Dagblaðið Vísir - DV - 03.04.1987, Blaðsíða 12

12
FÖSTUDAGUR 3. APRÍL 1987.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELiAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SÍMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftanrerð á mánuði 550 kr.
Verð i lausasölu virka daga 55 kr. - Helgarblað 65 kr.
Páfi og pólitík
Chilebúar horfa vonaraugum á afleiðingar heimsókn-
ar Jóhannesar Páls annars, páfa, til landsins nú.
Reynslan hefur sýnt, að í ýmsum löndum hefur orðið
hreyfmg í frjálsræðisátt eftir komu þessa páfa. Jóhann-
es Páll lítur á það sem hlutverk sitt að reyna að efla
mannréttindi. Hann kallar sig biskup Rómar og heims-
ins. í kjölfar komu hans til Póllands 1979 efldist hin
frjálsa verkalýðshreyfing þar í landi, þótt síðar tækist
að kæfa hana. Páfinn flutti sinn boðskap á Filippseyjum
og Haiti, þar sem einræðisherrarnir Marcos og Duvali-
er sátu að völdum. Áhrif páfa hafa kannski valdið
einhverju um fall þessara manna. Allavega komu kirkj-
unnar menn við sögu og höfðu mikilvæg áhrif á
þróunina, sem þar varð síðar.
Því vænta menn góðs af heimsókn páfa til einræðis-
ríkisins Chile. Hann sagði blaðamönnum á leið sinni
til Suður-Ameríku, að Chilebúar ættu að berjast fyrir
mannréttindum og frelsi. Páfi benti á, að einræðið í
Chile væri tímabundið.
Hlutskipti kaþólsku kirkjunnar í einræðisríkjum
rómönsku Ameríku hefur verið að breytast. Þar hafa
löngum víða setið stjórnir fasista. Kirkjan hafði lengi
lítil afskipti af frelsisbaráttu. En nú hin síðari ár hefur
borið meira á, að kirkjunnar menn hafi tekið virkan
þátt í starfi gegn einræðinu, í smáu og stóru. Deila má
um, hversu mjög kirkja skuli skipta sér af pólitík. En
lýðræðissinnum á Vesturlöndum hlýtur að þykja eðli-
legt, að hin öfluga kaþólska kirkja beiti afli sínu til að
hnekkja stjórnum fasista. Enda virðist kirkjan hafa
lært sína lexíu. Undir forystu núverandi páfa, ferðapáf-
ans, hefur margt breytzt til hins betra.
Einræðisstjórn fasista í Chile hefur verið með hinum
verstu stjórnum. Augusto Pinochet hershöfðinngi beitir
hefðbundnum aðferðum hinna grimmustu stjórna róm-
önsku Ameríku. Engum kemur til hugar, áð stjórn hans
njóti verulegs fylgis. Fasistar hrifsuðu völdin í Chile
fyrir þrettán árum. Þá var löglega kjörinn forseti lands-
ins, sósíalistinn Allende, myrtur. Síðan hafa landsmenn
verið kúgaðir.
Athyglisvert er, að bylting fasista í Chile naut stuðn-
ings frá stórfyrirtækjum í Bandaríkjunum. Bandaríkja-
stjórn var mjög andsnúin stjórn Allendes og beitti
efnahagslegum þrýstingi gegn henni. Ýmsir í Wash-
ington fögnuðu, þegar fasistar tóku völdin. Reagan-
stjórnin er nú í ýmsu höll undir stjórnir fasista í
rómönsku Ameríku. Því veldur hræðslan við kommún-
isma. En stjórninni í Washington hefur ofboðið ýmislegt
af óhæfuverkum Pinochets. Hún hefur reynt að fá hann
til að milda stefnu sína. Þó yrði lítið úr Pinochet án
þess stuðnings, sem hann fær í Washington.
Jóhannes Páll gerir þann greinarmun á einræðis-
stjórnum fasista og kommúnista, að stjórnir fasista séu
tímabundnar. Undir þeim eygi almenningur frjálsræði
einhvern tíma í framtíðinni. Sú von sé ekki augljós í
einræðisríkjum kommúnista. Þetta er rétt. Nýr forseti
í Bandaríkjunum gæti til dæmis mörgu breytt, og stjórn-
ir fasista féllu, þegar Washington kippti að sér hendinni.
