðin er alin upp
Kjallarinn
HARALDUR BLÖNDAL
LÖGFRÆÐINGUR
er orðin svo náin að fullkomlega
réttlætanlegt er að ræða um ríkja-
bandalag. T.d. hafa Norður-
landabúar kosningarétt í sveitar-
stjórnarkosningum, hver hjá öðr-
um, ef lögheimilið er í viðkomandi
landi. Og menn tala um Olof Palme
sem friðarins mann.
En það má ekki gleyma því held-
ur að Olof Palme var ekki alltaf
friðarins maður. Hann var yfir-
stéttarmaður, sem gekk yfir í raðir
andstæðinganna eins og margir
yfirstéttarmenn hafa gert - Cæsar.
Tallerand, Anthony Benn - og
boðskapur hans var alltaf ögrandi
við sjónarmið sinna gömlu félaga.
Hann var gistivinur Castros og
kallaði hann mannvin og skála-
glammið yfirgnæfði hljóðin úr
fangelsunum á Kúbu og hann gekk
til vináttu við hermdarverkamenn.
hann gerði aldrei neitt slíkt gegn
Rússum og Afganistan.
Utanríkistefna andsnúin
hagsmunum Vesturlanda
Og menn mega ekki gleyma því
að utanríkisstefna Olofs Palme í
kjarnorkumálum var andsnúin
hagsmunum Vesturlanda og alltaf
í takt við stefnu Sovétríkjanna. Þó
virðist hann hafa á laun gert mikl-
ar og víðtækar ráðstafanir til þess
að efla varnir Svía og slíkar varnir
eru fvrst og fremst uiðaðar við
árás Sovétmanna, og unnið var að
rannsóknum á smíði kjarnorku-
vopna til þess að tryggja varnir
landsins fram á síðustu ár.
Þannig virðist þessi fallni stjórn-
málamaður hafa á stundum fram-
kvæmt annað en hann hélt fram.
Menn hafa likt morðinu á Olof
Palme við morðið á John F.
Kennedy. Ég fæ ekki séð að hér sé
um nokkurn samjöfnuð að ræða.
Það er furðu algengt að forystu-
menn Bandaríkjanna séu myrtir
af andstæðingum sínum. Á Norð-
urlöndum hefur slíkt verið óþekkt
síðustu áratugina. Og Olof Palme
og John F. Kennedy börðust fvrir
ólíkum hugsjónum. Kennedy barð-
ist fyrir frelsi Vesturlanda og var
grimmur andstæðingur kommún-
ista. Olof Palme var leiðtogi jafn-
aðarmanna i Svíþjóð og forystu-
maður um síaukin afskipti ríkis-
valdsins af þegnunum. Hann var
deigur andstæðingur kommúnista
og vinstri sinnaðra ofbeldisafla.
Þó harma það allir lýðræðissinn-
aðir menn að hann skuli hafa verið
myrtur.
Haraldur Blöndal
a ,,En þó var ekkert sem minnti á útför
miklu frekar bar greftrunarathöfnin
með sér svip geysimikillar flokkshátíðar
og fánaborgir og barnakórar minntu
óneitanlega á einræðisríki kommúnista
ognasista.“
til múgmennsku og hversu mikil
áhersla er lögð á að allir hugsi eins
þvert á það sem íslendingar meta
mest, að hver standi á sinni skoðun.
Völd jafnaðarmanna eru gífurleg
og flokkurinn er ríki i ríkinu
leiðtogar flokksins hafa sömu
stöðu og flokksleiðtogar í eins-
flokksríkjum.
Það er kaldhæðni örlaganna að
Olof Palme, sem flutti flestar ræður
fyrir friði og afvopnun, skyldi falla
fyrir morðingjahendi. Morðið sló
óhug á alla Norðurlandabúa og
sýndi m.a. að samvinna ríkjanna
Palestínuaraba þegar illvirki
þeirra slógu óhug á siðmenntað
fólk. Hann var ekki i hópi þeirra
sem fordæmdu Baader-Meinhof ill-
virkjana heldur reyndi að sjá eitt-
hvað gott í boðskap þeirra, þótt
hann snerist gegn slíku eftir að
hryðjuverk þeirra teygðu sig inn
fyrir landamæri Svíþjóðar. Hins
vegar var hann grimmur gagnvart
hermdarverkamönnum úr flokki
Króata - e.t.v. vegna þess að þeir
börðust gegn sósíalískri stjórn.
Hann gekk gegn Bandarikjamönn-
um og stefnu þeirra í Vietnam -
„Olof Palme var leiðtogi jafnaðarmanna í Svíþjóð og forystumaður
um síaukin afskipti ríkisvaldsins af þegnunum. Hann var deigur
andstæðingur kommúnista og vinstri sinnaðra ofbeldisafla.“