Dagblaðið Vísir - DV - 04.04.1987, Page 18

1«
LAUGARDAGUR 4. APRÍL 1987.
Erlend bóksjá
Góðmennska
og hiyðjuverk
THE GOOD TERRORIST.
Höfundur: Doris Lessing.
Útgefandi: Grafton Books, 1986.
Hryðjuverkastarfsemi er vissu-
lega ekki ný af nálinni. Fjölmiðlun
nútímans hefur hins vegar aukið
vitund almennings víða um heim
um pólitísk ofbeldisverk sem verið
hefðu á fárra vitorði á tímum fá-
breyttari tjáskipta, og þar með
gert þá ógn sem okkur finnst eðli-
lega stafa af hryðjuverkamönnum
enn geigvænlegri.
En hvers vegna gerist ungt fólk
hryðjuverkamenn?
Um það fjallar Doris Lessing í
þessari beinskeyttu og þrælfyndnu
skáldsögu um hóp fremur vesælla
verðandi hrvðjuverkamanna í
Bretlandi. Hún bendir réttilega á
að það er sjaldnast ígrunduð pólit-
ísk sannfæring að baki slíkri
ákvörðun. Þar koma til hvers-
dagslegri og einfaldari orsakir sem
pólitískir flugumenn kunna vel að
notfæra sér.
Aðalpersóna sögunnar, „góði“
hryðjuverkamaðurinn Alice er frá-
bærlega gerð af höfundarins hálfu,
hreint út sagt óborganleg. Og
sönn.
Lrfsbarátta
í New York
MANHATTAN TRANSFER.
Höfundur: John Dos Passos.
Penguin Books, 1987.
Bandaríski rithöfúndurinn John
Dos Passos var einn af merkustu
formbyltingarmönnum í skáldsag-
nagerð á árunum eftir fyrri
heimsstyrjöldina. Sumir hófu hann
til skýjanna en aðrir töldu verk
hans misheppnuð. Fáir munu þó í
dag mótmæla því að hann hafði
gífúrleg áhrif á verk margra skáld-
bræðra sinna.
Að flestra áliti er Manhattan
Transfer mikil og frumleg skáld-
saga tun borgarlífið í New York,
mesta og besta verk Dos Passos.
Þetta er margbreytileg og margsl-
ungin frásögn af gjörólíku fólki
sem á það eitt sameiginlegt að
hafa lent í þeirri deiglu ólíkra þjóð-
arbrota og misjafnra kjara sem
New York var á þriðja áratug ald-
arinnar og er reyndar enn í dag.
Á sköpunarárum Manhattan
Transfer var Dos Passos mjög
vinstrisinnaður og sjást þess
greinileg merki í skáldsögunni.
Guð sem brást
BENITO MUSSOLINI: THE RISE AND FALL
OF IL DUCE.
Höfundur: Christopher HlbberL
Penguin Books, 1986.
Benito Mússólíni, ítalski sósíalistinn
sem skóp fasistahreyfinguna og hrifs-
aði til sín valdataumana í heimalandi
sínu með „göngunni til Rómar" árið
1922, lofaði löndum sínum blómlegri
tíð, efnahagslegri endurreisn og
áhrifameiri stöðu Ítalíu í samfélagi
þjóðanna. I augum ákafra stuðnings-
manna sinna var hann sem guð. En
sá guð brást átrúendunum hrapallega.
Hann leiddi yfir þjóðina hörmungar
tapaðrar styrjaldar. Undir lok þess
stríðs lauk lífi leiðtogans er hann var
handtekinn og skotinn án dóms og
laga og lík hans haft til sýnis, og þvi
misþyrmt af reiðum borgurum sem
vafalítið höfðu sumir hverjir hvllt
hann áður.
Breski ævisöguritarinn Christopher
Hibbert er höfúndur þessarar þekktu
og viðurkenndu frásagnar af lífshlaupi
og stjómmálaferli Mússólíni. Meginá-
herslan er lögð á sögu Mússólíni sjálfs,
hinn persónulega þátt. Veigamesti
þáttur frásagnarinnar fjallar um síð-
ustu æviárin og þær helgreipar vinát-
tunnar við Adolf Hitler sem í reynd
kreistu allt pólitískt líf úr Mússólíni
og urðu honum að lokum að falli í
eiginlegustu merkingu.
Það kemur fáum á óvart að eftirtekt-
arverðasti þátturinn í skaphöfn
Mússólíni á yngri árum var reiðin og
lífskrafturinn. Hann var byltingar-
maður sem átti sér þann draum
helstan að verða leiðtogi, fremstur
BENíTöHMHMB
MUSSOLINI
mtaxmmLmwct
meðal þjóðarinnar, gjaldtækur í sam-
félagi foringjanna. Hann var óprúttinn
og ruddafenginn í pólitík jafiit sem í
samskiptum sínum við konur. Sem
pólitískur blaðamaður hafði hann
mikla hæfileika sem áróðursmaður og
beitti þar sem annars staðar öllum til-
tækum meðulum.