Páfinn getur einnig verið einhver öflugasti pólitíkus
heims, ef hann vill, sakir hinnar sterku trúar í kaþólsk-
um löndum. Litlu einræðisherrarnir mega fara að vara
sig.
Því vekja ferðir páfans til einræðisríkjanna heimsat-
hygli og miklar vonir.
Haukur Helgason.
80 milljarðar
í verðbólgugróða
Eitt af því sem greinir á milli fast-
eignakaupa hér á landi og erlendis
er hversu hárrar útborgunar hér er
krafist. Til jafhaðar greiða hús-
næðiskaupendur á höfuðborgar-
svæðinu 75% af kaupverði íbúðar í
útborgun. Þessi kjör verður að telja
afbrigðileg þegar fasteignaviðskipti
eru annars vegar. Til þess að út-
borgun geti orðið eins há og raun
ber vitni þurfa að koma til sérstakar
aðstæður.
Menn virðast hafa gleymt því að
þessi gríðarlega háa útborgun hefur
ekki tíðkast hér á landi nema í tæp-
an áratug. Fram á miðjan áttunda
áratuginn hafði hún verið um 50%
af söluverði íbúðar.
Fasteignakaup í Danmörku
Notað íbúðarhúsnæði, sem boðið
er til sölu í Danmörku, er í raun að
meirihluta eign þeirra lánastoínana
sem hafa lánað til kaupanna. Selj-
andi þar í landi á 45% skuldlaus af
söluverði dæmigerðrar íbúðar. 55%
eru aftur á móti eftirstöðvar áhvíl-
andi fasteignaveðlána. í Danmörku
íylgja þau oftast íbúðinni eins og
venjan er hér á landi.
Seljandi getur ekki krafist þess að
fá meira en eignarhlut sinn í út-
borgun. Af þeim sökum gæti út-
borgunarhlutfall í fasteignaviðskipt-
um í Danmörku ekki orðið hærra
en 45%. 1 reynd er það enn lægra.
Til jafnaðar er útborgun í íbúðar-
húsnæði í Danmörku nálægt 10%
af söluverði. Oft er hún lægri.
Þetta jafiigildir því að dæmigerður
seljandi láni 35% af söluverði íbúðar
við sölu ef kaupandi óskar. Það er
meira en 75% af eignarhlut hans í
húsnæðinu. Fyrir þessum hluta er
gefið út skuldabréf sem seljandinn
getur selt á verðbréfamarkaði ef
hann óskar.
Húsnæðiskaup á íslandi
Hér á höfuðborgarsvæðinu hvíla
við sölu á íbúðum lán sem nema að
meðaltali 15% af söluverði þeirra.
Eignarhluti seljanda er samkvæmt
því til jafhaðar 85% af söluverði.
Þeir gætu í raun krafist þess alls sem
útborgunar ef þeir vildu ganga eins
langt og unnt er. Útborgunarhlut-
fallið er þó „ekki nema“ 75%.
Seljendur íbúðarhúsnæðis hér á
landi fá samkvæmt því tæplega 90%
af eignarhluta sínum greidd í
reiðufé.
Samkvæmt þessu er ljóst að selj-
endur fasteigna hér á landi krefjast
þess að kaupendur greiði sjö sinnum
hærri fjárhæð í reiðufé en gerist á
maðal annarra vestrænna þjóða. Á
meðan hinn dæmigerði danski selj-
andi fær tæplega fjórðung af eign
sinni greiddan í reiðufé gerir selj-
andi hér kröfu um að fá 90% af sinni
eign.
* KjaHaiinn
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur, fyrrverandi
deildarstjóri hjá
Fasteignamati ríkisins
okkar og lýst er hér á undan.
Þegar menn hafa uppi kröfúr um
75% útborgun í fasteignaviðskiptum
jafngildir það því að þeir vilji geta
breytt verðbólguhagnaði undanfar-
inna áratuga sem fólginn er í fast-
eignum í reiðufé á örskömmum tíma.
Féð eiga þeir kaupendur að reiða
fram sem eru að festa sér sína fyrstu
eign. Þeir sem hafa notið óðaverð-
bólgunnar taka við fénu til ráðstöf-
unar í eigin þágu.
Fram að þessu hafa aðgerðir
manna í húsnæðismálum miðast við
að útvega það mikið af opinberu
lánsfé að unnt sé að viðhalda núver-
andi greiðslukjörum. Þeir hafa
jafiivel sett fram hugmyndir um að
komið verði á því fyrirkomulagi að
við sölu húsnæðis fái seljandi alla
eign sína greidda í reiðufé. Til þess
„Ætla má að húseigendur hér á landi eigi
80 milljörðum króna hærri skuldlausa
húsnæðiseign en eðlilegt mætti telja miðað
við íbúðareigendur í helstu grannlöndum
okkar.“
I hverju felst munurinn?
Af þeim hlutfóllum, sem hér hafa
verið nefhd, má ráða að húsnæðis-
eigendur hér á landi eigi hátt í
helmingi meiri skuldlausa eign í
íbúðum sínum en gerist í Danmörku.
Danir eru hvað þetta atriði varðar
ekki ósvipaðir öðrum vestrænum
þjóðum. Húsnæðiseign þeirra má af
þeim sökum taka sem dæmi um það
hvemig fólk eignast húsnæði í þjóð-
félögum sem ekki em þjökuð af
neikvæðum raunvöxtum og óða-
verðbólgu.
Ætla má að húseigendur hér á
landi eigi 80 milljörðum króna hærri
skuldlausa húsnæðiseign en eðlilegt
mætti telja miðað við íbúðareigend-
ur í helstu grannlöndum okkar.
Mismuninn má væntanlega rekja til
þeirra sérstöku aðstæðna sem ein-
kennt hafa húsnæðismarkaðinn hér
á landi undanfama áratugi.
Óðaverðbólga og neikvæðir raun-
vextir hafa fært húseigendum meiri-
hluta þessarar fjárhæðar. Hún
jafngildir milljón krónum á hverja
fjölskyldu í landinu.
Kynslóðabil í húsnæðismál-
um
Flestir, sem eiga húsnæði sitt
skuldlaust í dag, hafa notið þess
mikla verðbólgugróða sem hér hefúr
verið lýst. Unga fólkið nýtur ekki
sömu fyrirgreiðslu í formi niður-
greiddra vaxta. Það á ekki kost á
hliðstæðri milligjöf. Unga fólkið
mun eignast húsnæði sitt á svipaðan
hátt og gerst hefur í grannlöndum
að rökstyðja þessa stefiiu hefúr verið
vísað til erlendra fordæma.
Þessar hugmyndir bera með sér
að höfúndar þeirra hafa ekki þekk-
ingu á sérstöðu íslenska hiisnæðis-
markaðarins. Þvert á móti verður
að gera þær kröfur að seljendur
íbúðarhúsnæðis taki meiri þátt í
fjármögnun markaðarins en gerist
nú. Það verður ekki gert á annan
hátt en þann að lækka útborgun í
fasteignaviðskiptum.
Lækkum útborgun
Með lækkun útborgunar í fast-
eignaviðskiptum má auka hlut
seljenda í fjármögnun markaðarins.
Miðað við óbreytt greiðslukjör er
hann það fjárfrekur að allar tilraun-
ir til að leysa lánamálin með því einu
að auka opinbert lánsfé eru dæmdar
til að mistakast.
Aðilar, sem kannað hafa sérstöðu
íslenska fasteignamarkaðarins, hafa
lagt mikla áherslu á þetta atriði.
Islensku efnahagslífi má líkja við
fyrirtæki með lélega lausafjárstöðu.
Skortur á reiðufé blasir hvarvetna
við. Eignir okkar eru þó miklar en
þær eru bundnar í fasteignum.
Fyrirtæki, sem þannig er ástatt
fyrir, leysir vanda sinn með því að
taka lán gegn veði í eignum sínum.
Á svipaðan hátt getum við breytt
fastafjármunum okkar í lausafé með
því að gefa út verðbréf með veði í
skuldlausu íbúðarhúsnæði. Það ger-
um við með því að lækka útborgun
í fasteignaviðskiptum.
Stefán Ingólfsson