Eftir að hann komst til valda, og þó
alveg sérstaklega þegar komið var út
í hildarleikinn sem hann sjálfur og
samstarfsmenn hans vissu innst inni
að Ítalía hafði engan möguleika til að
há án þess að tapa, er sérstæðast að
kynnast hér þeim óstöðugleika sem
einkenndi allar ákvarðanir hans.
Mússólíni var alltaf að skipta um
skoðun: einu sinni skipti hann um
skoðun fimm sinnum á einum stundar-
fjórðungi! Hann sveiflaðist á milli þess
sem kom heim og saman við stór-
mennskudraumana og hins sem var
raunsætt og framkvæmanlegt.
Það varð Mússólíni kannski ekki
síst að falli að hann trúði goðsögnun-
um um sjálfan sig. Honum kom
einfaldlega ekki til hugar að taka það
alvarlega þegar honum var skýrt frá
því að samstarfsmenn hans, og ítalski
konungurinn, vildu fóma honum í von
um að ná sérsamningum við banda-
menn og losa Itali út úr stríðinu.
Þjóðverjar björguðu Mússólíni úr
haldi í Gran Sasso með frækilegum
hætti haustið 1943 og upp frá því fram
til dauða síns í apríl 1945 var Mússól-
íni einungis leppur Hitlers og band-
ingi.
Andstæðingar fasista, sem margir
höfðu verið leiknir grátt á velmektart-
ímum Mússólínis, áttu honum grátt
að gjalda. Þegar hann var handtekinn,
ásamt ástmey sinni, í apríl 1945, var
hann því skotinn án dóms og laga og
lík þeirra skötuhjúa hengd upp á fót-
unum reiðum múgnum til fróunar.
Öllu þessu lýsir Hibbert á hlutlægan
og læsilegan hátt. Og eins og gjaman
þegar litið er yfir tímabil í sögu þjóðar
sem virðist eftir á að hyggja nánast
eins og geðsýkiskast, vaknar sú spum-
ing í huga lesandans hvemig þessi
pólitíski trúður hafi getað orðið guð,
ekki aðeins í augum milljóna sam-
landa sinna heildui- einnig í hugum
ýmissa áhrifamanna í ríkjum með
langa lýðræðishefð að baki.
Hættan a kjamorkustríöi á Kyrrahafi
AMERICAN LAKE: NUCLEAR PERIL IN THE
PACIFIC.
Höfundar: Peter Hayes, Lyuba Zarsky og
Walden Bello.
Penguln Books, 1987.
Á undanfömum misserum hefur
mikið verið rætt um afvopnunarmál
hér á landi sem og víða um lönd. Sú
umræða héfur af eðlilegum ástæðum
miðast við aðstæður í Evrópu og þann
þátt í samskiptum risaveldanna sem
varða kjamorkuvopn beggja vegna
evrópska jámtjaldsins.
En eðli kjamorkuvopna er að sjálf-
sögðu á þann veg að það skiptir í raun
engu máli hvar beiting þeirra hefst.
Ef til kjamorkustyrjaldar kemur
munu áhrif hennar ná til allrar jarðar-
innar, hvar sem sem hún kann að
hefjast. Þess vegna er ekki síður mikil-
vægt fyrir okkur að fylgjast með þeirri
umræðu sem á sér stað um kjamorku-
vopnabúnað í öðrum heimshlutum.
I þessari viðamiklu bók (um 530
Haw <be nudeor budd-uf) in the caux
afpeace' fueis the threat ofwar.
PEfBlHA!fB»imSaaff»VÉDÉNÍ
blaðsíður) er gerð ítarleg grein fyrir
kjamorkuvígbúnaði risaveldanna,
Bandaríkjanna og Sovétríkjanna, á
Kyrrahafi og þeim hugmyndum og
áætlunum sem uppi eru um beitingu
þeirra ef til hemaðarátaka kemur.
Sömuleiðis setja höfundamir fram lýs-
ingu á því hvemig kjamorkustyrjöld
gæti hugsanlega hafist eftir átök í
Suður-Asíu (Pakistan, Afganistan,
Indland) og Austur-Asíu (Kórea). Sú
lýsing er byggð á svonefndum stríðs-
leikjum og staðgóðri þekkingu á
hugmyndum ráðamanna og virðist
óhugnanlega raunsætt dæmi um það
sem gæti gerst.
Þá er í bókinni fjallað um tillögur
um að draga úr kjamorkuvígbúnaði á
Kyrrahafi, meðal annars með þvi að
koma á kjamorkuvopnalausum svæð-
um.
Þetta er mjög þörf bók og uppfull
af upplýsingum, staðreyndum, sem
sýna hvemig ógnarsverð kjamorku-
vopnanna hangir yfir íbúum Kyrra-
hafslandanna engu síður en okkur sem
búum á norðursvæðum við Atlants-
haf.
Metsölubækur - pappírskiljur
Bretland
1. John Le-Carre:
A PERFECT SPY. (-)
2. Robert Ludlum:
THE BOURNE
SUPREMACY.(I)
3. Garrison Keillor:
LAKE WOBEGON DAYS. (2)
4. J. Herriot:
JAMES HERRIOT’S DOG
STORIES. (8)
5. Lucy Irvine:
CASTAWAY. (4)
6. J.R.R. Tolkien:
THE HOBBIT. (-)
7. Lucy Irvine:
RUNAWAY. (3)
8. Dick Francis:
BREAK IN.(5)
9. Alexander Kent:
COLOURS ALOFT. (-)
10. Umberto Eco:
THE NAME OF
THE ROSE. (-)
Bandaríkin:
01. Judith Krantz:
l’LL TAKE MANHATTAN.
2. Robert Ludlum:
THE BOURNE SUPREMACY.
3. Judith Michael:
PRIVATE AFFAIRS.
4. Elizabeth Forsythe Hailey:
JOANNA’S HUSBAND AND
DAVID'S WIFE.
05. Margaret Atwood:
THE HANDMAID'S TALE.
6. Stephen Birmingham:
THE LEBARON SECRET.
7. Fern Michaels:
TO TASTE THE WINE.
8. Tom Clancy:
THE HUNT FOR RED
OCTOBER.
9. Ken Follett:
LIE DOWN WITH LIONS.
10. Cynthla Freeman:
SEASONS OF THE HEART.
Rit almenns eðiis:
1. THE TOWER COMMISSION
REPORT.
2. Judith Viorst:
NECESSARY LOSSES.
3. M. Scott Peck:
THE ROAD LESS
TRAVELED.
4. Oliver Sacks:
THE MAN WHO MISTOOK
HIS WIFE FOR A HAT.
5. Nicholas Pileggi:
WISEGUY.
6. Shirley MacLaine:
OUT ON A LIMB.
(Byggt ó The New York Times Book Review.)
(Tölur innan sviga tákna röð viðkomandi bók-
ar vikuna á undan. Ðyggt á The Sunday
Times.)
Umsjón: Elías Snæland Jónsson
H118H-X88tUEU5Slt $
IVKIIaXaXSR
o c u s
Gyðingahatur
FOCUS.
Höfundur: Artbur Miller.
Penguin Books, 1987.
Arthur Miller er öðm fremur
þekktur sem snjall leikritahöfúnd-
ur: sum leikverka hans, svo sem
eins og Sölumaður deyr, teljast sí-
gild verk.
En á yngri árum sínum sem rit-
höfundur skrifaði Miller einnig
sögur, þar á meðal þessa skáldsögu
sem kom fyrst út árið 1945 og vakti
mikla athygli.
I Focus fjallar Miller um gyð-
ingahatur í Bandaríkjunum. Hann
gerir það á snjallan hátt. Höfuð-
persónan, Newman að nafni, er
tiltölulega venjulegur New York
búi og haldinn svipuðum fordóm-
um gagnvart gyðingum og margir
aðrir millistéttarmenn þar í borg.
Hann sér frekar illa og neyðist því
um síðir til að fá sér gleraugu. Við
það breytist útlit hans að sjálf-
sögðu og verður, að áliti nágranna
hans og samstarfsmanna, gyðing-
legt. Og þar með fær hann sjálfur
að finna fyrir því hvemig það er
að vera skotmark gyðingahaturs!
Þessari útgáfu sögunnar er fylgt
úr hlaði með stuttum formála Art-
hurs Miller.
Fmm Dadwu lo Vidnam. Ihc cxplosivc saua nf a
dynavn feundcá on a terriblc Hxrci
TOMHYMAN
Syndir féðranna
RICHES AND HONOUR.
Höfundur: Tom Hyman.
Penguin Books, 1987.
Ungur SS-maður, sem starfar í
útrýmingarbúðunum í Dachau,
drepur einn fanganna í þá mund
sem bandarískir hermenn ná búð-
unum á sitt vald og klæðist fötum
hans. Þannig sleppur hann á nafni
fómarlambsins til Bandaríkjanna,
gerist bandarískur borgari og
byggir upp risafyrirtæki. Hann
eignast böm, þar á meðal tvo syni.
Annar hverfur í Víetnam en hinn |
lifir sem uppreisnarmaður og flæk-
ingur víða um lönd. Þegar fréttir
berast svo af þvi að sonurinn, sem
talinn var látinn í Víetnam, sé lík-
lega enn í haldi hjá þarlendum
stjómvöldum breytist margt í lífi
þessarar fjölskyldu.
Hér er á ferðinni bærileg afþrey-
ingarsaga þar sem kunnar stað-
reyndir eru fléttaðar saman við
ævintýralega atburðarás. Þótt
söguþráðurinn taki stundum á sig
lygilega mynd, eins og gjaman í
spennusögum af þessu tagi, þá
tekst höfundinum að halda áhuga
lesandans til enda.